14.3 tm 14.5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

14.3 tm 14.5

Je kan toepassen: animale en autonome zenuwstelsel, orthosympatisch en parasympatisch zenuwstelsel, centraal en perifeer zenuwstelsel, hersenen, ruggenmerg, grote hersenen, hersenschors, kleine hersenen, hersenstam, sensorische schors, motorische schors, primaire schors, secundaire schors

cellichaam, dendriet, axon, ionentransport, ladingsverschil, natriumkanalen, impuls, myelineschede, cellen van Schwann, insnoering, sprongsgewijze geleiding, reactiesnelheid, synaps, stimulerende/ remmende neurotransmitter, receptoren, pijnreceptor, motorische eindplaatje, reflex, reflexboog

hormoon, endo/exocriene klier, receptoreiwitten, doelwitorgaan, negatieve terugkoppeling, neurohormonen, positieve terugkoppeling, homeostase bloedsuiker, homeostase waterbalans

Perifeer zenuwstelsel

(Uitlopers van) zenuwcellen, 

gebundeld in zenuwen, die 

zintuigen verbinden met het CZS en

het CZS met spieren en klieren.

Zenuw= bundel zenuwceluitlopers

Animaal zenuwstelsel  (bewust)

Ontvangt informatie van de zintuigen, verwerkt en koppelt op de juist manier aan je spieren
.

Grote betrokkenheid van de cortex/ grote hersenen.

Aansturing skeletspieren.

Autonoom zenuwstelsel (onbewust)

Alle zaken die je zenuwstelsel regelt zonder dat je je hier bewust van bent: beïnvloeding van organen als darmen, hart, longen.

Grote betrokkenheid hypothalamus, hersenstam. (o.a. reflexboog)

Aansturing gladde spieren.

 

Bestaat uit twee delen:

-Orthosympatisch zenuwstelsel: actie

-Parasympatisch zenuwstelsel: rust en herstel

Organen gekoppeld via de grensstrengen.

Orthosympatisch zenuwstelsel

Organen gekoppeld via zwervende zenuw.

Parasympatisch zenuwstelsel

Anatomie hersenen + functies

BINAS 88C1

Anatomie grote hersenen 

• Twee helften
  
• Schors en merg 
  

schors

merg

Kleine hersenen

Coördinatie

bewegingen.

Werkt dus samen 

met de primaire en

secundaire 

motorische schors.

Hersenstam

Coördineert allerlei 

lichamelijke

basisfuncties.

Ruggenmerg

Verbinding tussen hersenen

en de rest van het lichaam.

Zintuiginformatie van lichaam

naar hersenen.

Bewegingsinformatie van hersenen

naar spieren/ klieren.

Neuronen

Myelineschede: isolerende laag rondom uitlopers (dendrieten of axonen)

Cellen van Schwann

Vormen de myelineschede om de lange uitlopers van neuronen.

14.4

Neuronen

Myelineschede: isolerende laag rondom uitlopers (dendrieten of axonen)

Sensorisch neuron

Schakelneuron

Motorisch neuron

Sprongsgewijze geleiding

Neuronen

Synaps: plaats waar neuronen signalen aan elkaar doorgeven

Reflex

14.5

Zenuwstelsel

Electrische impulsen

Door zenuwcellen

Heel snel

Hormoonstelsel

Signaalstoffen

Via het bloed

Langzaam

hormonen (binas 89A)

Signaalmoleculen, die worden aangemaakt door klieren zonder afvoerbuis, afgegeven aan en getransporteerd via het bloed, die elders in het lichaam, bij een doelwitorgaan een effect hebben

Hormonen komen via de bloedsomloop overal in het lichaam maar hebben alleen bij het doelwitorgaan een effect.
 

Waarom reageren alleen de doelwitorganen?

Receptoren!

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het bloed wordt afgegeven.

Endo=binnen

bv testis, bijnieren, schildklier

Sommige andere klieren zijn exocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (afvoerbuis).

Exo=buiten

bv zweetklieren, traanklieren, maagsapklieren

Centrale aansturing van hormonen binas 89C

Negatieve terugkoppeling

De meeste hormonen werken met een negatieve terugkoppeling.

Ze remmen hun eigen aanmaak waardoor een effect niet steeds sterker wordt.

Terug naar de norm

Voorbeeld

Thyroxine verhoogt de

stofwisselingssnelheid

in doelwitorganen

Hormoon oxytocine heeft een positieve terugkoppeling.

Adrenaline: stresshormoon, wordt aangemaakt door de bijnieren (die BINAS 89A).

Zorgt voor extra afbraak glycogeen door de lever: extra glucose beschikbaar in het bloed voor vechten of vluchten.

waterbalance  (homeostase) (binas 85C en D)

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

Hormoongereguleerd

ADH (hypofyse) zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje (zie BINAS 89)