H5 Sociale cognitie

• Sociologie en psychologie
• Secundair onderwijs

Sociale Cognitie p84

Tijdens coronatijd

Interview met R. Kelly

• Wie is de vrouw?
• schattig filmpje, maar wrange nasmaak
• Aziatische vrouw is zijn echtgenote ~ werd door veel mensen als kindermeisje beschouwd ~ stereotypering

 Sociale Cognitie p85

Reflectie : Profielfoto's op sociale media - bespreek per 2

• Welke indruk proberen mensen op te wekken met de keuze van hun foto? 
• Welke kenmerken zorgen ervoor dat ze een bepaalde indruk wekken? 
• Denk je dat die indruk altijd klopt?

oef 1 p85  Denk na over de uitspraken + geef een vb 

 

 Sociale Cognitie p85

1. Iedereen heeft vooroordelen.
2. Ik merk dat anderen mij beoordelen op mijn uiterlijk.
3. Aan iemands stijl (kleren, kapsel …) kan ik zien wat voor persoon het is.
4. Ik ben mij bewust van de vooroordelen die ik zelf heb.
5. Eenmaal een mening over iemand gevormd, is het moeilijk die te veranderen.
6. Ik heb al gemerkt dat de eerste indruk over een persoon niet altijd klopt.

 Sociale Cognitie p85

1. Observeren en interpreteren

Sociale cognitie = Waarnemen en interpreteren van (eigen) gedrag

 1. Observeren en interpreteren p85

Waarnemingsproces: 3 fases

1. Prikkel of stimulus via zintuig opgevangen - Neus: geur, oren: geluid…
   
   
2.  Zintuigen sturen info over prikkel via zenuwbanen naar thalamus
   
   
3. Thalamus stuurt info door naar cortex => Prikkel wordt verwerkt

 1. Observeren en interpreteren p86

zicht : occipitale kwab

reuk en gehoor : temporale

smaak en tast : pariëtale

 1. Observeren en interpreteren p86

oef 2 p86 Benoem de onderdelen op de foto

1. Prikkel/stimulus (muffin)
2. Zintuig: smaak - tong
3. Zenuwbaan
4. Thalamus
5. Cortex

  1. Observeren en interpreteren p86

Verschillende waarnemingen : 

 1. Observeren en interpreteren p86

Bekijk de foto.

Noteer per persoon 

wat je observeert.

Schrijf daarnaast je 

interpretatie.

 1. Observeren en interpreteren p86

 1. Observeren en interpreteren p86

Mechanismen : interpreteren verloopt sneller => tijdbesparing = nuttig ~> Sneller vormen oordeel, bvb gevaar

Maar: observeren <-> interpreteren = feiten 

=> foute inschatting situaties/mensen/gedrag

Gebruik dagelijks leven, onderzoek, professioneel

 2. Eerste indruk p87

Oef 3 p87 Bekijk de foto's + beantwoord de vragen

1. Welke indruk?
2. Welke emoties?
3. Welke
   persoonlijkheidskenm.?

 2. Eerste indruk p87

• Vergelijk de antwoorden met die van je klasgenoten
• Op welke kenmerken heb je je gebaseerd voor je eerste indruk?
• uiterlijke kenmerken, leeftijd, kleren, kapsel, gelaatsuitdrukkingen, houding,...

 2. Eerste indruk p88

Eerste indruk : uiterlijke kenmerken

• Fysieke kenmerken
• Verbale, non-verbale, subverbale taal
• Gedrag

=> automatisch gekoppeld aan cognitieve schema's

• info die samenhoort
• referentiekader

 2. Eerste indruk p88

Volt : Lorenzo Gatto : violist (10')

We associëren klassieke muziek 

niet met of in metro. 

Zelfde onderzoek door 

Washington Post met Joshua Bell

 2. Eerste indruk p88

1. Impliciete persoonlijkheidstheorie 

• verzameling van schema's over kenmerken van mensen
• geheel van gelegde verbanden tussen uiterlijke en innerlijke eigenschappen
• wit = kwaliteit => witte doktersjas wordt sneller aangesproken dan groene chirurg

 2. Eerste indruk p88

oef 4 p88 Welke associaties bij volgende kenmerken?

Zwaarlijvigheid :

• lui, gezellig, ongezond

Tattoos : 

• hip, cool, agressief, lagere sociale klasse

Bril :

• slim, belezen, nerdy, saai,...

 2. Eerste indruk p88

=> we zijn best goed in het inschatten van anderen

Exp. Laura Neumann => foto's mannen - vrouwen beoordelen ~> persoonlijkheid inschatten

• foto 1 : spontane houding en mimiek
• foto 2 : neutrale gezichtsuitdrukking en armen langs lijf

 2. Eerste indruk p88

Exp. Laura Neumann ~ conclusie

resultaten inschatting worden vergeleken met werkelijke phd

1. neutrale foto's : vrij goede inschatting extravert
2. spontane foto's vriendelijkheid, openheid voor ervaringen en zelfwaarde

2. Eerste indruk p88

maar soms vergissen we ons grondig na een 1e indruk 

=>  Assita Kanko

2. Eerste indruk p88

Oef 5 p88 Bekijk de reportage (2'45") : Waarop baseren verschillende mensen zich bij Assita Kanko?

• Sommige denken dat ze een directiesecretaresse of politica is. Anderen vermoeden dat ze een escortgirl is of bij de Panos werkt. Ze baseren zich op de klassevolle uitstraling en de donkere huidskleur.

2. Eerste indruk p89

2. Primacy effect (voorrangseffect)

• Bespreking Siska : Los de vragen op die je van de leerkracht krijgt.
  
  
• Solomon Asch (1907-1996) =>
  informatie die je het eerst krijgt, heeft de grootste invloed op het totaalbeeld dat je van iemand vormt.

2. Eerste indruk p89

Solomon Asch

experiment

2 groepen

2 verschillende lijsten

                                     => 1e groep betere indruk

2. Eerste indruk p89

Experiment kader p89 : 

2 groepen proefpersonen => opname vrouw - MK-vragen

1. Ze gaf eerst veel juiste antwoorden, daarna foute
2. Eerst veel foute antwoorden, daarna juiste
   
   

=> pp die eerste situatie observeerden, vonden vrouw intelligenter dan wie de 2e situatie had gezien.

2. Eerste indruk p89

Mogelijke verklaringen :

1. Na vorming 1e beeld -> minder
   aandacht voor verdere (tegenstrijdige info)
2. Interpretatie nieuwe info op basis van wat al geweten is.
   bvb goed = kalm = rustig / slecht = kalm = harteloos

2. Eerste indruk p89

3. Centrale kenmerken (Asch)

= kenmerken die zo opvallend zijn dat ze een grotere rol spelen.                bvb  eerlijk > linkshandig

=> heel krachtige invloed op de beeldvorming

2. Eerste indruk p90

• Kijk terug naar oef 3 p87 Welke uiterlijke kenmerken speelden een rol bij het maken van je beoordeling?

• Hebben jullie je laten leiden door centrale kenmerken? Welke waren dit?

2. Eerste indruk p89

Experiment Harold Kelley 

gastleerkracht => vooraf document met info ~ 2 = lessen

1. kil, ijverig, kritisch, praktisch, vastberaden
2. warm, ijverig, kritisch, praktisch, vastberaden

Na de les => mening over leerkracht noteren :

Groep 2 beoordeelde lkr vriendelijker en gezelliger + werkten actiever mee in de les.

2. Eerste indruk p90

Verklaring : warmte en competentie ~> 2 centrale kenmerken waarop mensen snel worden ingeschat. => evolutionair nut = overleven

Oef 6 p90 Welke informatie geven deze kenmerken?

• warmte : persoon is vriend of vijand
• competentie : pers. kan me al dan niet helpen om een probleem op te lossen

2. Eerste indruk p90

HALO-effect = 

• Positieve eigenschappen =>  andere positieve eigenschappen Bv. mooi = intelligent, emotioneel stabiel, sociaal vaardig

• Maar: geen verband eigenschappen
  met uiterlijk
• stralenkrans heiligen

2. Eerste indruk p90

oef 7 p90 Fragment ook getest op mensen => conclusie?

• Wie er beter en verzorgd uitziet, wordt als betrouwbaarder beschouwd en sneller geholpen.

2. Eerste indruk p90

Casestudy : Jeremy Meeks => 

• 30-jarige Amerikaan
• juni 2014 opgepakt ~> mugshot 
• veel vrouwen deelde foto + zamelden
  geld in
• vrouwen geloofden niet dat iemand met zo'n knap uiterlijk misdadiger was => halo-effect

2. Eerste indruk p90

HORN-effect =

• omgekeerde : negatief kenmerk veronderstelt nog meer negatieve eigenschappen.
• duivelshorens
• onaantrekkelijkheid kan negatieve
  gevolgen hebben.

2. Eerste indruk p90

Oef 8 p90 Geef 2 negatieve gevolgen die onaantrekkelijkheid kan hebben :

1. minder mooie kinderen krijgen minder aandacht van verzorgers
2. minder mooie kinderen krijgen meer straf

2. Eerste indruk p90

Negativiteitseffect

Negatieve kenmerken => wegen zwaarder door in beeldvorming dan positieve

Verklaring : Positief gedrag = ‘normaler’ (komt vaak voor) / Negatief gedrag = schaarser => Valt harder op en heeft grotere invloed op mening.

3. Causale attributies p91

1. Interne en externe attributies

Wat denk je dat er aan bij volgende situaties :

1. Je ziet dat een klasgenoot tranen in de ogen heeft.
   
2. Op de trappen van het station zie je een meisje dat in elkaar gedoken zit.
3. Je hoort in het klaslokaal naast het jouwe een hels kabaal.

3. Causale attributies p91

Fritz Heider => causale attributies = het zoeken 

naar oorzaken van gedrag.

CAUSAAL = oorzakelijk 

ATTRIBUTIE = denkproces : de oorzaak waarvan we denken dat het de juiste is => niet altijd juiste oorzaak.

attributies = toegeschreven oorzaken, niet altijd ware oorzaak

3. Causale attributies p91

• interne attributie = oorzaak in de persoon zelf te zoeken   is => persoonsgebonden  

  = persoonlijke attributie

• externe attributie = gedrag wordt veroorzaakt door   omgeving of door toeval => situatiegebonden 

  = situationele attributie 

3. Causale attributies p91

oef 9 p91 Vul de kader in : zoek een vb bij de situaties 

=> attributies over iemands gedrag bepalen mee over hoe iemand een ander beoordeelt.

3. Causale attributies p92

oef 10 p92 Vul de kader in 

3. Causale attributies p92

2. Attributiefouten               1. Fundamentele attributiefout

oef 11 p92 Welke attributie zou een leerkracht maken als hij een leerling ziet geeuwen in de klas?

• geen interesse 
• slecht geslapen
• saaie leerkracht
• te weinig zuurstof in de klas

3. Causale attributies p92

1. Fundamentele attributiefout

Rol persoonlijke eigenschappen overschatten => invloed situatie over het hoofd te zien

=> interne attributies komen vaker voor dan externe

3. Causale attributies p92

1. Fundamentele attributiefout

oef 12 p92 Welke oorzaak geef je als verklaring? 

Yuko : 

• is een babbelkous

Lenny :

•  is een eenzaat

3. Causale attributies p92

1. Fundamentele attributiefout

Yuko is een babbelkous

Lenny is een eenzaat

Als je bij de voorbeelden hebt verwezen naar een persoonlijkheidskenmerk en niet naar de situatie => 

= fundamentele attributiefout

3. Causale attributies p93

1. Fundamentele attributiefout

Experiment Lee Ross

3 groepen : quizmasters (1) - publiek (2) - deelnemers (3)

groep 1 : kennisvragen opstellen -> quiz

groep 3 proberen antwoorden en groep 2 keek toe

na quiz -> algemene kennis groep 1 en 3 in te schatten

3. Causale attributies p93

bestudeer de grafiek :

3. Causale attributies p93

Wat stel je vast bij antwoorden publiek en deelnemers?

• Het publiek en de deelnemers schatten de algemene kennis van de quizmasters een stuk hoger in dan die van de deelnemers

3. Causale attributies p93

Hoe kan de fundamentele attributiefout dit verklaren?

• Het publiek houdt geen rekening met de voordelige situatie van de quizmasters (vragen zelf opgesteld) en zoekt de oorzaak in de persoon.

3. Causale attributies p93

Hoe komt het dat de fundamentele attributiefout vaak gemaakt wordt?

=> tweestappenmodel :

1. mensen maken automatisch eerst interne attributie (snel en makkelijk)

-> vaak wel cognitieve vertekeningen (biases) = inbewuste denkfouten die leiden tot foute oordelen of beslissingen

3. Causale attributies p93

2. In de tweede fase wordt de situatie grondiger bestudeert en ontstaat er een andere mening.

= inspanning nodig 

niet tot 2e stap als te weinig info, vermoeidheid, ongemotiveerd, ... => blijven hangen in interne attributie

3. Causale attributies p94

oef 14 p94 Pas het tweestappenmodel toe :

• 1e stap = interne attributie : je denkt dat je vriendin nonchalant is
• 2e stap = situatie beoordelen : je denkt dat de bus mss vertraging had door het drukke verkeer

3. Causale attributies p94

oef 15 p95 Bekijk foto :

• kans bestaat dat de
  chauffeur de agent
  beschouwt als een streng
  (vervelende) man (IA)
  
• terwijl de agent z'n job
  gewoon doet (EA)

3. Causale attributies p94

2. Self-serving bias

Mensen beoordelen hun eigen gedrag => verklaring zoeken die goed uitkomt voor hun zelfbeeld : 

• succes toeschrijven aan interne factoren
• mislukking aan externe factoren
  

= zelfdienende tendens = self-serving bias (bias = vertekening/vervorming (vd werkelijkheid))

3. Causale attributies p94

2. Self-serving bias

vb : schools presteren =>

 Wanneer je een goed cijfer hebt, hoe verklaar je dat?

• goede cijfers = goede studiehouding

Hoe verklaar je het feit dat je minder goede cijfers hebt?

• slechte cijfers = uitleg leerkracht / te weinig tijd

3. Causale attributies p94

2. Self-serving bias

oef 16 p94 Self-serving bias bij supporters :

• Fan van Club Brugge schrijft winst ploeg toe aan talent van de spelers of de goede teamspirit. Als de ploeg verliest, wijt hij dat aan de scheidsrechter die niet neutraal was.

3. Causale attributies p94

2. Actor - observatoreffect

neiging gedrag anderen verklaren adhv persoonlijkheidskenmerken = IA & eigen gedrag verklaren adhv omstandigheden = EA

=> vooral bij negatief gedrag

3. Causale attributies p95

2. Actor - observatoreffect

oef 17 p95 Welke attributies?

Iemand valt om in de bus :

• interne => onhandig en staat niet stevig op de benen

Ik val om in de bus : 

• externe => chauffeur rijdt te woest of de bus is te vol.

3. Causale attributies p95

2. Actor - observatoreffect

verklaringen :

1. onszelf omstandigheden zijn gekend
2. bescherming zelfbeeld
3. perspectief waaruit we gedrag observeren

3. Causale attributies p95

2. Actor - observatoreffect

kader : crosscultureel onderzoek => meer denkfouten in Westerse culturen

Amerikanen : veel IA (stelen want dief)

Aziaten : meer EA (stelen want werkloos) => minder fundamentele attributiefout

3. Causale attributies p95

2. Actor - observatoreffect

onderzoek : gedrag vis beoordelen =>

Amerikanen : vis = leider = interne attributie

Aziaten : vis wordt verjaagd door de groep = externe attributie

=> in collectivistische culturen : self-effacing bias : succes door situatie en mislukking aan zichzelf 

4. Sociale categorisering p95

1. Ingroup en outgroup

4. Sociale categorisering p95

2. Stereotypen

4. Sociale categorisering p98

3. Vooroordelen

5. Hardnekkige meningen p102

1. Subcategorisering

5. Hardnekkige meningen p102

2. Confirmation bias

5. Hardnekkige meningen p103

3. Self-fulfilling prophecy