Theorie leesvaardigheid

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Leesvaardigheid

Herhaling 2

hoofdzaken & hoofdgedachte

In een hoofdgedachte staat de hoofdzaak. De hoofdgedachte is één zin. Deze zin vat het belangrijkste van de tekst samen. 

Hoofdzaken - het belangrijkste uit een tekst - vind je in de inleiding, in de kernzinnen én in het slot. Extra uitleg, details en voorbeelden zijn geen hoofdzaken.

Je hebt net een tekstje gelezen. Wat is daarin de hoofdzaak?

1. Een aantal derdejaars vmbo-leerlingen van het Carmel College Salland is van start gegaan met het project Xperience.
2. Bij het project gaat het om 'grenzen verleggen'.
3. Twee groepen vertrokken naar het buitenland.
4. Eén groep gaat in de eigen omgeving aan de slag.

De volgende dia bevat een filmpje

Doe oortjes in als je deze Lessonup individueel in de les maakt. 

Luister en kijk goed naar de uitleg over de hoofdgedachte, hoofdzaak.

0

kernzin - hoofdzaak - bijzaak

Vrijwel elke alinea bevat een kernzin. De kernzin vertelt waar het in die alinea over gaat. De kernzin geeft de hoofdzaak aan. De andere zinnen van de alinea bevatten bijzaken. Bijzaken zijn: extra uitleg, details en voorbeelden. 

Wat is de kernzin van deze alinea? Noteer de gehele zin.

De kernzin

Vaak is de 1e zin van een alinea de kernzin, maar lang niet altijd. Je moet dus goed lezen welke zin het beste aangeeft waarover de alinea gaat. Stel in je hoofd de vraag: Waar gaat deze alinea over? Geef dan een zo kort mogelijk antwoord. De woorden die jij gebruikt moeten in de kernzin staan.  

Wat is de kernzin van deze alinea? Noteer de gehele zin.

Publiek

Elke schrijver heeft een publiek voor ogen voor wie hij schrijft. Dat kunnen jongeren zijn, 65+'ers, mensen die van koken houden of hondeneigenaren etc. Aan het onderwerp, het  taalgebruik  (makkelijke/moeilijke woorden), de lay-out en de bron kun je zien voor wie het bedoeld is.

Tekstdoel & tekstsoorten

Elke schrijver heeft een doel voor ogen. Hij/zij wil iets met zijn tekst bereiken. Misschien wil hij/zij alleen maar informatie overdragen, maar misschien wil hij/zij meer. Zoals: overtuigen van zijn/haar mening; of waarschuwen; of tot handelen aanzetten (denk aan reclames) of instrueren (denk aan Ikea meubel in elkaar zetten). 

Tekstsoorten

Een tekstsoort geeft aan hoe de tekst eruit ziet, dus: 

een brief, een gedicht, een nieuwsbericht, een reclametekst, een handleiding, een folder. Verschillende tekstdoelen hebben verschillende tekstsoorten. 

Zet de juiste tekstsoorten bij de juiste tekstdoelen.

Tekstdoel Informeren

Tekstdoel Overtuigen

Tekstdoel Waarschuwen

Tekstdoel Tot handelen aansporen

Tekstdoel Instrueren

nieuwsbericht

Folder van dierenarts om je huisdier in te laten enten

Etiket op vuurwerk om afstand te houden

Een oproep op een website om te gaan protesteren. 

Uitleg op RLS website hoe je je kunt aanmelden voor flexuur. 

Artikel op website Voedingswijzer om elke dat fruit en groente te eten.

Spelhandleiding hoe je 'Yahtzee' moet spelen.

folder over verschillende workshops in het buurthuis.

Tekstverbanden & tekstdoelen

In teksten hebben woorden, zinnen en alinea's met elkaar te maken. Ze houden verband met elkaar. De schrijver plaatst er vaak een signaalwoord bij zodat de lezer ziet welk tekstverband er gebruikt is. 

tekstverbanden - signaalwoorden

Opsomming:  ook, bovendien

tegenstelling: toch, maar

voorbeeld:  zo, zoals

tijdsvolgorde:  eerst, later

oorzaak - gevolg: waardoor, doordat 

voorwaarde: als … dan, mits

Noem twee signaalwoorden bij een tegenstellend tekstverband

Een signaalwoord van een toelichtend tekstverband is …

1. die
2. omdat
3. zoals
4. maar

Welk signaalwoord hoort bij het tekstverband opsommend?

1. daarom
2. immers
3. als … dan
4. verder

Tekst over paddenstoelen

Lees de tekst  in de Quest via de link in de volgende dia: Waarom groeien paddenstoelen alleen in de herfst?

Je mag het filmpje ook bekijken, maar de vragen die erna volgen gaan over de tekst. Welke signaalwoorden zie je? 

https:

Welke signaalwoorden heb je in de tekst "Waarom groeien paddenstoelen alleen in de herfst?" gezien. Noteer ze hier.

Noteer één voorwaarde met bijbehorende signaalwoord(en) uit de tekst 'Waarom groeien paddenstoelen alleen in de herfst?'. Citeer de zin waarin die voorwaarde staat.

Wat is de functie van een signaalwoord?

1. Ze verwijzen naar een persoon, dier of ding in de tekst.
2. Ze geven structuur/verbanden aan in de tekst, zodat je die beter gaat begrijpen.
3. Ze geven het belangrijkste aan wat er in die alinea wat gezegd.
4. Ze geven het belangrijkste aan wat er in die tekst over het onderwerp wordt gezegd.

Zet de juiste zinnen met signaalwoorden bij de juiste verbanden

Opsommend verband

Tegenstellend verband

Voorbeeldgevend verband

Chronologisch verband (tijdsvolgorde)

Verband van oorzaak - gevolg

Voor het feest kopen we behalve chips, ook nog chocolade, en nootjes ook nog eiersalade en toastjes 

Als gevolg van de storm waren diverse wegen geblokkeerd

We wilden Netflix kijken. Zo hadden we de keuze uit Lucifer, the Blacklist of Emily in Paris

Nadat we de afwas hebben gedaan, kunnen we eindelijk een potje kaarten 

Het lawaai bij de buren was zo hard waardoor ik me niet meer kon concentreren.

Ik moet op tijd opstaan, echter ik druk maar steeds die snooz-knop in. 

Het was aardedonker, doordat de stroom was uitgevallen

Ten slotte eindigden we de vakantie met een dagje strand. 

Wat is hier geen signaalwoord van het tekstverband 'voorbeeld'?

1. toch
2. zo
3. neem nou
4. onder andere

Wat is hier geen signaalwoord van
het tekstverband 'opsomming'?

1. ook (nog)
2. tevens
3. bovendien
4. ter illustratie