Zintuigen kunstwerk - leerjaar 2 - G&G

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Zintuigen: Ontdek hoe je de wereld om je heen waarneemt

Leerdoel

Aan het einde van deze les weet je hoe onze zintuigen werken en hoe we informatie uit de wereld om ons heen waarnemen.

Aan het einde van deze 2 lessen heb je in een groep van 3-4 personen een kunstwerk gemaakt waarbij minimaal 4 zintuigen benut worden (horen, zien, ruiken, voelen en proeven).

Leg kort uit wat het doel van de les is en waarom dit belangrijk is om te weten.

Wat weet jij al over zintuigen en waarneming?

De zintuigen

Wat zijn zintuigen?

Zintuigen zijn de manier waarop ons lichaam informatie ontvangt en verwerkt uit de wereld om ons heen.

Leg uit wat zintuigen zijn en hoe ze werken. Laat eventueel voorbeelden zien van zintuigen, zoals ogen, oren en neus.

5 zintuigen en hersenen

De vijf zintuigen

Zien

Onze ogen zijn het belangrijkste zintuig om te kunnen zien. Licht komt via de pupil binnen en wordt op het netvlies omgezet in signalen die naar de hersenen gestuurd worden.

Leg uit hoe het zintuig zien werkt en laat eventueel een afbeelding zien van het oog.

Waarneming/ ogen

Horen

Onze oren zijn het belangrijkste zintuig om te kunnen horen. Geluidsgolven worden opgevangen door het oor en omgezet in signalen die naar de hersenen gestuurd worden.

Leg uit hoe het zintuig horen werkt en laat eventueel een afbeelding zien van het oor.

Ruiken

Onze neus is het belangrijkste zintuig om te kunnen ruiken. Geurdeeltjes worden opgevangen door het neusslijmvlies en omgezet in signalen die naar de hersenen gestuurd worden.

Leg uit hoe het zintuig ruiken werkt en laat eventueel een afbeelding zien van de neus.

Proeven

Onze tong is het belangrijkste zintuig om te kunnen proeven. Smaakpapillen op de tong nemen smaken waar en sturen signalen naar de hersenen.

Leg uit hoe het zintuig proeven werkt en laat eventueel een afbeelding zien van de tong en de smaakpapillen.

Voelen

Onze huid is het belangrijkste zintuig om te kunnen voelen. De huid bevat verschillende soorten zenuwuiteinden die druk, temperatuur en pijn waarnemen en signalen naar de hersenen sturen.

Leg uit hoe het zintuig voelen werkt en laat eventueel een afbeelding zien van de huid en de verschillende zenuwuiteinden.

De huid

Hoeveel lagen heeft de huid?

1. 1 laag
2. 3 lagen
3. 4 lagen
4. 2 lagen

Zintuigen in actie

Nu je weet hoe onze zintuigen werken, laten we eens kijken hoe ze samenwerken om informatie uit de wereld om ons heen te verzamelen.

Geef een voorbeeld van hoe de zintuigen samenwerken, bijvoorbeeld bij het zien en reageren op een bal die op je af komt rollen.

Hoe verzamelen onze zintuigen informatie uit de wereld om ons heen?

1. Door onafhankelijk te werken
2. Door elkaar tegen te werken
3. Door te concurreren
4. Door samen te werken

Zintuigen in kunst

Kunstenaars gebruiken vaak zintuigen om hun werk te maken. Bekijk samen enkele kunstwerken en bespreek welke zintuigen er gebruikt worden.

Kies enkele kunstwerken uit waarbij zintuigen een belangrijke rol spelen, zoals een schilderij met heldere kleuren of een sculptuur met ruwe texturen.

Welk zintuig wordt gebruikt om de geur van een boeket bloemen te ruiken?

1. Tastzintuig
2. Gehoorzintuig
3. Smaakzintuig
4. Reukzintuig

Welk zintuig wordt gebruikt om de textuur van een sculptuur te voelen?

1. Reukzintuig
2. Gehoorzintuig
3. Tastzintuig
4. Smaakzintuig

Welk zintuig wordt gebruikt om de kleur van een kunstwerk te zien?

1. Gehoorzintuig
2. Reukzintuig
3. Smaakzintuig
4. Gezichtszintuig

Zintuigen en emoties

Onze zintuigen kunnen ook invloed hebben op onze emoties. Hoe voel je je bij bepaalde geuren, smaken of geluiden? Bespreek dit met elkaar.

Stel vragen aan de leerlingen over hoe bepaalde zintuigen invloed hebben op hun emoties en bespreek dit met elkaar.

Op welke manier kunnen onze zintuigen invloed hebben op onze emoties?

1. Door emoties te beïnvloeden
2. Door geuren, smaken of geluiden
3. Door onze gedachten te beïnvloeden
4. Door ons lichaam te beïnvloeden

Zintuigen en veiligheid

Onze zintuigen helpen ons ook bij het veilig blijven. Denk maar aan het horen van een auto die aan komt rijden of het ruiken van gas. Bespreek samen hoe onze zintuigen ons veilig houden.

Stel vragen aan de leerlingen over hoe bepaalde zintuigen ons veilig kunnen houden en bespreek dit met elkaar.

Mensen met beperkte zintuigen zijn minder veilig

Eens, omdat ze minder signalen krijgen

Oneens, ze hebben andere compensatiemechanismen

Eens, sociale hulp is vaak nodig

Oneens, iedereen kan leren omgaan met beperkingen

Zintuigen zijn de beste manier om gevaar te detecteren en te vermijden

Eens, want het is instinctief

Eens, wetenschappelijk aangetoond

Oneens, technologie is betrouwbaarder

Oneens, zintuigen kunnen fouten maken

Zintuigen en dieren

Ook dieren hebben zintuigen om informatie uit de wereld om hen heen te verzamelen. Bekijk samen enkele dieren en bespreek welke zintuigen zij gebruiken.

Kies enkele dieren uit waarbij zintuigen een belangrijke rol spelen, zoals een speurhond met een goed reukvermogen of een vleermuis die met geluiden navigeert.

Welk zintuig gebruiken slangen om hun prooi op te sporen?

1. Reukvermogen
2. Warmtezintuig
3. Gezichtsvermogen
4. Gehoorvermogen

Welk zintuig gebruiken haaien om hun prooi op te sporen?

1. Smaakvermogen
2. Reukvermogen
3. Gehoorvermogen
4. Gezichtsvermogen

Terugblik

Wat heb je vandaag geleerd over zintuigen en waarneming? Bespreek dit kort met elkaar.

Hoe zou je de vijf zintuigen kunnen combineren in een kunstwerk? 

Bespreek kort wat er vandaag geleerd is over zintuigen en waarneming. Laat eventueel enkele leerlingen aan het woord.

Zintuigen zijn essentieel voor waarneming.

Eens, zonder zintuigen geen waarneming.

Oneens, er zijn ook andere manieren van waarnemen.

Eens, zintuigen zijn belangrijk maar de hersenen spelen ook een rol.

Oneens, er zijn gevallen van mensen zonder zintuigen die toch kunnen waarnemen.

Moderne kunst

Klassieke kunst

Moderne kunst:

- Felle kleuren

- Alles kan worden afgebeeld

- Lijkt niet op werkelijkheid

- Kunst is voor iedereen

- Werkstukken zijn sneller klaar

-Veel meer mogelijk en weinig beperkingen

Klassieke kunst:

- Natuurlijke kleuren

- Bijbels, portretten en landschappen

- Realistisch en natuurgetrouw

- Vooral voor de rijken

- Een werk duurt maanden

- Mensen worden rustig afgebeeld in nette kleding

Een beeldend proces/tips:

• Bekijk voorbeelden van verschillende kunstenaars

• Begin met het maken van schetsen of zet je ideeën in een woord-of plaatjesweb

• Verzamel alles en leg het naast elkaar

• Laat je inspireren door anderen!

• Neem af en toe even afstand van je werk dan heb je een beter overzicht op wat je aan het maken bent.

Vijf elementen in de kunst:

Beeldaspecten zijn 'Ruimte’, 'Kleur', ‘Vorm’, ‘Textuur' en ‘Compositie. In elk kunstwerk kun je deze aspecten terugvinden. Deze elementen vormen samen niet alleen de uitvoering van het werk, maar ook het gevoel dat je erbij krijgt en het verhaal dat het vertelt. Bij het maken van een kunstwerk vormen de elementen het ‘geraamte’ waarmee en waaraan gebouwd en gesleuteld kan worden. 

Start kunstwerk zintuigen

Maak een groep van 3 of 4 personen en haal bij de docent een schilderdoek op.

Maak op A4 een schets van je kunstwerk en verzamel de materialen. Denk aan ruimte, kleur, vorm, textuur en compositie.

Maak in maximaal één lesuur een kunstwerk waarin minimaal 4 (van de 5) zintuigen terug te vinden zijn. Je moet dus iets kunnen zien, horen, ruiken, voelen en/of proeven!

Rond de les af en geef eventueel huiswerk mee over zintuigen en waarneming.

Beantwoord bij je presentatie de volgende vragen:

Valt jullie kunstwerk binnen de moderne of klassieke stroming? Hoe zien we dat?

Hoe zien we de aspecten van kunst terug in jullie werk? Gebruik de begrippen 'Ruimte’, 'Kleur', ‘Vorm’, ‘Textuur' en ‘Compositie'

Wat gebeurt er in het brein van de persoon die het kunstwerk bekijkt?

Rond de les af en geef eventueel huiswerk mee over zintuigen en waarneming.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.