TV 7, par. 7.1 2022

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

TV 7

Tijdvak Pruiken en Revoluties

1700-1800

Eeuw van de Verlichting

Ideeën Verlichting leiden tot democratische revoluties

        

Pruiken

begonnen om kaalheid (symptoom van syffillis) te verhullen; pruikenpoeder moest de stank tegengaan

gedragen door rijke mannen en vrouwen (trendsetters: vorsten en hun vrouwen)

symbool van rijkdom en decadentie, van het ancien régime

Franse Revolutie maakte  einde aan het dragen van pruiken

(pruikenpoeder werd extra belast)

in spotprenten belachelijk gemaakt

Kenmerkende aspecten 

27 Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

28 Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).

29 Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme.

30 De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.

Intro tv 7

- 1791-1804: Haïtiaanse revolutie-->geïnspireerd door de idealen van de Franse Revolutie (vrijheid, gelijkheid, broederschap) 

- waar?? eiland Hispaniola --> bestaat uit een Spaans en een Franse helft = St. Dominique = Franse kolonie waar veel slaven leven
(= Haïti)

- revolutie waar nieuwe ideeën samenleving gecombineerd worden met het afschaffen van de slavernij  --> 1804 onafhankelijk Haïti met eigen grondwet

- machtsmisbruik en de standensamenleving komen ten einde - voortaan is de derde stand (burgers en boeren)aan de macht

De Haïtiaanse Revolutie (1791—1804) was een slavenopstand in de toenmalige Franse kolonie Saint-Domingue en leidde tot de vrije zwarte republiek Haïti. De katalysator voor deze opstand was de Franse Revolutie. De opstand slaagde doordat er een overmacht van vijftien keer zoveel slaven als kolonisten was.[bron?] Daarnaast kwamen de Fransen ook in een oorlog met Groot-Brittannië en Spanje terecht. De revolutie bestond uit twee oorlogen.

par. 7.1 Nieuwe ideeën over samenleven

Kenmerkende aspecten:

 Verlichting = Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

 Ancien régime en Verlicht Absolutisme = Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).

ontwikkeling in denken en wetenschap

• 500 v chr.:Oudheid (Griekse filosofen en wetenschappers) 
• Renaissance 1400-1600: herontdekking oudheid
• Wetenschappelijke revolutie 1600-1700 ==> natuurwetenschap
• Verlichting 1700-1800 ==> natuurwetenschap en mens en samenleving

Let op!! Met name de elite houdt zich bezig met filosofie en wetenschap! 

"Gewone mensen" plukken wel de vruchten van de uitvindingen en nieuwe ideeën

Madame Geoffrin (derde van rechts op de eerste rij) ontvangt in 1755 in haar Parijse salon beroemde kunstenaars, wetenschappers en filosofen.

welk hoofd zien we hier?  en wat verbergt zich achter de tekst?

Uitgangspunten Verlichting

1. ratio ipv religio: gebruik je verstand en je waarneming in plaats van alles zomaar te geloven

2. vooruitgangsgeloof, rationeel optimisme: bestuderen van mens en samenleving kan voor een betere samenleving zorgen. Traditie en geloof mogen niet bepalend zijn voor hoe mensen leven.

3. kennis is belangrijker dan afkomst, iedereen is gelijk, dus moet kennis er voor iedereen zijn. 

Leren denken

- meer kennis zal tot een betere samenleving, een beter leven leiden ==> optimisme - geloof in een betere wereld

- middel =  verzamelen van kennis in een  Encyclopédie

meer dan 30 delen, 20 jaar  aan gewerkt 

Diderot en D'Alembert

Filosofen Verlichting zoek op jaar en land:	Hun Verlichtingsideeën
Montesquieu
Voltaire
Locke
Rousseau

Belangrijke filosofen

Montesquieu  (1689-1755)--> trias politica, tegen machtsmisbruik en belangenverstrengeling; wie er bestuurt maakt hem niks uit

Voltaire (1694-1778) --> tolerantie, verdraagzaamheid, niet voor democratie ," volk" is te dom om te besturen, tegen bijgeloof, deïsme

John Locke (1632-1704) ==> volk is soeverein, regering komt uit het volk en bestuurt namens het volk, moet zich houden aan de wil van het volk (sociaal contract), anders afgezet! Tegen absolutisme.

Rousseau (1712-1778)--> democraat, volk is soeverein (heeft hoogste macht) , meerderheid beslist!!

Ancien Régime

• Samenleving voor de Franse Revolutie
• Absolute vorst / soms verlichte absolute vorst
• Standenmaatschappij (3 standen)
• Privileges (voorrechten) adel en geestelijkheid

spotprent

tekenaar wil duidelijk maken:

onderdrukking uitbuiting burgers/derde stand door

edelen en geestelijkheid

Wat wil de tekenaar zeggen met deze prent? 

volgende dia:

de ideale samenleving waar iedereen gelijk is en elke stand evenveel lasten draagt

www.thinglink.com

Opdracht

bestudeer blz.124-125

maken blz. 127 opdr. 4 en 5

standplaatsgebondenheid ???

- ideeën van mensen  worden beïnvloed door de tijd waarin ze leven en de plaats waar ze wonen. 

- opleiding, het geloof, de leeftijd en de ideeën van de maker beïnvloeden het denken.

- geldt voor iedereen en alle tijden

KIjkopdracht filmpje Verlicht Absolutisme

1. maak twee kolommen: absolutisme en verlicht absolutisme: noteer mbv filmpje zoveel mogelijk verschillen

2. noem drie verlichte vorsten

3. geef per vorst aan waarom deze verlicht genoemd wordt

absolutisme

verlicht absolutisme

absolutisme

verlicht absolutisme

Verlichte vorsten

noem  de drie verlichte vorsten

zet per vorst een aantal verlichte maatregelen op een rijtje

wie is volgens jou de meest verlichte vorst??

absolutisme	verlicht absolutisme
droit divin	geen droit divin
vorst dient alleen zichzelf, het volk telt niet	vorst dient het volk: nieuwe ideeën, vrijheid/gelijkheid
volk geen inspraak	volk geen inspraak
geen godsdienstvrijheid	wel godsdiensttolerantie
1 persoon, de vorst, beslist	ruimte voor overleg (min, ambten)
standensamenleving ancien régime	standensamenleving ancien régime

slogan verlicht absolutisme : alles voor het volk, niets door het volk !!

Catharina de Grote	Frederik de Grote van Pruissen	Jozef I van HRR
godsdienst: tolerant	vrijheid meningsuiting	vrijheid godsdienst, drukpers
strafrecht: verzacht	onafhankelijke rechtsspraak// geen martelingen	rechtspraak voor iedereen gelijk//geen martelingen
ze laat zich adviseren	afschaffen censuur	afschaffing horigheid
grondwet opgesteld		iedereen belasting betalen

Een goed geleide regering moet over een goed systeem beschikken. Alle maatregelen moeten doordacht zijn. Financiën, politiek en legerleiding moeten op eenzelfde doel aansturen: de versterking van de staat en de groei van zijn macht. Een systeem kan alleen uit één hoofd ontspringen, daarom moet er één heerser zijn. Hij heeft zonder twijfel helpers nodig. De uitwerking van de details zou te omvangrijk zijn voor hem. Maar hij moet een open oor hebben voor alle klachten, en hij moet recht doen aan hen die door verdrukking worden bedreigd.’

Uit: Frederik de Grote van Pruisen, Politiek Testament (1752).

Leg de uitspraak uit door van beide delen ervan een voorbeeld te geven uit de tekst of uit bron 8.

Frederik de Grote stelde: ‘Alles voor het volk, niets door het volk.’

Voor deze Verlichting is niets anders dan vrijheid vereist. En wel het meest onschadelijke van alles, wat slechts vrijheid mag heten, namelijk: de vrijheid om bij alles openbaar gebruik te maken van het verstand. Nu hoor ik echter van alle kanten roepen: “Denk niet zelf!” De officier zegt: “Niet denken, maar exerceren!” De belastingambtenaar zegt: “Niet denken, maar betalen!” De geestelijke zegt: “Niet denken, maar geloven!” Overal wordt hier de vrijheid ingeperkt. Maar welke inperking belemmert de Verlichting, en welke niet? En wat is er juist bevorderlijk voor? Mijn antwoord is: Het openbare gebruik van het verstand moet altijd vrij zijn. Alleen dat kan de Verlichting onder de mensen tot stand brengen.’

Uit: I. Kant, Wat is Verlichting? (1784).

Sapere aude : Durf te denken! (lt), Er was in de tijd van Kant blijkbaar moed nodig om te denken. Leg dit uit.

Kritiek op de standenmaatschappij

In Frankrijk ontstond veel kritiek op de standenmaatschappij. Van links naar rechts zien we de adel, de geestelijkheid en de derde stand (boeren en burgers).Helemaal rechts staat Vrouwe Justitia, het symbool voor rechtvaardigheid. Het bijschrift van deze prent uit 1789 was: Deze keer kiest rechtvaardigheid de kant van de sterksten.

Wat wil de tekenaar van de prent van bron 6 duidelijk maken? Neem het bijschrift van de prent mee in je uitleg.

Kritiek op de standenmaatschappij

In Frankrijk ontstond veel kritiek op de standenmaatschappij. Van links naar rechts zien we de adel, de geestelijkheid en de derde stand (boeren en burgers).Helemaal rechts staat Vrouwe Justitia, het symbool voor rechtvaardigheid. Het bijschrift van deze prent uit 1789 was: Deze keer kiest rechtvaardigheid de kant van de sterksten.

Wat wil de tekenaar van de prent van bron 6 duidelijk maken? Neem het bijschrift van de prent mee in je uitleg.

Hoe zou Rousseau oordelen over de standensamenleving?

Kritiek op de standenmaatschappij

In Frankrijk ontstond veel kritiek op de standenmaatschappij. Van links naar rechts zien we de adel, de geestelijkheid en de derde stand (boeren en burgers).Helemaal rechts staat Vrouwe Justitia, het symbool voor rechtvaardigheid. Het bijschrift van deze prent uit 1789 was: Deze keer kiest rechtvaardigheid de kant van de sterksten.

Wat wil de tekenaar van de prent van bron 6 duidelijk maken? Neem het bijschrift van de prent mee in je uitleg.

Hoe zou Voltaire oordelen over de standensamenleving?

ontwikkeling in denken

• oudheid: start onderzoekend en wetenschappelijk denken
• renaissance: herontdekking wetenschappelijk denken oudheid
• wetenschappelijke revolutie: empirisme (systematisch onderzoek)en rationalisme (logisch redeneren) ==> revolutie in denken, veel uitvindingen en ontdekkingen, veel steun overheid
• verlichting: ratio boven alles. Bestuderen van mens en samenleving moet uiteindelijk een betere samenleving opleveren (=rationeel optimisme)