3.2: De Oost en de VOC

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

3.2. De Oost en de VOC

Waarvoor werd de VOC opgericht en hoe werkte deze handelsmaatschappij?

Lesdoelen 

• Je kunt uitleggen hoe de VOC is ontstaan.
• Je kunt op de kaart aangeven via welke route de VOC voer.
• Je kunt uitleggen hoe de VOC bestuurd werd door de begrippen Kamers en Heren Zeventien te gebruiken.
• Je kunt aangeven welke rechten de VOC had als handelsorganisatie.

Vorige les.....

• Moedernegotie
• Stapelmarkt
• Commerciële landbouw
• Handelskapitalisme
• De Val van Antwerpen

Volle kracht vooruit!

Nederlanders overzee

Sinds de Ontdekkingsreizen brachten Portugezen en Spanjaarden specerijen, zijde, porselein en thee op de Europese markt. Portugese schepen zeilden om Afrika heen naar Azië. Die kostbare handelsproducten leverden veel op. In Antwerpen kon je ze kopen. 

Na de Val van Antwerpen (1585) vluchtten Antwerpse kooplui naar Amsterdam. Ze namen hun kennis van de handel in oosterse producten mee. Amsterdam was al de stapelmarkt van Europa. Daarop konden specerijen, porselein, thee en zijde ook een plekje krijgen. De Nederlanders zochten nu eigen routes naar Azië.

Waardoor werd Amsterdam in de zeventiende eeuw de belangrijkste handelsstad? 

Juist

Onjuist

Door de stapelmarkt.

Door de textielindustrie.

Door de komst van de Antwerpenaren.

Door de Oostzeevaart.

Door de bouw van grachtenpanden.

Oorzaak

Gevolg

Spanjaarden namen Antwerpen in

Kooplui vluchten naar Amsterdam

Weinig landbouw grond in NL

Moedernegotie

Handel drijven met Azië

Amsterdam wordt een grote stad

Republiek voert oorlog met Spanje

Om de noord of om de zuid

Waarom vertrok Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck naar het noorden?

1. Ze wilde ijsberenvlees eten
2. Ze zochten een nieuwe route naar Azië
3. Ze wilde nieuwe specerijen ontdekken in het noorden
4. Ze wilde overwinteren op de Noordpool

Waarom lukte het Willem Barentsz niet om de weg naar Azië te vinden?

1. Hij verdwaalde
2. Hij ging de verkeerde kant op
3. Hij kwam vast te zitten in het ijs
4. Hij leed schipbreuk

Het briefje dat Willem Barentsz achterliet in de schoorsteen van het Behouden Huys is later teruggevonden op Nova Zembla.
Wat voor soort bron is dit briefje?

1. Een ongeschreven primaire bron
2. Een ongeschreven secundaire bron
3. Een geschreven secundaire bron
4. Een geschreven primaire bron

Cornelis Houtman

Willem Barentsz

Route via het zuiden

Route via het noorden

Was succesvol

Was niet succesvol

scheurbuik

aanval door ijsberen

VOC

Na de eerste succesvolle expeditie....

• Veel concurrentie --> de prijzen zakten 
• Dit is niet voordelig voor de Republiek
• De Republiek was in oorlog met Spanje en had daarvoor een hoop geld nodig. Daarom nam Oldenbarnevelt in 1602 het initiatief om de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) op te richten.

Bestuur van de VOC

• 6 Kamers: een afdeling van de VOC in een handelsstad die de scheepsvaart vanuit die stad regelt.
• de Heren Zeventien: afgevaardigden uit de Kamers die de VOC centraal besturen.

Rechten van de VOC

• De VOC had het handelsmonopolie van de Republiek.
• De VOC mocht verdragen sluiten en oorlog voeren.

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indie Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Verenigde Oost-Indische Campagne

De VOC handelde in...

1. Specerijen en tabak
2. Graan
3. Tabak, slaven, katoen
4. Melk en kaas

Welke 3 zinnen zijn juist?

Juist

Onjuist

De VOC werd in 1602 opgericht.

De VOC handelde met Portugal en Spanje.

Alleen de VOC mocht in Indië handelen.

De VOC zorgde voor grote welvaart.

De VOC speelde in "de Gouden Eeuw" een belangrijke rol.
Wat was de VOC?
De VOC had een aantal rechten. Wat zijn rechten van de VOC?

1. De VOC was een grote Handelsvereniging en mocht oorlog voeren
2. De VOC was een vereniging van kooplieden en handelaren en mocht verdragen sluiten
3. De VOC was een onderneming waarvan je aandelen kon kopen en mocht forten bouwen
4. De VOC was een beursgenoteerd bedrijf en mocht als enige handel drijven met Azië

Handelsfactorijen

Omdat kolonisatie onmogelijk was, maar omdat ze wel handel wilden drijven werden factorijen – goed verdedigbare handelssteunpunten in Azië gebouwd. 

Jacatra en Batavia.

• Oorzaak: VOC stichtte of veroverde op Spanje en Portugal overal in Azië handelsfactorijen. Gevolg: de  VOC kon zo deelnemen aan de Aziatische handel.
• In 1619 vestigde Jan Pietersz. Coen in Batavia het centrale handelspunt en bestuur van de VOC in Azië. Hij was de Gouverneur-Generaal. Jakarta werd verwoest en bewoners verdreven.
• Uit Europa nam de VOC goud en zilver mee om mee te handelen.

1. VOC verkocht goud & zilver en kocht daar in China zijde, thee en porselein
2. In Japan dat werd verkocht en kocht de VOC  goud en zilver
3. In India kocht men katoen in voor Indië  > In Indië  kochten ze specerijen.

• Door factorijen was het niet nodig om grote gebieden te veroveren vaker onder dwang. 
• Het gebied waar de VOC handelde werd ook wel de Oost (Zuidoost-Azië) genoemd.

Inter-Aziatische handel

De VOC sloot handelsverdragen. Soms vrijwillig, vaker met dwang! 

Een factorij is een:

1. Door de overheid gegeven alleenrecht
2. Onderlinge strijd en wedijver
3. Handelspost in het buitenland met kantoren en pakhuizen
4. Langdurige bloeiperiode

1 Handelsschepen voeren van Azië naar Europa en tussen landen in Azië.
2 Jan Pieterszoon Coen was een gouverneur-generaal (op het plaatje hiernaast verkleed)
3 Kapitein Piet Hein veroverde een zilvervloot, waardoor Spanje minder geld had voor de oorlog met de Republiek.
4 Voor de contacten met vorsten en de opslag van goederen werden in Azië factorijen gebouwd.
Welke opmerkingen gaan ALLEEN over de VOC?

1. 1, 2 en 4
2. 1, 3 en 4
3. 2, 3 en 4
4. 1, 2 en 3

Waarmee verdiende de VOC het meeste geld?

1. De Trans-Atlantische handel
2. De inter-Aziatische handel
3. De slavenhandel
4. De specerijenhandel

Aandelen 

• Om de schepen en het personeel te financieren gaf de VOC aandelen uit. Aandeel= een klein stukje v. bedrijf
• Iedereen kon aandelen kopen. Zo bezat je een klein deel van de VOC en kreeg je dus ook een klein deel van de winst: dividend. 
• Je kon aandelen kopen of verkopen op de Amsterdamse Beurs.
• De  VOC werd zo een beetje van 'iedereen'.

Amsterdamse Beurs

In de juiste volgorde

1. uitkering dividend - oprichting VOC - aandelen,
2. oprichting VOC - aandelen - uitkering dividend
3. aandelen - uitkering dividend - oprichting VOC
4. oprichting VOC - uitkering dividend - aandelen

Oorlog en handel

• Oprichting van VOC was ook tegen Spanje en Portugal gericht (niet alleen om onderlinge concurrentie te vermijden) -> de VOC probeerde hun zeeroutes en handelsgebieden in Azië af te pakken.
• Dit paste in de strijd: de Opstand.
• Er werden door Spanjaarden en Hollanders 'kaperbrieven' uitgedeeld aan piraten; handel en oorlog gingen hand in hand. 
• Het gevaar begon al zodra de boten buiten Nederlands zeegebied was: Duinkerken (Toen Spaans-België)
  

Antwoord op de deelvraag: Waarvoor werd de VOC opgericht en hoe werkte deze handelsmaatschappij?

De gevluchte Antwerpse kooplui brachten hun handelskennis over oosterse producten en hun handelscontacten mee. Maar hoe kwam je in het Verre Oosten? Barentsz. en Van Heemskerck liepen vast in het poolijs rond Nova Zembla. Houtman en de Keyser lukte het wel. Zij bereikten om Zuid-Afrika heen Azië.

Om onderling geen ruzie te krijgen en tegen de Spanjaarden en Portugezen op te kunnen werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie opgericht (VOC). Die ging handel drijven op het tegenwoordige Indonesië, China en India, maar ook tussen die gebieden onderling. Dat laatste heette de inter-Aziatische handel. Jan Pieterszoon Coen stichtte daarvoor op Java een bestuurscentrum, Batavia. De schepen van de VOC brachten volop oosterse producten mee naar Nederland, zoals zijde, specerijen, katoen en porselein. Nieuw was dat je aandelen kon kopen in de VOC, niet alleen rijken zoals burgemeester Bicker, maar ook gewone mensen, zoals bakkers en keukenmeiden, konden dat.