3A 5.9 Kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Programma

• Quizvragen
• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 9 --> kruisingen
• Klassikaal oefenen
• Opdrachten maken
• Afsluiting 
  

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

5.1 Genotype en fenotype les 2

5.2 Chromosomen

5.3 Genen en allelen

5.4 Transcriptie

5.5 De evolutietheorie

5.6 Geschiedenis, leven op aarde

5.7 DNA-technieken

5.8 Dominant en recessief

5.9 Kruisingen

Nog even terug.....

Dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, fenotype, genotype... Weet jij het allemaal nog? 

Hoeveel chromosomen heeft een menselijke cel?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 48

Hoeveel chromosomenparen heeft een menselijke cel?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 48

Wat wordt bedoeld met het genotype?

1. De erfelijke informatie op je chromosomen
2. Hoe je eruit ziet

Kan het genotype tijdens je leven veranderen?

1. Ja
2. Nee
3. Nee, alleen bij een mutatie
4. Ja en tijdens mutaties

Wanneer wordt je genotype bepaald?

1. Bij de bevruchting
2. Tijdens de ontwikkeling van embryo
3. Bij de geboorte
4. Bij de innesteling in de baarmoeder

Wat is wel onderdeel van het fenotype, maar niet van het genotype?

1. De schaafwond op je been
2. De kleur van je ogen
3. De vleugels van een vlieg die vast zitten aan zijn rug
4. De grote hoeveelheid reukzintuigcellen in de neus van een hond

Het genotype aa is...

1. Homozygoot dominant
2. Heterozygoot
3. Homozygoot recessief

Welk genotype is homozygoot dominant?

1. aa
2. Aa
3. arAr
4. AA

Welk genotype is heterozygoot?

1. aa
2. Aa
3. arAr
4. AA

Waardoor wordt het fenotype bepaalt?

1. Door het genotype
2. Door het genotype en de omgeving
3. Door de omgeving
4. door de omgeving en de opvoeding

Verandert je genotype als je ouder wordt? En je fenotype?

1. Genotype wel / fenotype wel
2. Genotype wel / fenotype niet
3. Genotype niet / fenotype wel
4. Genotype niet / fenotype niet

Leerdoelen 

• Je kunt een kruisingsschema opstellen en daaruit de kans op een bepaald genotype bij de nakomelingen van de kruising afleiden.

 Kruisingen

Door het maken van een kruisingsschema kan je het genotype en fenotype van de nakomelingen voorspellen

Kruisingen

Bij een kruising gaan we altijd uit van een aantal stappen. 

Schrijf altijd eerst op wat je weet uit de tekst!

• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?
• Stap 2 (geslachtscellen): Welke allelen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?
• Stap 3 (F₁): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen?
• Stap 4 (F₂): Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1* generatie is.

P-generatie = ouders

Fenotype = donker haar

Genotype = Aa (heterozygoot)

Vader zaadcel = A of a

Moeder eicel   = A of a

*F (Filius), letterlijk: zoon. De F1 is de eerste generatie nakomelingen

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

Je maakt zo een kruisingsschema

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans is op een bepaald fenotype bij de F1 generatie

Fenotype --> 3 x 25% = 75% donker haar

Genotype --> 2 x 25% = 50% op Aa

                --> 1 x 25% op AA

                --> 1 x 25% op aa

Genotype

A en A = AA

A bij a = Aa

a bij a = aa

Fenotype

- donker haar

- donker haar

- rood haar

	A	a
A	Aa	Aa
a	Aa	aa

Even oefenen

Pak pen en papier

Oefenen: Kruisingsschema 

Het gen voor de paarse bloemen is dominant over het gen voor witte bloemen. Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders (P)?

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1?

d. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

Schrijf eerst op wat je weet uit de tekst --> 

paars (dominant) = R enz. 

Antwoorden Kruisingsschema 

Het gen voor de paarse bloemen is dominant over het gen voor witte bloemen. Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders (P)? RR en rr

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1? Rr

d. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

    Alle nakomelingen zijn paars.

F2

Stel de nakomeling (F1) van de ouders (P) krijgen nakomelingen = F2. Hoe ziet het schema er dan uit? 

1. Maak een kruisingsschema van de F2
2. Bepaal het genotype en het fenotype van

     de F2 in percentage en verhouding. 

F2 antwoord 

                          

P = RR x rr                              

  

F1 = Rr

                                                

F2                                                 

                                                                         

	R	R
r	Rr	Rr
r	Rr	Rr

	R	r
R	RR	Rr
r	Rr	rr

F2

Fenotype --> 75% paars, 25% wit

Genotype --> 25% RR (homozygoot dominant), 25% rr (homozygoot recessief), 50% Rr (heterozygoot)

Schrijf eerst op wat je weet uit de tekst --> 

paars (dominant) = R 

wit = recessief = a

Huiswerk

Lezen 5.9

Maken opdracht 1 t/m 3

Klaar?

Maak de samenvattingen 5.1 t/m 5.6 

Herhalen en/of extra oefenen

Oefeningen erfelijkheid

Playlist uitlegvideo's (havo)

Effectief leren video's