3. De Gouden Eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Paragraaf 3 - Leerdoelen

Paragraaf 3 gaat over de tijd waar we het alle lessen al over hebben: de tijd dat er reizen over de wereld worden gemaakt. Maar er gebeurde meer. Vandaar de naam Gouden Eeuw. In deze les ga je leren hoe het bestuur van de Republiek in elkaar zat, wat er zo bijzonder was aan de schilderkunst, leer je over de sociale lagen en leer je over de wetenschappelijke revolutie. Maar eerst herhalen...

Wat was de eerste belangrijkste haven in de Nederlanden?

1. Amsterdam
2. Rotterdam
3. Brussel
4. Antwerpen

Wanneer veroverden de Spanjaarden Antwerpen?

1. 1565
2. 1575
3. 1585
4. 1595

Hoe heet de handel die handelde in graan, hout en zout?

1. Driehoekshandel
2. Oostzeevaart
3. West Indische Compagnie
4. Verenigde Oost-Indische Compagnie

Wat is de stapelmarkt?

1. Dat is een plaats waar handelswaar tijdelijk wordt opgeslagen.
2. Dat is land dat vroeger een meer was, maar is drooggelegd.
3. Dat is de naam voor de zeventiende eeuw.
4. Dat zijn grachten die rond het centrum van Amsterdam zijn aangelegd.

Sleep de woorden naar het goede onderdeel toe. 

VOC

WIC

1602

1621

Driehoekshandel

Azië

Amerika

Rietsuiker

Specerijen

Batavia

Welk recht heeft de VOC niet gekregen?

1. Handelsmonopolie
2. Verdragen sluiten met Indische vorsten
3. Slaven verhandelen
4. Forten bouwen

Wat betekent: monopolie?

1. Dat is een spel
2. Dat is dat jij als enige met dat gebied mag handelen.
3. Dat is dat jij als enige een bordspel mag spelen
4. Dat is dat jij als enige mag varen

Rijk en arm

In 1588 werd Nederland officieel een 'eigen' land. Het hoorde niet meer bij Spanje. Vanaf die tijd verdienden de Nederlanders flink wat geld met de handel. Dat geld werd weer besteed aan kunst en wetenschap. Die tijd wordt ook wel de Gouden Eeuw genoemd. Maar nu de Republiek een eigen land is, moet het natuurlijk ook goed bestuurd worden. De Republiek bestond uit zeven gewesten. Elk gewest had een eigen bestuur, met eigen wetten en regels. 

Paragraaf 4

Wat is een gewest?

1. Dat is het westelijk deel van de Republiek
2. Dat is een eiland
3. Dat is een ander woord voor provincie

Staten-Generaal

De gewesten konden natuurlijk niet helemaal hun eigen zin gaan doen. Dus er moest overlegd worden. Dat deden ze in Den Haag in de Staten-Generaal: een vergadering van de vertegenwoordigers van de gewesten van de Republiek. 

De voorzitter van de Staten-Generaal noemen we de raadpensionaris. In de Staten-Generaal beslissen de belangrijke mannen over de buitenlandse politiek en oorlog/vrede van de Republiek.  

Regenten

De belangrijke mannen die de Republiek bestuurden noemen we regenten. Zij benoemden elkaar.

Elk gewest had één leider: de stadhouder. Hij was de opperbevelhebber van leger en vloot. Vaak was de prins van Oranje dat. In de Nederlandse Opstand had Willem van Oranje ook het leger geleid. 

Waar werd de Staten-Generaal gehouden?

1. Rotterdam
2. Den Haag
3. Amsterdam
4. Antwerpen

Hoe noemen we de belangrijke mannen in de Staten-Generaal?

1. Stadhouder
2. Raadpensionaris
3. Prins van Oranje
4. Regenten

Hoe noemen we de man die het leger en de vloot leidt?

1. Raadpensionaris
2. Regent
3. Stadhouder
4. Gewest

Kunst

Een kleine groep rijke mensen kochten van het geld wat ze verdienden prachtige huizen. Ook lieten zij schilderijen van en/of voor zichzelf maken. Er wordt meer geschilderd over het dagelijks leven in plaats van gelovige onderwerpen. In deze tijd zijn er hele bekende schilders bezig: Rembrandt van Rijn en Jan Steen. Zij maakten verschillende schilderijen: landschappen, stadsgezichten, portretten etc. 

Sleep de blauwe vakjes naar de goede gele combinaties. Dit zijn de sociale lagen in de Republiek.

Belangrijkste groep in de Republiek

De groep die ook genoeg geld hadden voor schilderijen.

Een van de armste mensen

Armen, geholpen door de kerk of rijke families

Mensen zonder vast werk, ouderen en zieken

Arbeiders die werkten voor lage lonen

Ambachtslieden en winkeliers

Regenten

Wetenschap

Rijke mensen gaan ook veel geld investeren in de wetenschap. En daardoor ontdekten wetenschappers veel dingen. Christiaan Huygens ontwierp een telescoop en ontdekte zo een maan bij Saturnus (=planeet). Anthonie van Leeuwenhoek ontdekte met een zelfgebouwde microscoop (<--) het bestaan van bacteriën. 

Welke persoon hoort bij de Nachtwacht?

1. Rembrandt van Rijn
2. Christiaan Huygens
3. Anthonie van Leeuwenhoek
4. Jan Steen

Welke persoon hoort bij de ontdekking van bacteriën?

1. Rembrandt van Rijn
2. Christiaan Huygens
3. Anthonie van Leeuwenhoek
4. Jan Steen

Welke persoon hoort bij de ontdekking van de maan bij Saturnus?

1. Rembrandt van Rijn
2. Christiaan Huygens
3. Anthonie van Leeuwenhoek
4. Jan Steen

Rijk en arm

Nu lijkt het net alsof dit alleen maar een periode was van rijkdom. Maar was dat wel zo? Er was jammer genoeg een veel grotere groep mensen die niet rijk waren. Arme mensen, mensen die nauwelijks rond konden komen. Dus is de 'Gouden Eeuw' echt wel zo goud?

Weet jij een betere term voor 'de Gouden Eeuw'?

Kritiek

Wat wel bijzonder is, is dat in deze tijd ook mensen kritiek leveren. Spinoza was zo iemand. Hij twijfelde aan het bestaan van God en aan de werkelijkheid van wonderen. Bestond Hij wel? Zijn de wonderen wel echt gebeurt? Spinoza zei bijvoorbeeld ook dat God geen 'persoon' was die ons ziek of beter kon maken. 

In ons gebied werd hier niet streng tegenop getreden, in landen als Italië/Spanje was dit een ander verhaal. 

Is er nog iets wat je niet snapt, stel je vraag hier:

Huiswerk 

Ga naar memo

Hoofdstuk 5, paragraaf 3: De Gouden Eeuw

Opdrachten: 2t/m5, 7, 10, 12 en 14