2.4 DNA: het besturingssysteem van de cel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.4 DNA: 

het besturingssysteem van de cel

Leerdoelen 2.4

12. Je kunt de bouw van DNA en de DNA-code voor eiwitten beschrijven

13. Je kunt beschrijven waarin (de bouw van) RNA verschilt met (die van) DNA en je kunt de DNA-code vertalen naar een RNA-code en andersom

14. Je kunt de RNA-code naar aminozuren en andersom vertalen en je kunt de vorming en de afwerking van eiwitten door organellen beschrijven

Dubbele helix-structuur 

Backbone van fosfaatgroep (PO4)afgewisseld met een suiker (desoxyribose)

2.4.12

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G (baseparing)

De ene streng is complementair aan de andere

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Nucleotide: kleinste bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

De open fosfaatkant is de 5' kant, de open suikerkant is de 3' kant van het DNA

De complementaire strengen liggen tegenovergesteld.

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Moet je dit leren?

BINAS 71C

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Welke basen zitten in de complementaire streng van ATGGT?

TACCA

2.4.13 Transcriptie: DNA naar RNA

Een stuk DNA dat codeert voor één eiwit (eigenschap) is een gen.

De nucleotidevolgorde van dat stuk DNA is de code voor het maken van het eiwit.

Eiwitten bestaan uit een keten van aminozuren. Er zijn 20 verschillende aminozuren (BINAS 67H1).

Transcriptie: DNA naar RNA

Als het eiwit moet worden gemaakt wordt eerst van het gen een kopie gemaakt -> messenger RNA (mRNA).

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA is enkelstrengs

mRNA heeft een ribose als suiker

mRNA heeft Uracil ipv Thymine als base

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA wordt afgelezen van en complementair gemaakt aan de template-/ matrijsstreng 

tegenover de A wordt een U ingebouwd, tegenover T een A, bij C een G en bij G een C.

Transcriptie: DNA naar RNA

Het mRNA is dus een 'kopie' van de ándere (complementaire) DNA streng: de coderende streng.

Transcriptie: DNA naar RNA

DNA wordt afgelezen vanaf de 3' kant naar de 5' kant.

mRNA wordt opgebouwd vanaf de 5' kant naar de 3' kant.

3'

3'

3'

5'

5'

5'

Transcriptie: DNA naar RNA

Moet je dit leren?

BINAS 71E

3'

3'

3'

5'

5'

5'

2.4.14 RNA naar eiwit: translatie

Het mRNA verlaat de kern (via een kernporie) naar het cytoplasma en bindt aan een ribosoom.

Het ribosoom leest het mRNA in steeds 3 basen tegelijk (triplet/ codon).

RNA naar eiwit: translatie

Translatie begint altijd bij een AUG code (het startcodon). Hiermee wordt een methionine aminozuur ingebouwd.

Er zijn een paar mogelijke stopcodons waarmee de translatie stopt.

RNA naar eiwit: translatie

Een tRNA molecuul met een anticodon en een gekoppeld aminozuur wordt door het ribosoom gekoppeld.

Het aminozuur wordt aan het vorige aminozuur gekoppeld en de lege tRNA wordt losgemaakt.

RNA naar eiwit: translatie

Bij het aflezen van mRNA is de afleesrichting belangrijk!

mRNA wordt afgelezen van 5' naar 3' 

RNA naar eiwit: translatie

Moet je dit leren?

BINAS 71J

Welke stopcodons zijn er?

DNA

TAA/TAG/TGA

RNA

UAA/UAG/UGA

Transcriptie en translatie

Opgave 

Opgave 

TTG-TCC-AAG-AAT-CCG-TAA

Opgave 

TTG- TCC- AAG- AAT- CCG-TAA matrijsstreng

Opgave 

TTG- TCC- AAG- AAT- CCG-TAA matrijsstreng

AAC-AGG-UUC-UUA-GGC-AUU mRNA

(officieel weet je niet waar het aflezen begint!!)

Opgave 

Opgave 

AAC-AGG-UUC-UUA-GGC-AUU (mRNA)

Geen AUG: geen startcodon

Geen UAA, UAG, UGA: geen stopcodon

Kijk ook van rechts naar links! De afleesrichting is niet bekend

Opgave 

Opgave 4

AAC-AGG-UUC-UUA-GGC-AUU (mRNA)

Asn- Arg-   Phe-Leu -Gly  -Ile      (polypeptide)

Uitgaande van afleesrichting links -> rechts.