V3 B8: transcriptie les

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkomm

Planning

• Terugblik BS 7
• Leerdoelen BS 8
• Uitleg BS 8: transcriptie
• Vragen 
• Aan de slag

Terugblik

Wat is geen argument voor de evolutietheorie?

1. Overeenkomsten in bouw
2. Fossielen
3. Overeenkomsten in functie
4. Rudimentaire organen

Leerdoelen

• Je kunt benoemen hoe transcriptie en eiwitsynthese plaatsvinden in de cel.
  
• Je kunt benoemen dat de genetische variatie toeneemt door spontane mutaties.
  
• Je kunt omschrijven wat kanker is.

DNA

DNA bevat de informatie voor

erfelijke eigenschappen = genen

De bouwsteentjes van DNA vormen een code. De volgorde noem je een DNA-sequentie

DNA-Sequentie

DNA-Sequentie van een gen bevat de informatie voor het maken van een specifiek eiwit -> recept voor eiwitten

Eiwitten regelen de werking van het lichaam

Eiwitsynthese

De DNA-sequentie is een recept waarmee de cel een eiwit maakt.

• DNA wordt gekopieerd naar RNA (transcriptie)
• RNA brengt informatie naar een ribosoom, wat eiwitten maakt (eiwitsynthese)

DNA naar eiwit

Transcriptie: DNA wordt gekopieerd naar RNA.

Eiwitsynthese: RNA brengt informatie naar een ribosoom, wat eiwitten maakt.

transcriptie

Eiwitsynthese

DNA-sequentie is 'recept' voor eiwit

RNA = gekopieerd stukje DNA

Transcriptie = vorming van RNA

RNA brengt informatie naar ribosoom -> code vertaald naar eiwit

eiwitsynthese = het maken van een eiwit 

Waar gebruikt je lichaam eiwitten voor?

brandstof, maar vooral bouwstof

-functies als: hormoon, enzym of antistof

Eiwitten

Genexpressie maakt het mogelijk dat een cel verschillende eiwitten kan maken op het moment dat deze nodig zijn

Eiwitten dienen als: 

- Bouwstof en brandstof

- Antistof

- Hormoon

- Enzym

DNA-chip

-Techniek om genexpressie te meten

-Elke stip is een gen

-Aan de kleur is te zien of een gen 'aan'/'uit'/'hard'/'zacht' staat

Spontane mutatie

Bij elk celdeling wordt het DNA gekopieerd. 

Er ontstaan regelmatig fouten in de basenvolgorde 

Als de mutatie plaats vindt in geslachtscel, kan het worden doorgegeven aan de nakomeling.

Als dit in een vroeg stadium van een embryo gebeurt, komt de mutatie in alle lichaamscellen.  Ook in de helft van al zijn geslachtscellen

Spontane mutatie

• Bij elke celdeling worden chromosomen gekopieerd
• Fouten in kopie zorgen voor verandering basenvolgorde
• Mutatie in geslachtscel of tijdens ontwikkeling embryo zorgt ervoor dat dit in alle lichaamscellen terecht komt
• Genetische variatie

chromosomen komen steeds in paren voor

Mutatie - albinisme

Normale gen produceert melanine, maar een gemuteerde gen niet

Voordeel mutatie: Genetische variatie

Genetische variatie onstaat door:

* Spontane mutaties

* geslachtelijke voortplanting

Kanker

Kanker: Ontstaat door een mutatie in genen die de celdeling regelen. Hierdoor gaan kankercellen zich ongeremd delen. 

vragen

VRAGEN? 

leerdoelen checken

Als een gen AAN staat, dan ...? 

1. Sleep de gele woorden in de juiste vakken 

2. Sleep de groene termen op de juiste pijl 

RNA

DNA

eiwit

eiwitsynthese

transcriptie

Een spontane (erfelijke) mutatie kan nadelig zijn, maar kan ook een voordeel zijn.

Welk voordeel heeft een spontane mutatie?

1. Door een spontane mutatie valt een organisme minder op ten opzichte van zijn omgeving.
2. Door een spontane mutatie neemt de genetische variatie toe in de nakomelingen.
3. Door een spontane mutatie kunnen er meer nakomelingen komen.
4. Door een spontane mutatie neemt de genetische variatie af in de nakomelingen.

Aan de slag

Maak opdrachten van BS7 in LessonUp

Klaar? 

Kies uit de onderstaande mogelijkheden

• Lees BS 8 alvast door
• Kijk filmpje van Freek Fonk op volgende slide
• Maak voor jezelf een samenvatting
• Oefen met de kruisingen op biologiepagina

biologiepagina.nl

www.bnnvara.nl