Les 02 - Werkwoorden, telwoorden en voegwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Werkwoorden, telwoorden en voegwoorden

Grammatica woordsoorten

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van de les: 

- hoe je verschillende werkwoorden benoemt; 

- welke telwoorden er zijn en hoe je ze benoemt; 

- wat de functie van voegwoorden is. 

Nakijken huiswerk 

We gaan snel door de antwoorden van opdracht 1 tot en met 3. 

Opdracht 1a

-Het persoonlijk voornaamwoord gebruik je in plaats van een zelfstandig naamwoord. In een zin is het onderwerp, lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp.

-Het bezittelijk voornaamwoord geeft bezit aan en staat vóór het bezit.

-Het aanwijzend voornaamwoord gebruik je om dingen aan te wijzen. Het staat direct voor het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

-Het betrekkelijk voornaamwoord gebruik je om te verwijzen naar een ander zinsdeel (het antecedent).

-Het wederkerend voornaamwoord gebruik je om terug te verwijzen naar het onderwerp van de zin.

-Het wederkerig voornaamwoord gebruik je om het wederzijdse karakter van een handeling aan te geven.

-De functie van een vragend voornaamwoord is om het vragende karakter van de zin aan te geven.

-Het onbepaald voornaamwoord gebruik je wanneer je niet verwijst naar specifieke dingen of personen, maar wanneer je iets algemener zegt.

Opdracht 1b tot en met d

b Het antecedent is datgene, een woord of een zin, dat al eerder genoemd is en waarnaar je terug verwijst.

c De trappen van vergelijking zijn de vormen van het bijvoeglijk naamwoord waarmee je iets met iets anders kunt vergelijken.

d Dit betekent dat je het bijvoeglijk naamwoord gebruikt zonder dat het voor een zelfstandig naamwoord staat.

Opdracht 1e en f

e Er zijn bijwoorden van:

-plaats of richting; -tijd of duur; -frequentie; -wijze; -graad; -vragende bijwoorden

f Een voorzetseluitdrukking is een groep woorden, waaronder één of meer voorzetsels, die samen als één voorzetsel fungeren in een zin. Bijvoorbeeld: aan de hand van, door middel van.

Opdracht 2a

zelfstandig naamwoord: 

neerstorten, vrachtvliegtuig, Iran, bemanningsleden, leven

lidwoord: 

het, een, het

bijvoeglijk naamwoord: -

Opdracht 2b

 zelfstandige naamwoorden: 

politie, Naarden, klopjacht, inbreker, middernacht, huis

lidwoorden: 

De, een, een, een

bijvoeglijke naamwoorden: nachtelijke

Opdracht 2c

zelfstandig naamwoord: 

KLM, dinsdag, tiental, vluchten, werkonderbrekingen, luchthavens

lidwoord: 

een

bijvoeglijk naamwoord: Duitse

Opdracht 2d

zelfstandig naamwoord: 

parlementslid, werkzaamheden, Brazilië

lidwoord: Het

bijvoeglijk naamwoord: enige, homoseksuele, Braziliaanse 

Opdracht 2e

zelfstandig naamwoord: 

acteurs, maandagavond, voorstelling, privacyvraagstukken

lidwoord: De 

bijvoeglijk naamwoord: nieuwste, actuele, hypothetische

Opdracht 2f

zelfstandig naamwoord: 

zeekoeten, weken, Waddeneilanden

lidwoord: 

de, de

bijvoeglijk naamwoord: dode, verzwakte, afgelopen

Opdracht 3a

bijwoorden: er, er, eigenlijk, niet

voorzetsel: In, rond, te, voor, voor, te

voorzetseluitdrukkingen: -

voornaamwoorden: ons (bezittelijk), genoeg & veel (onbepaald)

Opdracht 3b

bijwoorden: waarna, minutenlang, steeds, verder, uiteindelijk

voorzetsel: op, in, op, tussen, bij, van, per

voorzetseluitdrukkingen: -

voornaamwoorden: hij (persoonlijk), zo’n (aanwijzend)

Opdracht 3c

bijwoorden: er, steeds, vaker, flexibel

voorzetsel: voor, om, te

voorzetseluitdrukkingen: -

voornaamwoorden:-

Opdracht 3d

bijwoorden: zeer, al

voorzetsel: van

voorzetseluitdrukkingen: -

voornaamwoorden: elkander (wederkerig)

Opdracht 3e

bijwoorden:lang, straffeloos

voorzetsel: In

voorzetseluitdrukkingen: -

voornaamwoorden: hun (bezittelijk)

Opdracht 3f

bijwoorden: -

voorzetsel: van, aan, te, per, voor

voorzetseluitdrukkingen: Ten behoeve van

voornaamwoorden:-

Werkwoorden

Werkwoorden geven aan wat iemand doet of wat er gebeurt. 

Ze geven de tijd waarin de zin staat aan (zie pagina 190) 

Ze kunnen in de lijdende (passief) of bedrijvende (actief) vorm staan. 

Ze staan in de aantonende (feit of handelen), aanvoegende (wens) of gebiedende (bevel) wijs

Soorten werkwoorden

Elk werkwoord heeft een eigen functie in de zin. Er zijn drie functies: 

- Zelfstandig werkwoord: het werkwoord dat de zin 'betekenis geeft'. Is het belangrijkste werkwoord in de zin. 

- Koppelwerkwoord: als het belangrijkste werkwoord in de zin een vorm is van zijn, worden, schijnen, blijven, blijken, lijken, dunken, heten of voorkomen. 

- Hulpwerkwoord: elk werkwoord dat niet het belangrijkste werkwoord in de zin is. 

Telwoorden

Bij telwoorden zijn er twee onderscheiden te maken: 

- Hoofdtelwoorden geven een hoeveelheid aan; rangtelwoorden een volgorde. 

- Bepaalde telwoorden geven een exacte waarde aan; onbepaalde telwoorden niet. 

Telwoorden

	Hoofdtelwoord	Rangtelwoord
Bepaald	een, twee, drie enzovoorts	eerste, tweede, derde enzovoorts
Onbepaald	veel, weinig, sommige, enkele	laatste, middelste hoeveelste, zoveelste

Voegwoorden

Voegwoorden zorgen ervoor dat de lossen zinnen in een samengestelde zin 'aan elkaar geplakt' worden. 

Nevenschikkende voegwoorden voegen twee hoofdzinnen aan elkaar. Het zijn de woorden en, dus, maar, want, noch, hetzij... hetzij..., doch, zowel... als...  en of. 

Onderschikkende voegwoorden voegen een bijzin aan een hoofdzin. 

Aan de slag

Werk nu aan opdracht 6 tot en met 11 op pagina 64 en 65.