H3 Grammatica 15: lw, vz, bnw, bw, znw, hww, zww

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom 

h3at!

Programma

1. 10 minuten lezen
2. Huiswerkopdrachten nakijken
3. Grammatica 15: taalkundig ontleden
4. Grammatica 15: lidwoord, voorzetsel, bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig naamwoord, bijwoord, hulpwerkwoord en zelfstandig naamwoord
5. Afsluiting en vooruitblik
   

10 minuten lezen

Opdracht 1

a - Het persoonlijk voornaamwoord gebruik je in plaats van een zelfstandig naamwoord. In een zin is het onderwerp, lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp.

- Het bezittelijk voornaamwoord geeft bezit aan.

- Het aanwijzend voornaamwoord gebruik je om dingen aan te wijzen. Het staat direct voor het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

- Het betrekkelijk voornaamwoord gebruik je om terug te verwijzen naar een ander zinsdeel (het antecedent).

- De functie van een vragend voornaamwoord is om het vragende karakter van de zin aan te geven.

- Het onbepaald voornaamwoord gebruik je wanneer je niet verwijst naar specifieke dingen of personen, maar wanneer je iets algemener zegt.

Opdracht 1

b Het antecedent is datgene, een woord of een zin, dat al eerder genoemd is en waarnaar je terugverwijst.

c De trappen van vergelijking zijn de vormen van het bijvoeglijk naamwoord waarmee je iets met iets anders kunt vergelijken.

d Dit betekent dat je het bijvoeglijk naamwoord gebruikt zonder dat het voor een zelfstandig naamwoord staat.

e Er zijn bijwoorden van: plaats of richting, tijd of duur, frequentie, wijze, graad, vragende bijwoorden

Opdracht 2

a zelfstandig naamwoord: neerstorten, vrachtvliegtuig, Iran, bemanningsleden, leven

lidwoord: het, een, het

bijvoeglijk naamwoord:

b zelfstandige naamwoorden: politie, Naarden, klopjacht, inbreker, middernacht, huis

lidwoorden: De, een, een, een

bijvoeglijke naamwoorden: nachtelijke

c zelfstandig naamwoord: KLM, dinsdag, tiental, vluchten, werkonderbrekingen, luchthavens

lidwoord: een

bijvoeglijk naamwoord: Duitse

Opdracht 2

d zelfstandig naamwoord: parlementslid, werkzaamheden, Brazilië

lidwoord: Het

bijvoeglijk naamwoord: enige, homoseksuele, Braziliaanse

e zelfstandig naamwoord: acteurs, maandagavond, voorstelling, privacyvraagstukken

lidwoord: De

bijvoeglijk naamwoord: nieuwste, actuele, hypothetische

f zelfstandig naamwoord: zeekoeten, weken, Waddeneilanden

lidwoord: de, de

bijvoeglijk naamwoord: dode, verzwakte, afgelopen

Wat is taalkundig ontleden?

1. Je benoemt de afzonderlijke woorden.
2. Je benoemt delen van de zin.

Wat hoort bij taalkundig ontleden?

1. onbepaald lidwoord
2. persoonsvorm
3. onderwerp
4. lijdend voorwerp

Wat hoort bij taalkundig ontleden?

1. gezegde
2. onderwerp
3. bijwoord
4. meewerkend voorwerp

Wat hoort bij taalkundig ontleden?

1. lijdend voorwerp
2. hulpwerkwoord
3. persoonsvorm
4. bijwoordelijke bepaling

• Zelfstandig naamwoord (znw)
• Lidwoord (lw) --> onbepaald en bepaald (onbep. en bep.)
• Bijvoeglijk naamwoord (bnw)
• Bijwoord (bw)
• Voorzetsel (vz)
• Zelfstandig werkwoord (zww)
• Hulpwerkwoord (hww)

Vandaag kijken we naar de woordsoorten hiernaast

Volgende les kijken we naar de voornaamwoorden

Zelfstandig naamwoord (znw)

Zelfstandig naamwoorden zijn woorden waar je een lidwoord en/of bijvoeglijk naamwoord voor kunt zetten.

hond                                          kind

kast                                            Gelderland

fiets                                           Barcelona

machine                                  bal

Lidwoord (lw)

Het Nederlands kent drie lidwoorden (lw): de, het, een.

De en het zijn bepaalde lidwoorden (blw).

Een is het onbepaalde lidwoord (olw). 

Bijvoeglijk naamwoord (bnw)

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een  zelfstandig naamwoord. 

Het geeft een eigenschap, kenmerk of toestand aan van een zelfstandig naamwoord. 

Vaak staan ze voor het znw waar ze bij horen, maar niet altijd!

de rode auto 

de auto is rood

Bijwoord (bw)

Een bijwoord zegt iets over hoe, wanneer, waar iets gebeurt. 

Een bijwoord kan iets zeggen over alle andere woordsoorten. BEHALVE over een znw (want dat doet het bnw al).

De auto reed hard.

Morgen ga ik naar school.

Ze zaten allemaal buiten. 

Misschien doe ik het.

Voorzetsel (vz)

Een voorzetsel is een woord dat je niet kunt veranderen. 

Het is dus altijd hetzelfde, of het nu voor een znw in enkel- of in meervoud staat.

Je kunt een vz voor een zelfstandig naamwoord zetten.

De vogel vloog tegen het raam.

De vogel zat in het kooitje.

Zelfstandig werkwoord (zww)

Het zelfstandig werkwoord is het belangrijkste werkwoord in een zin en geeft altijd een handeling (actie) aan. 

Het zelfstandig werkwoord is voor de betekenis van een zin onmisbaar. 

Als je het weg zou laten in een zin, blijft een zin over die niet te begrijpen is.

Hij springt op zijn fiets. 

Zij zit al een poosje op dat bankje.

Hulpwerkwoord (hww)

Hulpwerkwoorden staan nooit in hun ééntje in een zin!
Ze komen dus alleen voor als er twee of meer werkwoorden in de zin staan.
Hulpwerkwoorden bieden hulp aan het zelfstandig werkwoord.
In een zin kunnen meerdere hulpwerkwoorden voorkomen.

Ik heb dat gezegd.

Ik ben naar Texel gefietst.

Woordsoorten zijn lastig.

woordsoorten = ?

1. znw
2. vz
3. bnw
4. lw

Woordsoorten zijn lastig.

lastig = ?

1. znw
2. vz
3. bnw
4. lw

Wie heeft de mooiste prijs gewonnen?

prijs = ?

1. vz
2. znw
3. bnw
4. lw

Hoe noem je de volgende woordsoorten?

in, op, onder, door

1. lidwoorden
2. voorzetsels
3. bijwoorden
4. aanwijzende voornaamwoorden

Welk woord is een bijvoeglijk naamwoord?
'Judith trok een vragend gezicht.'

1. vragend
2. trok
3. gezicht
4. Judith

Dat vind ik een bijzonder mooie film.

bijzonder = ?

1. vz
2. znw
3. bw
4. bnw

Zij vindt dat heel naar.

heel = ?

1. vz
2. onbep. vnw
3. bnw
4. bw

Noteer de zelfstandige naamwoorden uit de volgende zin.

Vandaag heb ik geen tijd.

Schrijf de lidwoorden op van deze zin en geef aan of het lidwoord een bepaald of een onbepaald lidwoord is.

Er hangt een foto aan de muur.

Noteer de bijvoeglijke naamwoorden uit de volgende zin.

Zij aten het Fries suikerbrood aan de ovale tafel.

Noteer de voorzetsels uit de volgende zin.

In de jaarlijkse ledenvergadering sloeg de voorzitter met de vuist op tafel.

Is er in de volgende zin sprake van een hulpwerkwoord, een zelfstandig werkwoord of beide?

Laatst heb ik wel 15 kilometer gelopen!

Benoem het bijwoord/de bijwoorden in de onderstaande zin.

Hij staat achteraan in de rij te wachten.

Benoem het bijwoord/de bijwoorden in de onderstaande zin.

Wij hadden een heel fijne vakantie.

Benoem het bijwoord/de bijwoorden in de onderstaande zin.

De hele dag scheen de zon oogverblindend fel.

Benoem de onderstreepte woordsoorten.
Kies uit: znw, bnw, blw, olw, hww, zww, vz, bw.

Benoem de onderstreepte woordsoorten.
Kies uit: znw, bnw, blw, olw, hww, zww, vz, bw.

Benoem de onderstreepte woordsoorten.
Kies uit: znw, bnw, blw, olw, hww, zww, vz, bw.

Lesdoelcheck!
Geef een of meerdere zinnen met daarin de woordsoorten uit deze les. Geef duidelijk aan welk woord, welke woordsoort is.

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: woensdag 27 november

• Huiswerk: leren p. 62 en 186-187 (let op: telwoorden NIET)
• Meenemen: leesboek, boek, schrift, pen en LAPTOP
• Programma: grammatica 15