5-10: Formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom

Deze les

Lezen

Opfrissen

Klassikaal: 2 nieuwe formuleerfouten

Zelfstandig: opdrachten maken

Leerdoelen

Aan het eind van de les

... kan je gebruik van de lijdende vorm herkennen en verbeteren;

... kan je een tangconstructie herkennen en verbeteren.

Opfrissen

• Wat is een foutief pleonasme?
• Wat is een foutieve tautologie?
• Wat gaat er mis bij een dubbele ontkenning?
• Wat is een congruentiefout? 

Onnodige lijdende vorm

Lijdende vorm

1. passief
2. 'door' 
3.  worden + voltooid deelwoord

'De auto wordt door de man gekocht.'

Bedrijvende vorm

1. actief
2. het onderwerp verricht duidelijk een handeling
3. korter

'De man koopt de auto.'

Lijdende vorm

Een lijdende vorm is van zichzelf niet fout.

• nadruk op andere zinsdelen
  
• onderwerp ‘verdoezelen’
  
• formeler (vaak in 'ambtelijke' teksten)

Maar let op:

• niet te veel zinnen in de lijdende vorm achter elkaar,
  
• niet onnodige zinnen in de lijdende vorm,
  
• gevaar voor incongruentie.
  

Valkuil 1: lange, saaie, moeilijke zinnen

1. De boeiende inhoud van de inleiding die gehouden werd door uw collega Van den Kardenburg, zal door ons aan onze directie voorgelegd worden ter overdenking.
   
2. Uw collega Van den Kardenburg heeft een boeiende inleiding gehouden. De inhoud daarvan zullen wij ter overdenking aan onze directie voorleggen.

Valkuil 2: incongruentie

• Doordat een meewerkend voorwerp wordt aangezien als onderwerp.

1. De passagiers worden verzocht de ramen gesloten te houden.
2. Reizigers richting Utrecht worden verzocht in Amersfoort over te stappen.

Actieve zinnen lezen prettiger

• Er is door hem een onderzoek gedaan.
  
• Hij heeft onderzoek gedaan.
  

• De koe werd door de slager geslacht.
  
• De slager slachtte de koe. 
  

Tangconstructie

Wat zou hiermee bedoeld worden?

Tangconstructie

• Woorden of zinsdelen die bij elkaar horen, staan ver uit elkaar.
• De ‘grijpers’ van een tang worden uit elkaar geduwd door andere woorden: de tang staat wijd open.
• Hierdoor raakt de lezer de draad kwijt!

Hoe ontstaat een tangconstructie?

1. Lidwoord en zelfstandig naamwoord
   'De nog net aan de klauw van de kat ontsnapte muis...'
2. Persoonsvorm en de rest van het gezegde
   'Hij heeft na lang aarzelen en zijn spaargeld herhaaldelijk tellen, besloten het nieuwe computerspel te kopen.'
3. Onderbroken bijzin
   'Het was direct duidelijk dat, hoewel hij blijft ontkennen, hij...'

Hoe op te lossen?

• Zinnen opknippen!
• Bijv.: 'Hij heeft besloten het nieuwe computerspel te kopen, nadat hij lang had geaarzeld en zijn spaargeld had geteld.'

Aan de slag

• Maak opdracht 11 en 12 (blz. 263-264)
• Theorie: blz. 301-302
• Samenwerken = allebei schrijven
• Nakijken