Week 2: les 3 P3 samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

T H 2 M

16 jan

Hoofdletters en leestekens

• ...
• wist je dat ze in frankrijk en zuid afrika de tweede kerstdag niet vieren
• jij maakte veel doelpunten voor ajax zei de journalist 

Hoofdletters en leestekens

• ...
• Wist je dat ze in Frankrijk en Zuid-Afrika de tweede kerstdag niet vieren?
• "Jij maakte veel doelpunten voor Ajax", zei de journalist.

Lezen

Spelling

Leerdoelen deze week

• je kent de werkwoordspelling, zowel in enkelvoudige als samengestelde zinnen
• je kent het verschil tussen hoofd- en bijzinnen
• je weet hoe je samenstellingen schrijft


• je hebt in je leesboek gelezen: minimaal niveau 2 (zie mediatheek / lezenvoordelijst.nl)

Huiswerk

• Talent 2.9 Spelling: Opdracht 1, 3, 7 en 8 (pag. 145 en verder).
• Talent: 1.7, Grammatica zinsdelen, opdracht 4, 11 en 12 (pag. 55 en verder)
• moeite met ww.spelling? Bekijk de slides van de les Stappenplan werkwoordspelling (via LessonUp)

Wat zijn de hoofd- en bijzinnen?

• Omdat de vakantie zo leuk was, heb ik weinig zin om op school te zitten.
• Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan, want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit. 

Wat zijn de hoofd- en bijzinnen?

• Omdat de vakantie zo leuk was (BZ), heb ik weinig zin om op school te zitten (HZ).
• Ik vind het moeilijk om nu vroeg op te staan (HZ), want in de kerstvakantie sliep ik lekker lang uit (HZ). 

Schrijf nu op:

1. een enkelvoudige zin (dat is dus een hoofdzin)

2. een samengestelde zin, die begint met een bijzin (tip: begin met een voegwoord zoals 'hoewel' of 'omdat')

Voltooide tijd: met een pv (hebben, zijn of worden)

• zwakke ww: kijk naar de stam. Harde klank uit 'T EX KOFSCHIP: T erachter. Zachte klank: D erachter
• kloppen / klop / (wordt) gekloPT
• schillen / schil / (heb) geschiLD 
• chillen / chil / (heb) gechiLD 
• sterke ww: klankverandering
• zingen => zong, gezongen / heffen => hief, geheven 

Voltooide deelwoord (VD) als bijv. nw gebruikt (VDbv)

• De bank is (PV) bekleed (VD).
• De beklede (VDbv) bank staat (PV) mooi.
• Regel: dit bijv.nw schrijf je zo kort mogelijk
• Vergelijk: 
• De verklede clown treedt nu op.
• Hij verkleedde zich (verkleed= stam; zwak ww; D niet in t ex kofschip, dus DE erachter want pv, ev, vt)

Tegenwoordig deelwoord

• hele werkwoord plus D erachter
• lachend, spelend, gamend
• geeft aan dat iets op dat moment bezig is te gebeuren

7: (worden is PV): aangeboden (VD, sterk)

8: (wordt is PV): gelest (VD, zwak, in t exkofschip, dus T)

9: vervreemde (VDbv, zo kort mogelijk)

10. (hebben is PV): gesuisd (VD, zwak, z niet in t exkofschip, dus D)

11. (hebben is PV): gekund (VD, onregelmatig, leren)

Spelling van samenstellingen

• Wat is een samenstelling? 
  
• Twee (of meer) woorden die samen een 'nieuw' woord vormen: fiets + hok = fietsenhok
• Samenstelling schrijf je aan elkaar. 

(hst 3.9: spelling)

Startopdracht: 

Schrijf de woorden correct op:

concentratie + problemen

fiets + rek

gerst + bier

gedachte + sprong

Regels tussenletters samenstelling

• bij sommige samenstellingen een -s: machtsvertoon dus ook: machtsstrijd
• Regel: 
• je hoort een -s, dus je schrijft 'm
• bij veel andere samenstellingen een -n of -en: vriendendienst en berenkuil
• Regel: 
• -en als eerste deel een zelfst. nw is met meervoud op -en 

Géén -en, maar een -e als eerste deel....

1. géén mv heeft: roggebrood (want 'rogge')
2. Er maar één van (zichtbaar) is (zon): zonnestraal
3. Als eerste deel (ook) een mv op -es heeft: asperges, ziekten/-es: aspergesoep, ziektekiem
4. Als het eerste deel géén zelfst. nw is: blindedarm
5. Als het eerste deel een versterking is van bijv.nw: boordevol.

DUS: de tussenletter -n schrijf je als:

Het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is en alléén een meervoud heeft op -EN.

3 uitzonderingen:

1. Er is er maar één van (zonnestraal / koninginnedag)

2. Het woord is niet meer als samenstelling te herkennen (schattebout / spillebeen)

3. Eerste deel versterkt het tweede deel (apetrots / beresterk)

Schrijf op in je schrift:

Dicteewoorden

Schrijf op in je schrift:

1. kortetermijnplanning


2. groenteboer
3. tarwebrood
4. fietszadel
5. reuzeleuk

Samenstellingen met tussen-n en tussen-s (1)

• Tussen-s als je 'm hoort:  'dorpsplein'  dus ook 'dorpsstraat'
  
• Tussen-n als het eerste deel van de samenstelling een zn is met mv op -en: fiets => fietsen =>fietsenrek; boekenkast
• Geen tussen-n: 
• als het eerste woord geen mv heeft: tarwegras, gerstebier
• als het eerste woord een mv heeft op -s: babykamer
• mv op -en én s: gedachte => gedachtes of gedachten => dus: gedachtesprong ziekte=> ziekten of ziektes => dus: ziektekiem

Samenstellingen met tussen-n en tussen-s (2)

• Geen tussen-n: 
• als het hele woord een bijv. nw is en het eerste deel een versterkende functie heeft: beregezellig, boordevol
• als het eerste deel géén zelfst.nw is: spinnewiel (ww: spinnen), blindedarm (bn: blind), hogeschool (bn: hoog), huilebalk
• als het iets unieks betreft: zonnestraal (we zien maar één zon), maneschijn

Schrijf op je wisbordje: dicteewoorden

Waarom leer je dit? 

• ... 
  
• omdat veel leerlingen (vooral uit TTO) samenstellingen vaak los schrijven in plaats van aan elkaar (invloed van het Engels)
• omdat je door spelfouten in je teksten minder serieus genomen wordt.

Zelfstandig werken / Plenda!

• Nakijken huiswerkopdrachten (zie antwoorden bij Teams / Lesmateriaal P3
• Talent: 3.9 spelling: opdracht 1, 3, 4, 5, 7 en 8 over samenstellingen en werkwoordspelling

Wat heb je geleerd? 

HZ-BZ

werkwoordspelling

leestekens tussen twee pv's

....