Focus 8.4 Mondriaan

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Focus 8.4 Mondriaan

Rond 1910 maakt Mondriaan een aantal werken die sterk zijn beïnvloed door de theosofie, o.a. het idee van de geleidelijke vergeestelijking van alle materie in de kosmos.

In Evolutie laat Mondriaan drie fasen in de verlichting van de mens zien: in het linker paneel is de mens onbewust en blind. Het rechter paneel verbeeldt de bewustwording van de mens. Het midden staat voor de derde fase: de verlichte mens.

Hoe zie je deze drie fasen
terug in de VOORSTELLING?

Antwoordmodel:

- De vrouw opent haar ogen, ze ontwaakt.

- Links en rechts van de vrouw is er een gesloten bloemvorm (1) die zich opent (2) tot een soort zon (3).

- De vrouw kantelt haar hoofd steeds verder naar voren.

En hoe heeft Mondriaan de
VORMGEVING laten evolueren?

Antwoordmodel:

- Gestileerde driehoekige navel en tepels wijzen eerst naar beneden (materie, aarde), vervolgens naar beneden en boven en ten slotte alleen nog naar boven (het geestelijke, de kosmos).

- Licht accentueert eerst het lichaam (het materiële), later vooral de achtergrond (het geestelijke).

Naar welke kunsthistorische periode verwijst Mondriaan door de drie schilderijen zo op te hangen?

1. Klassieke cultuur
2. Middeleeuwen
3. Barok
4. Postmodernisme

In 1911 ziet Mondriaan het werk van de kubisten en besluit dat hij op de verkeerde weg zit. Vanaf dat moment maakt hij alleen nog abstracte werken: hij verwijst niet meer naar een voorstelling.

In Dialoog over de nieuwe beelding (1919) pleit Mondriaan ervoor niet de werkelijkheid te laten zien maar de waarheid; niet het uiterlijke maar het innerlijke; niet het bijzondere maar het algemene; niet het materiële maar het geestelijke.

Hoe maakt het bijzondere
hier in de VORMGEVING
plaats voor het algemene?

Antwoordmodel:

- KLEUR: Natuurlijke kleuren maken plaats voor slechts drie primaire kleuren.

- VORM: Een veelheid aan (natuurlijke, bijzondere) vormen maakt plaats voor enkele geometrische vormen.

- RICHTING: Richtingen worden gereduceerd tot enkel horizontale en verticale richting.

- Abstract neemt de plaats in van voorstelling.

(zet het geluid van de video uit)
Hoe blijkt de invloed van Mondriaan
uit het interieur van Rietveld?

Antwoordmodel:

- Rietveld gebruikt de drie primaire kleuren.

- De kleuren zijn toegepast als geometrische vierkante vlakken.

- Ruimtelijke balken, toegepast in de vensters, de hele ruimte en de meubels, zijn vaak zwart en vergelijkbaar met de horizontale en verticale zwarte lijnen in de schilderijen van Mondriaan.

- Het interieur lijkt ‘abstract’ in de zin dat de ruimte en de meubels niet lijken op de kamers en meubels zoals die dan bekend zijn: alles wat niet echt nodig is, ontbreekt: nauwelijks planten, geen schilderijtjes, geen kleedjes enzovoort.

Mondriaan houdt van jazz en moderne dans. In een interview uit 1926 zegt hij over de charleston:

"Ja, zoo zenuwachtig als de Europeanen hem dansen, lijkt het vaak 'n hysterische dans. Maar bij Josephine Baker is het een ingeboren, schitterend-beheerste stijl. Alle moderne dansen schijnen slap naast deze machtig volgehouden concentratie van snelheid. Hoe kan men nu in Holland deze sportieven dans verbieden?"

Wat waardeert Mondriaan vooral
aan de dans van Josephine Baker?
(i.t.t. zijn tijdgenoten)

1. het primitieve
2. de beheersing
3. het expressieve
4. het komische

In 1919 schrijft Mondriaan:

"Welk een gespannenheid eischt 't niet van spelers en dirigent om tijdens een concert niet te verslappen. Zou het niet prachtig en veel zekerder zijn als men een machine kon uitvinden waaraan de componist, de eigenlijke kunstenaar, het werk kon overgeven?"

Het lijkt wel of Mondriaan toen al een pleidooi hield voor elektronische muziek en computergestuurde drums, zoals in de hedendaagse dance-muziek...

Wat vind jij: is in hedendaagse muziek waarin de 'machine' een belangrijke rol speelt 'het individuele overwonnen'?

😒🙁😐🙂😃