2022 - H3 - B7, B11 en B12 - Gedrag en leerprocessen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Wat gaan we doen?

- Basisstof 7, 11 & 12 bespreken (deze week)

Gedrag en leerprocessen

Basisstof 7, 11 & 12

Gedrag

• Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag van organisme bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen. 

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Gedragshandelingen vormen een gedragsketen

En als deze handeling altijd in een zeer bepaalde orde voorkomen dan spreken we van een gedragsketen. Deze grote kat vertoont altijd deze handelingen bij de jacht. Hij merkt de prooi op, gaat sluipen, vangt zijn prooi, gaat ergens veilig zitten met zijn eten en eet het in alle rust op.

Is dit duidelijk tot dusver?

Belangrijk

Beschrijf gedragshandelingen objectief

Gedrag

Gedragshandelingen

Gedragsketen

Hoe ontstaat gedrag?

- Prikkels komen binnen via zintuigen en worden omgezet in impulsen

- Impulsen worden verwerkt door de hersenen waarna je kunt reageren

- Het reageren op prikkels heet een response

Functie van gedrag?

Overleven!

Prikkels

• Inwendige prikkels
• Uitwendige prikkels

Ok, dan komen we weer terug op prikkels. Want die zijn eigenlijk bepalend voor wat voor gedrag wij vertonen.

En we onderscheiden prikkels eigenlijk in twee types. De inwendige prikkels zoals dorst en de drang om naar de wc te gaan.

En uitwendige prikkels. Onze waarnemingen.

Je motivatie om een bepaald soort gedrag te verrichten wordt eigenlijk bepaald door een samenspel van deze twee soorten prikkels.

Het waarnemen van een lekkere broodje is eigenlijk niet genoeg om je te motiveren om te gaan eten. Als je geen honger hebt dan spreken we van een gebrek aan motivatie. Je gaat immers niet eten als je vol bent.

Jouw respons in deze situatie is het negeren van het broodje.

Aantekening

Inwendige prikkels = Een prikkel gegeven door je lichaam.
                                             Van binnen uit.


Uitwendige prikkels = Een prikkel uit je omgeving.
                                               Van buiten af. 

Ok, dan komen we weer terug op prikkels. Want die zijn eigenlijk bepalend voor wat voor gedrag wij vertonen.

En we onderscheiden prikkels eigenlijk in twee types. De inwendige prikkels zoals dorst en de drang om naar de wc te gaan.

En uitwendige prikkels. Onze waarnemingen.

Je motivatie om een bepaald soort gedrag te verrichten wordt eigenlijk bepaald door een samenspel van deze twee soorten prikkels.

Het waarnemen van een lekkere broodje is eigenlijk niet genoeg om je te motiveren om te gaan eten. Als je geen honger hebt dan spreken we van een gebrek aan motivatie. Je gaat immers niet eten als je vol bent.

Jouw respons in deze situatie is het negeren van het broodje.

Prikkels

• Motivatie bereidheid tot het verrichten van gedrag.

• Jouw reactie op een prikkel is een respons.

Ok, dan komen we weer terug op prikkels. Want die zijn eigenlijk bepalend voor wat voor gedrag wij vertonen.

En we onderscheiden prikkels eigenlijk in twee types. De inwendige prikkels zoals dorst en de drang om naar de wc te gaan.

En uitwendige prikkels. Onze waarnemingen.

Je motivatie om een bepaald soort gedrag te verrichten wordt eigenlijk bepaald door een samenspel van deze twee soorten prikkels.

Het waarnemen van een lekkere broodje is eigenlijk niet genoeg om je te motiveren om te gaan eten. Als je geen honger hebt dan spreken we van een gebrek aan motivatie. Je gaat immers niet eten als je vol bent.

Jouw respons in deze situatie is het negeren van het broodje.

Prikkels kun je negeren!

Maar niet altijd...

Sleutelprikkels en supranormale prikkels

Sleutelprikkel

Een prikkel waarop je moet reageren.

Dit geeft altijd dezelfde reactie. 

Supranormale prikkel

Prikkel die de normale (sleutel)prikkel overtreft in effectiviteit.

Aangeleerd gedrag 

- Niet aanwezig bij geboorte

- Deels erfelijk, deels leerprocessen

Aangeboren gedrag

- Sinds de geboorte aanwezig

- Erfelijk!

Wat we net hadden gezien is aangeboren gedrag. Gedrag dat dieren vertonen vanaf hun geboorte zonder het ooit gezien te hebben. Denk aan eendjes die inprenten op hun moeder en haar heel braaf volgen.

Daartegenover hebben we aangeleerd gedrag. En dit gedrag leren we al doende. Zoals die high five.

Eerste leerproces...

Inprenting

Inprenting

Iets dat geleerd wordt in de (korte) gevoelige periode. 

Dit is niet/zeer moeilijk af te leren. 

Gewenning

Hierbij wordt een eerder ongewone prikkel steeds
meer als normaal ervaren. 

Imitatie

Gedrag dat is aangeleerd door soortgenoten na te doen. 

Proefondervindelijk leren/
trail and error

Gedrag dat wordt aangeleerd door het maken
van ‘fouten’/door ervaring.

Conditioneren

Bepaald gedrag wordt aangeleerd door beloning of straf. 

Pavlov reactie/
geconditioneerde reflex

Een prikkel veroorzaakt bepaald gedrag dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt. 

Inzicht

In een onbekende situatie een oplossing vinden door verschillende eerder opgedane ervaringen te combineren.

Verdovende middelen

• Beinvloeden gedrag en ontwikkeling.

• Alcohol verdooft je en haalt je zelfbeheersing weg (beïnvloed je motivatie).
  
  
• Wiet maakt je suf en zweverig.

Er zijn bepaalde stoffen die we in kunnen nemen die onze gedragingen kunnen beinvloeden. 

Alcohol bijvoorbeeld vernietigt jouw zelf beheersing. Waardoor je meer geneigd bent om een keuze te maken waar je later spijt van kan hebben. Wiet aan de andere hand maakt het moeilijk om je te concentreren op iets.

Beide middelen verdoven in principe je geest en je bent jezelf niet echt meer.

Een groter probleem welke gevolgen het nemen van deze middelen heeft op je ontwikkeling als jong volwassene.

Gedrag bestuderen (B11)

Ethologie = studie naar gedrag

Ethogram: beschijving van handelingen

Protocol: lijst waarop je bijhoudt wanneer/hoevaak/ in welke volgorde handelingen worden uitgevoerd

Waarom doen we gedragsonderzoek?

Gedrag onderzoeken

1. Observeren
   
2. Lijst van handelingen maken: ethogram
3. Aantal of volgorde van handelingen onderzoeken: protocol
4. Resultaten overzichtelijk weergeven: diagram

Gedragsonderzoek

Onderzoeksmethodes:

                                                 Ethogram    >

Protocol  v

-

-

Protocol

Lopen (lo)

Rollen (ro)

Stilstaan (st)

Tijd	1	2	3	4	5
0-10	lo, ro	lo
10-20	ro	lo, ro
20-30	st	lo
30-40	lo	ro, st
40-50	lo	ro
50-60	st	ro

Diagram