Arm en Rijk 1.2 Paradijs boven de evenaar

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

1.2 Ethiopië: een paradijs boven de evenaar?

H1 Genoeg voor iedereen?

Domein Wereld

Lesdoel 

1. Wat zijn de gebiedskenmerken van Ethiopië en wat is hun betekenis voor de voedselproductie?
2. In hoeverre zijn de interne en externe relaties van belang voor de voedselvoorziening?

Gebiedskenmerken

• Fysische Geografie:
• - Reliëf / Hoogteligging
• - Klimaat / Neerslag
• - Natuurlijke vegetatie

Reliëf en voedsel-

voorziening

• Vaak is veel reliëf nadelig
  voor landbouw. Waarom?
• Soms heeft reliëf ook voordeel
  voor landbouw. Waarom?

Vaak is veel reliëf nadelig voor landbouw.

Waarom?

Vlakke gebieden over het algemeen meer

geschikt voor landbouw en infrastructuur dan

bergachtige streken.

De slenk/kloof maakt verbindingen in Ethiopië extra lastig.

Soms heeft reliëf ook voordeel

hoger = kouder: kan in warme gebieden juist een voordeel zijn

hoogteverschillen geven mogelijkheden voor stuwdammen met stuwmeren. Kan handig zijn in gebieden met onzekere neerslag: opslag van regenwater voor in drogere tijden.

Reliëf en voedsel-

voorziening

• hoger = kouder: kan in warme
  gebieden juist een voordeel zijn
• hoogteverschillen geven
  mogelijkheden voor stuwdammen
  met stuwmeren. Kan handig zijn
  in gebieden met onzekere
  neerslag: opslag van
  regenwater voor in drogere tijden.

Vaak is veel reliëf nadelig voor landbouw.

Waarom?

Vlakke gebieden over het algemeen meer

geschikt voor landbouw en infrastructuur dan

bergachtige streken.

De slenk/kloof maakt verbindingen in Ethiopië extra lastig.

Soms heeft reliëf ook voordeel

hoger = kouder: kan in warme gebieden juist een voordeel zijn

hoogteverschillen geven mogelijkheden voor stuwdammen met stuwmeren. Kan handig zijn in gebieden met onzekere neerslag: opslag van regenwater voor in drogere tijden.

Rift Valley

• Type plaatbeweging?
• Wat gebeurt er?
• Type gebergte?

Rift Valley

Vegetatie

Wat valt je op aan de 

vegetatie?

Wat verwacht je voor 

neerslagpatroon?

Spreidingspatroon?

Verklaring?

spreidingspatroon = wauw

Stuwingsneerslag

beschrijving: Hoe meer reliëf, hoe meer neerslag.

verklaring: Het reliëf
dwingt lucht te stijgen.
Stijgende lucht koelt af en
kan minder waterdamp
bevatten, waardoor het
gaat regenen.

De landbouw in Ethiopië

Als je de figuren bekijkt, wat voor type landbouw verwacht je dan in de 3 neerslaggebieden?

• aride zone
  (>500 mm/jr)
• semi-aride zone
  (500-1000 mm/jr)
• humide zone
  (>1000 mm/jr)

<500

500-1000

>1000

De landbouw in Ethiopië

Als je de figuren bekijkt, wat voor type landbouw verwacht je dan in de vier neerslaggebieden?

aride zone

semi-aride zone

subhumide zone

humide zone

Landbouw

Aride (droog) oosten:

• Nomadische veeteelt (geiten/dromedarissen) &
• In rivierdalen nog beetje droogtelandbouw (droogtetolerante gewassen zoals gierst

Akkers afdekken na gebruik

Waarom afdekken?

Landbouw

Semi-aride (halfdroog - net zoveel neerslag als in Nederland):

• akkerbouw (maïs en gierst) &
• extensieve veeteelt (geiten / schapen)
• intensievere veeteelt ook mogelijk

Gierst

Teff

NL Patent

https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/ethiopie-teelt-al-duizenden-jaren-teff-toch-heeft-een-drent-patent-op-het-graan/

Landbouw

Humide (zeer natte zone - tropisch woud): kleine zelfvoorzienende boeren & commerciële landbouw (koffie en suikerriet). 

De landbouw in Ethiopië

Als je de figuren bekijkt, is het klimaat dan een belangrijke factor voor de hongersnood in Ethiopië?

Bedrijfsgrootte

Hoe groot gemiddeld landbouwbedrijf?

Waarom?

Vergelijking met Nederland

Grondbezit

• Akkerbouw is vooral in handen van kleine boeren. 
• Ze zijn voor het grootste deel zelfvoorzienend.
• Waarom niet commercieel? 

Opbrengst

• Grootte van de percelen (0,6 ha)
• net genoeg opbrengst voor eigen familie
• Nu wel meer opbrengst per ha, maar minder per inwoner. 
• Veel boertjes leven afgelegen ver van weg
• Geen voordeel om hun (bederfelijke) producten over grote afstanden op de ruggen van ezels te vervoeren

Ontbossing

ingezoomd op klein onderzoeksgebiedjes 

Kleine boeren mechaniseren niet. Waarom?

• Landbouwmechanisatie onrendabel voor kleine boeren
• Landbouwgrond gepacht van de overheid 
• Overeenkomst voor 30 jaar, maar kan zo maar ingetrokken worden. 
• Gevolg: boeren investeren niet in het land. Ook geen bomen planten.

Landbouwmogelijkheden

Positief:

Klimaat: Gunstig, gemiddeld over het jaar heen voldoende neerslag

Neerslagregiem: Belang dat natte groeimaanden gevolgd worden door droge maanden (rijpen en oogsten)

Reliëf: hoogteverschil biedt mogelijkheden tot aanleg stuwmeren voor irrigatie

Landbouwmogelijkheden

Problemen:

Neerslagvariabiliteit: Neerslag per jaar / per seizoen niet betrouwbaar

Grondbezitverhoudingen: kleine boeren (erven), gemiddeld 0,6 ha, pachten bij de overheid en landleasing

Ontbossing: traditionele landbouw duurzaam, maar nu niet meer. Erosie

ter vergelijking

NL totaal gemiddeld 41,3 ha per boer

akkerbouwbedrijf gemiddeld 55 ha

veeteeltbedrijf gemiddeld 61,5 ha

Grootste landouwbedrijven zitten boven de 1500 ha

https://agrimatie.nl/binternet.aspx?ID=2&bedrijfstype=11

Aan de slag

Arm en Rijk § 1.2​

Lezen p. 20-23

Maken op p.26 opdracht 4/5/6

​

Wat is er met de neerslag aan de hand dat er toch voedselproblemen zijn?

• Natte en droge periodes moeten elkaar afwisselen! 
  
• Is die afwisseling er niet, dan komt de voedselvoorziening in gevaar
• Neerslagvariabiliteit is groot: neerslag per jaar / per seizoen niet betrouwbaar
  
• Het land is dus kwetsbaar. 
  

Mens en Milieu

Traditionele landbouw was duurzaam.

Maar door bevolkingsgroei is de vraag naar voedsel toegenomen -> uitputting en lagere opbrengsten. 

• Ontbossing: watererosie, bodem (vruchtbare gedeelte) spoelt weg.
  
• Overbeweiding: winderosie, bodem waait weg, en verzilting
  

Landbouwmogelijkheden

Genoeg landbouwmogelijkheden

lang niet alle geschikte grond gebruikt voor de commerciële landbouw. 

Dat heeft te maken met de grondbezitverhoudingen.

Externe relaties

Bekijk de handelsbalans van Ethiopië. Wat zie je? 

Handelsbalans

• Ethiopië veel geld kwijt aan de invoer (voedsel, olieproducten en kapitaalgoederen)
• Uitvoer van landbouwproducten veel minder

Gevolg Ethiopië steeds dieper in de schulden.

Verdeling grond

• Machthebbers verhuren gronden aan multinationals Landleasing 
• Grootste commerciële boeren nu Indiërs, Chinezen en Saudiërs. 
• Ook middelgrote landbouwbedrijven: deels Ethiopisch, deels buitenlands (ook NL - wat?)

https://www.youtube.com/watch?v=AjCY5ci4djQ

https://www.youtube.com/watch?v=xBva39wnHHM

https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/hollandse-handel-de-rozen

2016 tot 1:42

Externe relaties

Waarom willen buitenlands bedrijven naar Ethiopië?

•  gunstige klimaat, 
•  lage lonen en de 
• nabijheid van een grote afzetmarkt. 

https:

Opdrachten

Maak Arm en Rijk

H1 par. 2 + 3

Par 2 Opg 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8

Par 3 opg 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8