Organen en cellen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k, t
• Leerjaar 3

Biologie?

Levenskenmerken

• Biologie is de wetenschap van het leven.

1. Levend
2. Dood
3. Levenloos

• bewegen
• voeden (eten en drinken)
• voortplanten
• groeien en ontwikkelen
• waarnemen en reageren
• ademhalen
• uitscheiden

(Levensverschijnselen)

Bewegen

Voeden

Waarnemen en reageren

Voortplanten

(de jongen zullen groeien

en zich ontwikkelen)

Soms is het wat moeilijk te zien

- ademhalen

- uitscheiden

De bruinvis is dood.

Hij heeft ooit geleefd maar vertoont nu geen levenskenmerken meer

2

Het water is levenloos.

Het leeft niet en heeft nooit geleefd.

3

Net als bijna alle dieren op deze plaat zijn de helmgrasplanten levend.

Ze vertonen alle levenskenmerken.

1

Levenskenmerken

Biologie is de wetenschap van het leven. In de biologie bestuderen we levende wezens (organismen). Organismen vertonen levenskenmerken. Alle organismen moeten bijvoorbeeld ademhalen. Als een organisme geen levenskenmerken meer vertoont is het dood. Veel voorwerpen in de natuur vertonen nooit levenskenmerken en hebben dat ook nooit gedaan. Een steen bijvoorbeeld is daarom levenloos.

De levenskenmerken zijn:

• bewegen
• voeden (eten en drinken)
• voortplanten
• groeien en ontwikkelen
• waarnemen en reageren
• ademhalen
• uitscheiden

(Levensverschijnselen)

Bewegen

Voeden

Waarnemen en reageren

Voortplanten

(de jongen zullen groeien

en zich ontwikkelen)

Soms is het wat moeilijk te zien

- ademhalen

- uitscheiden

De bruinvis is dood.

Hij heeft ooit geleefd maar vertoont nu geen levenskenmerken meer

2

Het water is levenloos.

Het leeft niet en heeft nooit geleefd.

3

Net als bijna alle dieren op deze plaat zijn de helmgrasplanten levend.

Ze vertonen alle levenskenmerken.

1

Levenscyclus

Levenscyclus

• geboren worden
  
• groeien
• ontwikkelen
• voortplanten
• sterven

geboren worden

groeien

ontwikkelen

voortplanten

sterven

Biologie is de wetenschap van het leven

1. waar
2. niet waar

In de biologie bestuderen we organismen

1. waar
2. niet waar

Organismen herkennen we aan de levensverschijnselen

1. waar
2. niet waar

Een organisme vertoont altijd alle levensverschijnselen

1. waar
2. niet waar

Planten kunnen waarnemen en reageren

1. waar
2. niet waar

Een organisme vertoont op enig moment alle levensverschijnselen

1. waar
2. niet waar

Het volledig rijtje van levenskenmerken is:
Ademhalen, voeden, bewegen, waarnemen, reageren, uitscheiden, voortplanten, groeien en ontwikkelen

1. waar
2. niet waar

Grote en kleine bouwstenen

1. Cel
   kleinste (zelfstandig) levende eenheid
   
   
2. Weefsel
   groep cellen met dezelfde bouw en functie
   
   
3. Orgaan
   deel van een organisme met één (of meer) speciale functie(s)
   
   
4. Organenstelsel
   groep samenwerkende organen met een speciale taak
   
   
5. Organisme

beencel 

(botcel, dus niet cel uit het been)

1

beenweefsel (botweefsel)

2

dijbeen (dijbot)

3

beenderstelsel

(bottenstelsel, skelet)

4

Van cel tot organisme

klik hier

Organen

Orgaanstelsels

Van klein naar groot

1. cel-weefsel-orgaan-organisme
2. cel-orgaan-orgaanstelsel-organisme
3. cel-weefsel-orgaan-organisme
4. cel-weefsel-orgaan-organenstelsel-organisme

Een weefsel is ...

1. .. een groep cellen met een bepaalde bouw en functie
2. .. een groep cellen met een bepaalde functie
3. .. een groep cellen met een bepaalde bouw
4. .. een groep cellen

Een orgaan is een deel van het lichaam..

1. .. opgebouwd uit dezelfde cellen
2. .. met een speciale functie
3. .. met één of meer speciale functies
4. .. opgebouwd uit één speciaal weefsel

Wat is een goed voorbeeld van een organenstelsel

1. hersenstelsel
2. regelstelsel
3. zenuwstelsel

Het grootste orgaan van de mens is ..

1. de lever
2. de longen
3. de romp
4. de huid

De microscoop

oculair

tubus

revolver

objectief

tafel

statief

grote schroef

kleine schroef

lamp

diafragma

voet

preparaatklem

Puzzel

Preparaat

Plantaardige cellen

1. celwand
2. celmembraan
3. cytoplasma
4. bladgroenkorrels
5. celkern
6. vacuole
7. intercellulaire ruimte

celwand

1

cytoplasma met bladgroenkorrels

4

celkern

5

cytoplasma

3

celmembraan

2

vacuole

6

intercellulaire ruimte

7

Plantaardige cellen

De celwand is een soort doosje dat om een cel heen zit. Gelijk daarbinnen vinden we het celmembraan. Dit is het eigenlijke buitenste laagje van de cel en zorgt ervoor dat niet alles zo maar de cel in of uit kan. Het cytoplasma is een stroperige vloeistof die bestaat uit water met daarin opgeloste stoffen en eiwitten. In het cytoplasma liggen de bladgroenkorrels die glucose maken. In het cytoplasma ligt ook de celkern. Dit is het onderdeel dat alle processen in de cel regelt. In het midden van de cel vinden we een vacuole, een blaasje dat gevuld is met (vooral) water. De cellen sluiten niet overal precies op ekaar aan hierdoor ontstaan intercellulaire ruimten. 

In sommige cellen (niet op de afbeelding) zitten dan ook nog zetmeelkorrels en/of kleurstofkorrels.
Niet alle cellen bevatten al deze onderdelen. Wortelcellen bijvoorbeeld hebben (bijna) nooit bladgroenkorrels.

celwand

1

cytoplasma met bladgroenkorrels

4

celkern

5

cytoplasma

3

celmembraan

2

vacuole

6

intercellulaire ruimte

7

In de afbeelding hieronder zie je plantaardige cellen

1. ja dat weet ik zeker
2. dat kan, maar het kunnen ook schimmelcellen zijn
3. dat weet ik niet zeker want ik zie geen celkernen
4. zeker niet, want er is geen vacuole te zien

Enkele beweringen:
1. De vacuole is gevuld met voornamelijk lucht
2. Intercellulaire ruimten bevatten meestal water
3. het cytoplasma bestaat uit water met daarin eiwitten en opgeloste zouten

1. 1, 2 en 3 zijn waar
2. 1 is waar 2 en 3 niet
3. 1 en 2 zijn niet waar, 3 wel
4. 1, 2,en 3 zijn niet waar

In plantaardige cellen zitten allerlei korrels, goede voorbeelden hiervan zijn ..

1. bladgroenkorrels en voedingskorrels
2. voedingskorrels en kleurstofkorrels
3. kleurstofkorrels en zetmeelkorrels
4. voedingskorrels en bladgroenkorrels

Een tomaat die rijp wordt verandert van kleur,
eerst is de tomaat groen en dan wordt hij rood.
Wat gebeurt er tijdens het rijpen?

1. Boskabouters spelen een spelletje
2. Er worden rode kleurstofkorrels gemaakt
3. bladgroenkorrels worden afgebroken
4. bladgroenkorrels veranderen in rode kleurstofkorrels

Zet alle (mogelijke) onderdelen van een plantaardige cel op een rijtje

Dierlijke cel

1. celmembraan
   
2. cytoplasma
3. celkern
   (bestaande uit kernmembraan en kernplasma)

• met een gewone lichtmicroscoop is niet meer dan dit te zien van dierlijke cellen
  
• In werkelijkheid zijn ze natuurlijk veel ingewikkelder

celmembraan

1

cytoplasma

2

kernmembraan

3a

kernplasma

3b

Chromosomen

• In bijna elke cel ligt een celkern
• in elke celkern
• chromosomen
• in paren
• bevatten alle informatie voor wat
  in de cel geregeld moet worden
• bv. hoe een speekselkliercel amylase moet maken
• of en wanneer een zintuigcel een
  elektrisch signaaltje moet genereren
• Normaal zie je geen chromosomen in de cel
• Maar wel als deze zich aan het delen is
• kijk maar naar de volgende slide

Gewone celdeling of mitose

Cel in rust, de chromosomen 

zijn niet zichtbaar. 

Vlak voor een deling wordt 

van ieder chromosoom een 

exacte kopie gemaakt.

1

De chromosomen zijn 

korter en dikker geworden, 

het kernmembraan verdwijnt.

2

De chromosomen gaan 

met het kopie in het 

midden van de cel liggen

3

De twee draden van

elk chromosoom worden 

uit elkaar getrokken

4

De twee draden van

elk chromosoom komen

apart te liggen

5

Er ontstaan twee

groepjes chromosomen 

in de cel

6

Er ontstaan twee

celkernen met nieuwe 

kernmembranen eromheen.

Er ontstaat een celmembraan

dat de oude cel in tweeën deelt

7

De chromosomen worden

weer onzichtbaar.

Er zijn twee dochtercellen

gevormd.

8