Herhalingsles 1: de cel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Herhalingsles 1: de cel

Doel

Aan het einde van deze les kan ik de basisbegrippen van de cel benoemen.

Wat weet je nog over de cel?

Celkern/chromosomen

In de celkern bevinden zich de chromosomen. Alle menselijke cellen bevatten 23 paar chromosomen.

In chromosomen zitten al onze erfelijke eigenschappen. Ze bestaan uit lange opgerolde DNA-draden.

DNA staat voor: Desoxyribo Nucleïne Acide:  de chemische stof waaruit de chromosomen zijn opgebouwd.

Ieder stukje DNA bevat een erfelijke eigenschap, of beter gezegd het ‘recept’ voor die eigenschap.

Zo’n stukje DNA heet een gen.

Cytoplasma

Cytoplasma = werkplaats van een cel​

Water 70% + vet, eiwit, koolhydraat, vitamine, ​zuurstof, mineralen​

In het cytoplasma zitten celonderdelen = organellen ​

Voeren celstofwisseling uit. 

Elk organel eigen taak

Endoplasmatisch Reticulum

Is een systeem van blaasjes en buisjes die omgeven worden door membranen. Vorm en grootte kunnen variëren.

Ruwe ER dankt z'n naam aan de gebonden ribosomen. Deze ribosomen brengen hun gemaakte eiwitten hierdoor in het ER.

ER-kanalen zijn daarom ook transport wegen voor eiwitten tussen de verschillende delen.

Glad ER is betrokken bij de vorming en het transport van lipiden en de ontgifting van stoffen (dit laatste gebeurt voornamelijk in de levercellen).

RIBOSOMEN

• = Bolvormige structuren in cellen die zorgen voor de productie van eiwitten in cellen
•  Ribosomen kunnen vrij voorkomen in het cytoplasma, of gebonden aan het ruwe endoplasmatisch reticulum
•  Ribosomen produceren eiwitten op basis van de erfelijke informatie zoals deze staat op het DNA en RNA

Lysosomen

Zijn kleine blaasjes gevuld met enzymen. Worden gevormd door Golgi-apparaat. 

De enzymen zorgen voor vertering en afbraak van grote moleculen, maar ook het afbreken van celorganellen. De enzymen kunnen voedseldeeltjes of dus celorganellen afbreken zodat ze opgenomen kunnen worden in de cel

De membraan van de lysosoom heeft een 'coating' tegen de verterende werking van zijn eigen enzymen. Hierdoor kunnen de enzymen ook niet ontsnappen. 

Mitochondriën

Energiefabrieken, maken 

energie voor het lichaam.  

De meeste lichaamscellen bevatten 500 tot 2.000 mitochondrieën. Mitochondrieën of mitochondria is het meervoud van mitochondrion. Een mitochondrion is ovaal van vorm. Grote aantallen mitochondrieën zijn te vinden in organen die veel energie nodig hebben, zoals de hersenen, het hart, de lever en de skeletspieren.

Celdeling  (mitose)

Tijdens celdeling zijn chromosomen kwetsbaar. Als er op dat moment een gevaarlijke stof op de cel inwerkt (vb. teer uit sigaretten of radioactieve straling) raken de chromosomen beschadigd. Zo kunnen kankercellen ontstaan.

Vb. huid- en slijmvliescellen delen zich vaak, verwondingen genezen gemakkelijk.

Vb. zenuw- en hartspiercellen delen zich na de geboorte niet meer. Verwondingen genezen slecht of niet.

Celdeling (Meiose)

• Celdeling van de voortplantingscellen
  
• Iedere geslachtscel heeft helft van de chromosomen
• De chromosomen splitsen zich niet.
• De mannelijke en vrouwelijke geslachtscel smelten samen bij de bevruchting en hier komt dan een nieuwe cel uit voort, met het complete aantal chromosomen.
  
•  De helft van de vader en de andere helft van de moeder

Aan de slag!

https://biologiepagina.nl/Videobiologie/mitose.htm

 https://www.bioplek.org/animaties/cel/mitosex.html

Verdieping: Zoek uit wat kanker precies is en hoe het ontstaat.

Aan de slag met de klinische les.

Afsluiting

doel

vragen?