5.2-5.3 Fabrikanten en arbeiders

• gesch
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 5

 5.3 Sociale kwestie

Wat hoort er niet bij de agrarische revolutie?

1. Er kwam meer landbouwgrond beschikbaar
2. Uitvinding van kunstmest
3. De landbouwgrond werd efficiënter gebruikt
4. De kindersterfte nam af

Wat houdt een demografische revolutie in?

1. Meer mensen gaan verhuizen naar de stad
2. Grote bevolkingsgroei
3. Meer mensen verhuizen naar platteland
4. Meer mensen werken in fabrieken

Dit hoofdstuk gaat over de industriële revolutie. Waarom moest de agrarische revolutie plaatsvinden, vóórdat de industriële revolutie kon plaatsvinden?

Par. 5.2 De komst van de fabriek

Deelvraag: Door welke uitvindingen vond de overgang plaats van huisnijverheid naar het werken in de fabrieken?

Huisnijverheid

• Huisnijverheid: het (in opdracht van een ondernemer) verwerken van grondstoffen bij de mensen thuis.
• Vanaf de 17e eeuw gingen veel boeren ook thuis grondstoffen verwerken.

Wevers en spinners

• Er waren meer spinners nodig dan wevers
• Door de uitvinding van de schietspoel, ging het weven nog sneller. Er was een oplossing voor het spinnen nodig.
• Dat gebeurde ook: de spinning jenny.
• Zowel de schietspoel als de spinning jenny konden binnen de huisnijverheid worden toegepast.

Van spierkracht naar waterkracht...

• Richard Arkwright bouwde een spinmachine die werd aangedreven door waterkracht.
• Dit was niet toepasbaar in de huisnijverheid
• Gevolg: de eerste fabrieken ontstaan
• Gevolg: mensen trekken naar de steden toe
• --> urbanisatie

... naar stoomkracht

Nadelen van waterkracht:

1. goede plekken aan rivieren waren al snel bezet
2. in de zomer stroomde er geen/minder water

Oplossing: de stoommachine

De eerste bedrijven hadden vaak een stoommachine én een waterrad

Lesdoelen

• In deze paragraaf leer je hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen 
• In deze paragraaf leer je hoe arbeiders hun leef- en werkomstandigheden verbeterden

Tegengestelde belangen

De eigenaren van de fabrieken hadden veel geld geïnvesteerd in de nieuwe fabrieken. --> zo snel mogelijk terug verdienen en winst maken.

De loonkosten konden ze wel op inkorten, er was toch een overschot aan arbeiders in de grote steden.

De arbeidsomstandigheden waren erg slecht in een fabriek

De omstandigheden

Als de fabriek stil stond was dat zonde van de tijd:

dagploegen en nachtploegen.

Beide 12 uur werken

--> weinig nachtrust

--> weinig concentratie

--> weinig daglicht

--> veel ongelukken door weinig nachtrust

Ongelukken waren hun eigen verantwoordelijkheid

Fabriekssteden

• Arbeiderswoningen staan dicht bij elkaar en bij fabrieken
• Géén riolering of watervoorziening, kleine woningen
• Gevolg: epidemiën en lage levensverwachting

Sociale wetten

• Sociale wetten -> wetten voor steun aan mensen die minder goed voor zichzelf kunnen zorgen
• Eerste sociale wetten ontstaan door verzet tegen kinderarbeid
• -> Kinderwetje van Van Houten

Arbeiders in actie

•  Arbeiders kwamen voor zichzelf op -> vakbonden
• Organiseerden stakingen
• Socialisten werden populair -> streven naar gelijkheid en minder verschil arm en rijk, betere leefomstandigheden en algemene kiesrecht
• Veel aanhangers in Europa door grote klasse industriearbeiders

Wat deed James Watt?

1. Hij vond de stoommachine uit
2. Hij vond de spinning Jenny uit
3. Hij vond de schietspoel uit
4. Geen van bovenstaande antwoorden is goed

Wat vond James Hargreaves uit?

1. De schietspoel
2. Spinning jenny
3. Een spinmachine aangedreven door een waterrad
4. Een stoommachine

Door welke uitvinding vond de overgang plaats van huisnijverheid naar het werken in fabrieken?