Lijdende en bedrijvende vorm + (in)congruentie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Grammatica

Lijdende en bedrijvende vorm

Nederlands

Lesprogramma

1. Huiswerk bespreken
2. Uitleg lijdende en bedrijvende vorm.
3. Zelfstandig werken

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat de lijdende vorm, de bedrijvende vorm zijn. 
  
  
• kun je herkennen en uitleggen of een zin in de lijdende vorm of in de bedrijvende vorm staat.

Noem de zes dingen die je kunt doen om aantrekkelijker te formuleren.

Lijdende en bedrijvende vorm

Bekijk de volgende zinnen:

  1. De man koopt een computer.

  2. Een computer wordt door de man gekocht.

Zin 1 staat in de bedrijvende (actieve) vorm. In deze zin staat een werkwoordelijk gezegde (koopt), een onderwerp (de man) en een lijdend voorwerp (een computer).

Deze zin kun je in de lijdende (of passieve) vorm (zin 2) zetten. Er veranderen dan drie dingen:

1. Het lijdend voorwerp wordt onderwerp.
   
2. Het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die begint met door.
   
3. In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden te staan.

Brief van de directie

Er worden grote problemen voor ons bedrijf verwacht de komende jaren. Deze problemen moeten snel en grondig worden aangepakt. Gedwongen ontslagen van gewaardeerde medewerkers kunnen niet voorkomen worden. De overgebleven werknemers zal gevraagd worden fors loon in te leveren. Helaas moet er in de fabriek langer doorgewerkt worden. Deze overuren worden niet langer extra vergoed. Gelukkig wordt de winstgevendheid op deze manier vergroot. De bonussen voor de directie kunnen aankomend jaar dus verhoogd worden.

Wat valt je op aan het tekstje op de vorige slide?

Lijdende en bedrijvende vorm

• Er worden grote problemen voor ons bedrijf verwacht de komende jaren.
  
• De directie (o) verwacht grote problemen voor ons bedrijf de komende jaren.

• Deze problemen moeten snel en grondig worden aangepakt.
• De directie moet deze problemen snel en grondig aanpakken.

Lijdende en bedrijvende vorm

• De hond (o) eet een worst.
• De worst (o) wordt (hww) door de hond (bwb) gegeten.
  

• De jongen doet de lamp aan.
  
• De lamp wordt aangedaan (door de jongen).
  

Bedrijvende vorm

Lijdende vorm

Mijn zusje heeft al heel vroeg een kaartje voor het concert gekocht.

De bakker werd door de hond aangevallen.

Word jij later docent aardrijkskunde?

Mijn etui is gestolen door die vervelende buurjongen!

Heb jij al voor het proefwerk geleerd?

Lijdende vorm

• Liever niet gebruiken!
  
• Alleen als:

1.  onbekend is wie de handeling heeft uitgevoerd:
   Er zijn op school weer vernielingen aangericht.
2.  als het niet zo belangrijk is wie de handeling uitvoert:
   We moesten lang wachten voordat de hekken werden geopend.

Lijdende vorm

Waarom niet? Ter verduidelijking:

• De hooligan die de suppoost in elkaar geslagen had, werd door de politie afgevoerd.
• De hooligan, door wie de suppoost in elkaar geslagen was, werd door de politie afgevoerd.
  

De lijdende de vorm is omslachtiger dan de bedrijvende vorm.

Zet de volgende zin in de bedrijvende vorm:
''De leerlingen worden door meneer De Vries keihard aan het werk gezet.''

Zet de volgende zin in de lijdende vorm:
''De leerlingen vinden het onderwerp lastig.''

Congruentie

• Onderwerp en persoonsvorm moeten gelijk zijn in getal.
  
  

• Als het onderwerp enkelvoudig is, moet de persoonsvorm ook enkelvoudig zijn. 
  
  

• En als het onderwerp meervoudig is, moet de persoonsvorm ook meervoudig zijn. 
  
  

• Gelijkheid in getal noemen we congruentie.

Het is altijd dezelfde groep jongeren die deze bushokjes vernielen.

Het is altijd dezelfde groep jongeren die deze bushokjes vernielt.

Een kudde schapen loopt in de wei.

Een aantal mensen is het hier niet mee eens.

Congruentiefout

• Noemen wij ook wel incongruentie.
• Incongruentie betekent niet gelijk/passend.

• Dat wil zeggen dat het getal (ev/mv) van onderwerp en persoonsvorm niet gelijk zijn.

• Vaak bij onderwerpen die voor ons gevoel meervoud zijn, maar taalkundig enkelvoud.

Lastig...? voor blauw moet dit zeker kunnen...

• De voetbalsupporters werden geadviseerd om in de trein te blijven totdat de hekken geplaatst waren.
  
  
• Aan de voetbalsupporters wordt iets geadviseerd.
  
  
• Iets = om in de trein te blijven.
  
  
• Dus: De voetbalsupporters werd geadviseerd om in de trein te blijven todat...

Voorbeeld incongruentie

• Mensen die belangstelling hebben voor de functie worden verzocht hun sollicitaties te richten aan het dagelijks bestuur.
  

• Aan mensen die belangstelling hebben voor de functie (meewerkend voorwerp) wordt verzocht hun sollicitaties te richten aan het dagelijks bestuur.
  

Wat is het belangrijkste woord in het onderwerp:

de kudde koeien

1. de
2. kudde
3. koeien

Wat is goed / congruent?

1. De kudde koeien staan in de wei
2. De kudde koeien staat in de wei

Wat is het belangrijkste woord in het onderwerp:

een groep wielrenners

1. een
2. groep
3. wielrenners

Wat is goed / congruent?

1. Een groep wielrenners viel vlak voor de finish
2. Een groep wielrenners vielen vlak voor de finish

Wat is het onderwerp in:

Men zien/ziet door de bomen het bos niet meer

1. Men
2. zien/ziet
3. door de bomen
4. het bos

Wat is goed / congruent?

1. Men zien door de bomen het bos niet meer
2. Men ziet door de bomen het bos niet meer

Wat is het belangrijkste woord in het onderwerp:

drie pakken rijst

1. drie
2. pakken
3. rijst

Wat is goed / congruent?

1. Er stonden nog drie pakken rijst in de voorraadkamer
2. Er stond nog drie pakken rijst in de voorraadkamer

Wat is het belangrijkste woord in het onderwerp:

twintigduizend mensen

1. twintigduizend
2. mensen

Wat is goed / congruent?

1. Twintigduizend mensen bezocht het festival
2. Twintigduizend mensen bezochten het festival

Wat is het belangrijkste woord in het onderwerp:

een partij sportschoenen

1. een
2. partij
3. sportschoenen

Wat is goed / congruent?

1. Een partij sportschoenen spoelde aan op het strand
2. Een partij sportschoenen spoelden aan op het strand

Wat is het belangrijkste woord in het onderwerp:

de meeste musea

1. de
2. meeste
3. musea

Wat is goed / congruent?

1. Op Museumdag is de meeste musea gratis toegankelijk.
2. Op Museumdag zijn de meeste musea gratis toegankelijk.

Een spel

Rood (zitten) of groen (staan)?

• Kies steeds het juiste antwoord en houd die kleur voor de camera.
• Zoek eerst een rood en groen voorwerp in huis (1 minuut)

ROOD

De jeugd in de grote steden als Amsterdam, Utrecht en Den Haag hebben een schrijnend gebrek aan speelplaatsen en hangplekken. 

Groen

De jeugd in de grote steden als Amsterdam, Utrecht en Den Haag heeft een schrijnend gebrek aan speelplaatsen en hangplekken. 

groen - de jeugd + heeft

ROOD

De waarheid van de verklaringen worden door de politie in twijfel getrokken.

Groen

De waarheid van de verklaringen wordt door de politie in twijfel getrokken.

Groen

ROOD

Een groot aantal mensen gaan er dit jaar in inkomen op achteruit.

Groen

Een groot aantal mensen gaat er dit jaar in inkomen op achteruit.

Groen

ROOD

Eneco verwacht dat het gebruik van gas, water en elektriciteit de komende jaren bij de meeste huishoudens alleen maar verder zal toenemen.

Groen

Eneco verwacht dat het gebruik van gas, water en elektriciteit de komende jaren bij de meeste huishoudens alleen maar verder zullen toenemen.

Rood - het gebruik van gas, water en elektriciteit + zal

ROOD

De media besteedt veel aandacht aan dit onderwerp.

Groen

De media besteden veel aandacht aan dit onderwerp.

Groen - media is meervoud.

ROOD

Veel scholieren vindt congruentie erg moeilijk.

Groen

Veel scholieren vinden congruentie erg moeilijk.

Groen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat de lijdende vorm, de bedrijvende vorm en (in)congruentie is. 
  
  
• kun je herkennen en uitleggen of een zin in de lijdende vorm of in de bedrijvende vorm staat.

• kun je herkennen en uitleggen of een zin (in)congruent is.

• kun je aantrekkelijker formuleren door bewust de lijdende vorm of bedrijvende vorm te kiezen +
  door geen/minder congruentie fouten te maken

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen / welk lesonderdeel je het lastigst vindt.

Aan de slag!

1. Lees de theorie over de bedrijvende en lijdende vorm in je boekje bij Aantrekkelijk formuleren en maak dan opdracht 4 en 5
   
   
2. Lees de theorie over ‘Incongruentie’ en maak dan opdracht 6.

Lees de theorie in je ‘boekje’ bij ‘Bedrijvende en lijdende vorm’ en maak dan opdracht 1 en 2 in je boekje.

Lees de theorie over ‘Incongruentie’ en maak dan opdracht 3.

Tijdens de rest van de les, ga ik...

de uitleg nog 1 keer bekijken

LessonUp lessen over de woordsoorten bekijken.

aan de slag met huiswerk opdrachten.

meneer De Vries vragen stellen over de lesstof.

mijn boek lezen.

huiswerk opdrachten nakijken.