College 3|Wat is maatschappijleer?|Maat|4H

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Maatschappelijke vraagstukken analyseren

Waar denk je aan bij de woorden media en
nepnieuws?

College 3 Wat is maatschappijleer?

Paragraaf 1.3 Media en nepnieuws

Lesdoel(en)

Aan het einde van het college:

• kan jij benoemen wat nepnieuws is, waarom nepnieuws ontstaat en wat het gevaar van nepnieuws is. 
• kan jij de betekenissen van begrippen zoals: manipulatie, indoctrinatie, filterbubbel, propaganda uitleggen met behulp van voorbeelden. 
• kan je onderscheid maken tussen objectief en subjectief en dit herkennen in teksten. 

Wat is nepnieuws?

Nepnieuws is nieuws dat niet op waarheid is berust.

Waarom? 

•  er wordt geld mee verdiend
•  is soms bedoeld om je bewust te misleiden.
•  het zijn vaak sensationele berichten, hoe meer je erop klikt, hoe vaker het op sociale media verschijnt.

quiz.ntr.nl

Manipulatie, indoctrinatie en propaganda

Manipulatie              opzettelijk feiten verdraaien of weglaten van feiten, vaak zonder dat de lezer of kijker zich ervan bewust is. 

Propaganda            bewust eenzijdige informatie geven met als doel de mening van mensen te beïnvloeden

Indoctrinatie             langdurig, systematisch en dwingend eenzijdige opvattingen en meningen opdringen met de bedoeling dat het publiek deze opvattingen kritiekloos overneemt. 

Voorbeeld van indoctrinatie 

• Komt voornamelijk voor in dictaturen zoals China, Noord-Korea, Iran.
• Geen vrije internet of vrije media.

Doel: controle van de machthebbers over burgers te zien en te horen krijgen.

Weetje:

In Noord-Korea krijgen jonge kinderen in de peuterspeelzaal anti-Amerikaanse boodschappen te horen en gebruiken speelgoedgeweren om kartonnen soldaten aan te vallen.

Voorbeeld van propaganda 

• Wit-Rusland is een autoritair regime. De staatsmedia is in handen van dictator Loekasjenko. Alle programma’s berichten positief over zijn regime.
• Propaganda werkt alleen als burgers naar de zenders kijken.

Gevaar van nepnieuws 

• Als burger heb je betrouwbare informatie nodig. Door nepnieuws weet je niet goed meer wat waar is en onwaar.

Risico's van nepnieuws:

• Nepnieuws geeft onrust
• Het kan leiden tot polarisatie: het proces waarbij tegenstellingen tussen groepen groter wordt en steeds meer tegenover elkaar komt te staan.
• Ontstaan van complottheorieën: die gaan ervan uit dat bepaalde gebeurtenissen het resultaat zijn van een samenzwering tussen mensen of groepen met kwaadaardige bedoelingen.

Feiten of meningen 

Objectief              informatie gebaseerd op (controleerbare) feiten.

Subjectief             informatie gebaseerd op iemands mening.

Objectief of subjectief?

“Israël vermoordt zeven onschuldige Palestijnen.”

“Het Israëlische leger doodt zeven Palestijnse terroristen.”

“Het Israëlische leger doodt zeven Palestijnse burgers.”

Professionele media

• Professionele journalisten houden zich zoveel mogelijk aan de feiten 

Voorbeelden: NOS, RTL nieuws, NU.nl en landelijke kranten.

• Belangrijke regel is hoor-en wederhoor: alle betrokkenen moeten (de kans krijgen te) worden gehoord. 

Opdracht

 Er heeft een dodelijk verkeersongeluk plaatsgevonden. Een journalist spreekt met omstanders die haar vertellen dat de bewuste bestuurder roekeloos en veel te hard reed. Hij wil hierover graag berichten met de volgende krantenkop:

“Roekeloze bestuurder veroorzaakt dodelijk ongeval”​

Vraag: Welke personen / organisaties hoort de journalist te raadplegen om ervoor te zorgen dat hij aan hoor- en wederhoor heeft gedaan?

Checklist nepnieuws

Filterbubbel

• Door de checklist te gebruiken en professionele nieuwsmedia te volgen kun je nepnieuws beter herkennen. 

• Je krijgt niet altijd objectieve informatie van media.

Dit komt door de filterbubbel, websites stemmen hun resultaten af op jouw zoekgedrag: 

• Door algoritmes en big data. 
• Sociale media als Facebook en Instagram maken hier gebruik van.
• Je krijgt ‘gekleurde’ informatie.

Voorbeeld van een filterbubbel

Zoekresultaten bij de zoekterm Zuid-Afrika: 

• Ouders krijgen waarschijnlijk informatie over reizen naar Zuid-Afrika.
• Jij krijgt waarschijnlijk informatie voor een werkstuk. 
• Een politiek actief persoon krijgt informatie over de politieke situatie.

www.isdatechtzo.nl

Internet als informatiebron

Op internet kan iedereen informatie ontvangen en verzenden. 

      Gevolg hiervan is dat informatie sneller eenzijdig en subjectief zijn

Referentiekader en selectieve waarneming

Referentiekader               alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen, waarden en gewoonten. 

Selectieve waarneming               een deel van de werkelijkheid waarnemen dat past bij onze referentiekader. Waardoor je makkelijker vooroordelen ontwikkelt. 

Leg met behulp van een voorbeeld uit wat indoctrinatie is

Leg met behulp van een voorbeeld uit wat manipulatie is

Filterbubbel is......

1. gespecialiseerd resultaten op basis van jouw zoekgedrag
2. alle betrokkenen moeten worden gehoord
3. alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen, waarden en gewoonten.
4. nieuws dat niet op waarheid is berust

Wat is nepnieuws en waarom ontstaat er nepnieuws?

Benoem het gevaar van nepnieuws

“Billie Eilish kan niet zingen, omdat zij vaak playbackt.”
Is het voorbeeld objectief of subjectief?

“Snus is een slecht voor je gezondheid, ik wil dit nooit gebruiken.”
Is het voorbeeld objectief of subjectief?

Opdrachten college 3

Paragraaf 1.3. Media en nepnieuws

Opdracht 1 t/m 17

Werkboek: blz. 8 t/m 11

Tekstboek: blz. 18 t/m 23