behandeling diabetes

• farmacotherapie
• MBO
• Studiejaar 3

Behandeling diabetes

Wat zijn de behandelingen van diabetes mellitus?

1. Alleen insuline
2. Tabletten en insuline
3. voedingsadvies, tabletten en insuline
4. voedingsadvies en tabletten

Stap 1:

stap 2

stap 3

stap 4

Metformine

metformine + SUD

Metformine + SUD+ insuline (alternatief op indicatie ddp-4 remmers of glp-1 agonist

intensiveren insulinebehandeling 

alternatief op indicatie : ddp4-remmer of GLP-1 agonist

Stappenplan behandeling insuline

Orale antidiabetica

Biguaniden 

• 1ste keus: Metformine
•  verlaagt glucosegehalte in het bloed
• bijwerking: maag-darm klachten, verminderde eetlust en smaakstoornis (metaal smaak)

Sulfonylureumderivaten

SUD's

2de keus bij de behandeling. 

 Glibenclamide, glimepiride, gliclazide, tolbutamide

• kortwerkend: tobutamide, glimepiride en gliclazide
• langwerkend: glibenclamide

bijwerkingen: gewichtstoename (2-5 kg), en hypoglykemie en maagdarm klachten

Wat is een hypoglykemie en wat zijn de symptomen ervan?

Hypoglykemie 

• Hongergevoel
  
• Zenuwachtigheid
  
• Rusteloosheid
  
• Hartkloppingen
  
• Trillen
  
• Zweten
  
• Bleekheid
  
• -->  iets eten !!
  

Interacties

• beta blokkers:  hart-vaat middelen. Hypo voelt men minder snel. Signalen als trillen, hartklopping wordt onderdrukt. Men moet meer letten op honger, een wisselend humeur, verwardheid, hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid, bleek gezicht en wazig zien. 
• combinatie van andere bloedglucose verlagende middelen ---> hoger risico op een hypo

Hoe is de bijwerking hypoglyekmie bij SUD's te verklaren?

1. Doordat ze de glucoseproductie verminderen in de lever
2. door invloed van SUD op insulineproductie
3. door het verhogen van de insulinegevoeligheid in de spieren?

Thiazolidinedionen

• verminderen insulineresistentie --> glucose kan beter worden opgenomen in de cel --> glucose in bloed daalt 
• gecontra-indiceerd bij patiënten met hartfalen
• bijwerkingen: gewichtstoename, verhoogde eetlust, vocht vasthouden
• interactie; met andere bloedglucose verlagende middelen, geldt niet voor metformine

Overige middelen

• Acarbose (glucbay)

 werking; Het remt de afbraak van koolhydraten in de darm, waardoor de glucose langzaam vrijkomt en dus langzamer in het bloed terechtkomt.

bijwerking: maagdarmklachten

vermindert de glucoseproductie in de lever;

verhoogt de insulinegevoeligheid in de spieren

Stimuleren insuline productie

verminderen insulineresistentie

Verminderen absorptie van glucose

metformine

gliclazide

glibenclamide

pioglitazon

acarbose

Incretines (1)

Nieuw

Incretines (GLP-1 en GIP) : natuurlijke kleine hormonen

Worden afgescheiden als voedsel darmen passeert

-->alvleesklier gaat insuline maken

Afgebroken door darmenzymen (DPP-4)

Incretines (2)

DM2 – minder incretines

Geneesmiddelen

1. incretinemimetica

2. DPP-4-remmers

Werking DPP-4 remmers en GLP-1-analogen

Incretinemimetica

• Bootsen werking na van menselijk incretine
• Exenatide (Byetta®, Bydureon®) en liraglutide (Victoza®)
• bijwerking: gastro-intestinale klachten, zoals misselijkheid, braken en diarree; hypoglykemie (icm sud of insuline)

DPP-4 Remmers

• Verhogen eigen concentraties incretine
  
• Sitagliptine (Januvia®), vildagliptine (Galvus®), saxagliptine (Onglyza®), linagliptine (Trajenta®)
  
• Tabletten
  
• Plaats in therapie?
  

SGLT-2 remmers

SGLT-2 remmers

• Remmen heropname glucose in nieren
  
• Remmen natriumglucosetransporter 2 (SGLT2)
  
• Meer glucose in urine
  
• Dapagliflozine (Forxiga®), canagliflozine (Invokana®), empagliflozine (Jardiance®)
  
• Bijwerkingen:Hypoglykemie, Genitale infecties, urineweginfecties

Alvleesklier maakt ....

Alvleesklier maakt ....

insuline

glucagon

Diabetes patiënten hebben een

1. tekort aan insuline
2. teveel insuline

Kun je insuline slikken?

Insuline toedienen

*Insuline zul je moeten spuiten of in je bloedbaan moeten brengen met een pompje.

*Maagzuur maakt het hormoon insuline onwerkzaam.

Dosering insuline

• Sterkte uitgedrukt in internationale eenheden (IE) 
• 100 IE/ml, 200 IE/ml of 300 IE/ml
  
• Geen vaste dosering. Individueel ingesteld op basis van glucosewaarde
• Frequentie hangt af van werkingsduur insuline

Soorten insulines

• Ultra-kortwerkende insulines
• Kort-werkende insulines
• middellangwerekende insulines
• langwerkende insulines

Ultra-kortwerkende insulines

• insuline aspart (novorapid) , insuline glulisine (Apidra) en insuline lispro (Humalog)
• het effect treedt in binnen 10-20 min, is maximaal na 1-3 uur en houdt 2-5 aan.
• Kort voor de maaltijd ingespoten
• Meerdere injecties per dag nodig

Kortwerkende insulines

• Insuline – Actrapid, Humuline Regular
  
• het effect treedt in binnen 30 min, is maximaal na 1-4 uur en houdt 7-9 aan.
• halfuur tot kwartier vóór de maaltijd geinjecteerd

Middellangwerkende insuline

Gebonden aan bepaalde moleculen waardoor ze langer werken
Middellangwerkend:

• werkt 10–24 uur

• Isofaan insuline
• insulatard 

insuline heeft tijd nodig voordat het actief wordt, daarom vlak voor de maaltijd toedienen (30 min tot 15 min)

Langwerkende insuline

Gebruikt om de nacht te overbruggen

Gebonden aan bepaalde moleculen waardoor ze langer werken

• werkt  24–36 uur
• Insuline detemir – Levemir
  
• Insuline glargine – Abasaglar, Lantus, Toujeo
  
• Insuline degludec – Tresiba

insuline heeft tijd nodig voordat het actief wordt, daarom vlak voor de maaltijd toedienen (30 min tot 15 min)

Combinatie insuline

• Combinatie van langwerkende en kortwerkende insuline
• novomix, humalog mix
• Cijfer geeft verhouding weer tussen kort- en langwerkend
• 100ie/ml --> 30ie kortwerkend en 70 eenheden langwerkend

Penvullingen voor insulinepen

Voorgevulde wegwerppennen (ouderen)

Wat zijn mogelijke bijwerkingen van insuline?

Bijwerkingen (1)

Hypoglykemie

• Door teveel spuiten
• Te weinig eten
• teveel activiteiten
• gelijktijdig met andere geneesmiddelen of alcohol

Bijwerkingen (2)

Allergische reacties op injectieplaats

• jeuk, erytheem en zwelling op de plaats van injectie. Verdwijnt binnen 1-3 weken

spuitplekken:

•  een verkeerde injectietechniek en het frequent injecteren op dezelfde plek, lokaal effect insuline

Bloedglucosemeters

Apotheek is ook betrokken bij leveren van testmateriaal

• meter
• teststrips
• prikpen
• naalden 

Ideale waarde: 4 en 7 mmol. 

Welke medicatiebewakingssignalen zijn jullie tegengekomen in de apotheek?

Medicatiebewaking

• Diabetes invoeren als contra-indicatie
•  Geneesmiddelen die de glucose kunnen ontregelen (corticosteroiden) --> extra controle bloedglucose
• suikerhoudende dranken

Welke informatie geef je mee bij eerste keer?

Afleverinformatie

• Uitleg belang therapietrouw
  
• Uitleg werking en bijwerkingen
  
• Gebruikersinstructie
  
• Insuline omschudden voor gebruik ( pen heen en weer rollen en op en neer bewegen)
• Pen die gebruikt wordt mag buiten koelkast; voorraad in de koelkast
• Vervoer en bewaring tijdens vakantie