Burgerlijke Cultuur Dans

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Burgerlijke cultuur van Nederland

Dans

Deze les:

- Terugblik

- Dans uit de burgerlijke cultuur

      - Invloeden uit buitenland

      - Binnen de huiselijke kring
      - Op het toneel 

- Samenvatten

Terugblik!

Wat weten jullie nog over muziek uit de Republiek?

Vorige les samengevat

• Bepalende factor: (welvarende) burgerij
     - Geen hof of koning die bepaalt
     - Vrije markteconomie  
• Werk vanuit opdrachtgevers (burgerij of corporaties)
• Kunstenaar vaak deel van een gilde
• Muziek: 
  - Psalmzang
  - Huiselijke kring (liedboeken, Collegium Musicum)
  - Ondersteuning van toneel/ballet 
• Jan Pieterszoon Sweelinck --> belangrijke componist 

Dans uit de Burgerlijke Cultuur

Algemeen

• Tot 1875 ontwikkeling dans vergelijkbaar met andere Europese landen. 1 verschil;
  In de Republiek danst de burgerij ipv het hof.
• Muziek, dans en theater maken geen grootse vernieuwingen door. Heeft te maken met;
     - De republikeinse staatsvorm 
     - Het burgerlijke karakter
• Calvinistisch standpunt, sober
• Geen vernieuwingen tot Willem III (eind 17e eeuw)

Kunst in de Republiek
diende
ergens voor

Waarvoor diende kunst in de republiek?
Kunst diende ....

1. voor het vergroten van de burgerij's aanzien
2. ter verspreiding van het geloof
3. ter lering en vermaak
4. voor het draaiende houden van de economie

Dans maakte geen sterke ontwikkeling door

Dans maakte geen grote ontwikkelingen door.

Wat denk jij dat een belangrijke factor was hiervoor?

1. Er was geen hof dat een enkele dansstijl bepaalde
2. Het duurde vaak lang voordat nieuwe dansen overkwamen uit buitenland
3. Men was meer gericht op de liedboeken waarmee ze zelf aan de slag konden
4. Het calvinistische geloof keurde dans af

De kerk is geen fan

• Regenten en stadhouders zijn calvinistisch;
  --> Kunst enkel ter lering en vermaak.
  - Dans is gelinkt aan ketterij
  - Dans is gelinkt aan het katholicisme
  - Dans is passie -> kan leiden tot zonde 
• Weinig tot geen opera en dansvoorstellingen. 
  Verwerkt in toneelstukken. 

Invloeden uit buitenland

• Hofdans (barok) Frankrijk en Italië
   
• Comedia dell'arte
   
• Engelse en Franse theatergezelschappen 

Dans in deze periode

Dans was vooral aanwezig in:

• de huiselijke kring

     - Dansles rijke burgerij

     - Volksfeesten

• het theater

     - Tussendans - Rei(dans)

     - Slotballet

Belangrijke namen: Lodewijk de 14e, Jan Vos, Jean Baptiste Lully

Binnen de huiselijke kring

Invloed uit Hofdans (barok)

• Frankrijk en Italië 
• tamelijk statische (paar)dansen, bovenlichaam speelt nauwelijks een rol
• bewegingen bestaan uit eenvoudige passen & sprongetjes
• nauwelijks lichamelijk contact tussen de paren
• dansen die choreografie kennen worden vaak in patronen gedanst (figuurdans)
• kleding: slepen + puntschoenen -> beperken bewegingsvrijheid
• Ballet zelfstandige kunstvorm; Academie Royale de la Danse
• Dans en theater samensmelting (zonnekoning)

Kenmerken Dans burgerij

Invloed kenmerken Hofdans

• Sociale dans in paren, soms meerdere paren tegelijk
• Voor rijke kooplieden in de Republiek een belangrijk:
  - Vergoten van aanzien (pronken)
  - Nemen dansles bij een dansmeester of  dansschool
  - Nodigde elkaar uit bij bals 
• Op hetzelfde niveau als buurlanden willen blijven, leek veel op Klassieke stijl van Lodewijk XIV
• Leren van dansmeesters/-scholen - choreografieën uit het buitenland 
• Geschoold en beschaafd (in de ogen van de kerk)

Menuet - Franse gezelschapsdans in driekwartsmaat, die onder meer in hofkringen in de zeventiende en achttiende eeuw populair was en wordt gekenmerkt door langzame, afgemeten, statige bewegingen, kleine, sierlijke passen en het maken van reverences en buigingen 

Allemande - koppeldans met statige, vloeiende passen, modieus in 16e-eeuwse aristocratische kringen

Contredanse - dansgenre voor meerdere paren. De contredanse was een 18e-eeuwse Franse ontwikkeling van de Engelse countrydans. Elk paar danst zich een weg naar het hoofd van een dubbele lijn (mannen aan de ene kant, vrouwen aan de andere). Aan het hoofd van de rij danste het paar een duet voordat het de positie overgaf aan het volgende paar in de rij.

Volksdans

• Veelal bij bijeenkomsten zoals carnaval, bruiloft en kermis
• Ongenoteerde muziek, reizende muziekgroepen
• Oorsprong bij vertoningen als bijv goochelaars
• Hoe zo'n festijn eruit zag is terug te vinden in genrestukken 
• Felle afkeur vanuit de kerk; zedeloos. Alleen vermaak, geen lering.
• Dansmuziek was te beluisteren in muziekherbergen.

Op het toneel

Wat is Pantomime?

Reizende theatergroepen

• Uit Engeland, Italië en Frankrijk
• Talenbarrière bracht pantomime om een boodschap over te brengen 
• Vluchten uit eigen land ivm vervolgingen wegens hun beroep of geloof
• Brachten tenminste 1 opvoering uit: Ballet de la Paix (1668) met Willem III: Samensmelting dans, theater, zang en spel.

Invloed: Commedia dell'arte

• Meegenomen uit Italië door o.a. reizende theatergroepen.
• Vaak ter plekke geïmproviseerd op basis van bestaande scenario’s. 
• Optredens (op straat) bevatte allerlei disciplines: dans, zang, spelen, mimespelen, voordrachten
• Handelingen aangevuld met acrobatiek, grappen en muziek. 
• Vaste personages met altijd dezelfde uiterlijke kenmerken,  vaak overdreven karikaturen en maskers
• Eerste beroepsacteurs en een acteur speelde altijd hetzelfde personage.

Dans op het toneel was vooruitstrevend voor de tijd.
Waarom denk jij?

1. Zowel vrouwen als mannen mochten meedansen
2. Dans was acrobatisch
3. Er speelde veel buitenlandse opvoeringen
4. Men kon danser worden van beroep

Dans op het toneel

• Geïnspireerd op andere Europese landen, met name Frankrijk.
• Adel en rijke burgers verkozen echter opera boven ballet (klassieke onderwerpen)
• Theatraal - Nadruk op: 
     -Verheerlijking van welstand en macht van de Republiek (ipv een vorst)
     -Verhalende, mythologische of allegorische (=symbolische voorstelling waarbij           een idee of abstract begrip wordt verbeeld ) onderwerpen
• Dans ter ondersteuning van het verhaal. Ballet geen eigen voorstellingen tot eind 17e eeuw.

• Muziek ondersteunt de dans en zang op het toneel.
• Acteurs zijn ook de dansers. Zowel mannen als vrouwen.
• Dansbewegingen waren vaak pantomine.
• Balletvormen die voorkwamen:
• Tussendans; pauze moment waarin het verhaal wordt verduidelijkt. Vaak een reidans (=rondedans of een hand in hand uitgevoerde dans)
• Slotballet; afsluiting van de voorstelling

Even samenvatten

Vragen?