De Neanderthaler

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

De Neanderthaler,

een groot (mis)verstand. 

Wat betekent volgens jou 'primitief'?

1. perfect
2. behorend tot de vroege ontwikkeling
3. ontwikkeld

Het tegenovergestelde van 'primitief' is dus....

1. perfect
2. eenvoudig
3. ontwikkeld

We bekijken verschillende foto's. 

Is wat je ziet eerder 'primitief' of eerder 'ontwikkeld'? 

1. primitief
2. ontwikkeld

1. primitief
2. ontwikkeld

De eigenaar van deze auto (een Benz) was de eerste die een snelheidsboete kreeg. Hij reed maar liefst 13 km/ uur. (10 km / uur te  snel)

1. primitief
2. ontwikkeld

1. primitief
2. ontwikkeld

1. primitief
2. ontwikkeld

1. primitief
2. ontwikkeld

Klopt dit wel? 

Als we nu op de oude computer zouden werken, dan vinden wij dat je daar niets mee kan doen, maar de mensen in die tijd vonden de mogelijkheden ongelooflijk. We moeten dus opletten met de begrippen primitief en ontwikkeld! 

Klopt dit wel? 

We kijken naar de afbeeldingen van de vorige oefening met onze 'hedendaagse bril' op. De computer, het huis en de auto die jullie in de kolom van primitief plaatsten, waren juist op een bepaald moment in de geschiedenis heel ontwikkeld. 

We bekijken terug twee afbeeldingen. Deze afbeeldingen stellen een Neanderthaler voor. De Neanderthaler leefde zo een 180 000 jaar geleden tot hij ongeveer 40 000 jaar geleden stilaan uitgestorven is.

    Bij welke afbeelding plaats jij het woord 'primitief' en bij welke 'ontwikkeld'? 

1. primitief
2. ontwikkeld

1. primitief
2. ontwikkeld

De Neanderthaler

De afbeeldingen van de vorige vraag, tonen 2 keer dezelfde Neanderthaler die in 1908 gevonden werd in La Chapelle-aux-Saints (Frankrijk). Op basis van bronnen maakten wetenschappers een reconstructie van de Neanderthaler. Toch verschillen ze hard. 

Deze tekening is een beeldvorming uit 1909 en toont een primitief aapachtig beest.

Deze dateert van het einde van de 20ste eeuw en lijkt veeleer op een moderne mens (Homo sapiens). 

Conclusie? 

Kunnen we nu met zekerheid zeggen dat iedereen in het begin van de 20ste eeuw dacht dat de Neanderthaler 'primitief' was? En dat iedereen op het einde van dezelfde eeuw dacht dat die al verder ontwikkeld was? 

Opletten! 

Op basis van één bron mogen we dat nog niet concluderen. 

Stel je voor dat we telkens op basis van één getuigenis iets geloven. 

Alle 13-jarigen houden van TIKTOK!

We kunnen dit nagaan door deze vraag in deze klas te stellen. 

Hou jij van TIKTOK?

1. Ja
2. Nee

Een betere stelling is dus

Veel 13-jarigen houden van TIKTOK. 

Representatief

We hebben gecontroleerd of het geldt voor de meeste leerlingen, met een moeilijker woord: of het representatief is voor alle leerlingen. 

Zo kunnen we ook nagaan of de foute beeldvorming over de Neanderthaler representatief was voor iedereen.

Beeldvorming over de Neanderthaler. 

Als we de bronnen bekijken op p. 36 en 37 zien we dat de Neanderthaler soms primitief werd voorgesteld, maar soms ook ontwikkeld. 

Als je naar afbeelding 1 en 3 kijkt. 

Krijg je dan een beeld van hoe de Neanderthaler er uitziet? 

1. Ja
2. Nee
3. Nee, men toont hier enkel vondsten.

Als we nu naar de andere bronnen kijken, wordt de Neanderthaler daar wel gereconstrueerd? 

Wat valt je op als je de afbeeldingen boven de tijdbalk vergelijkt met die onder de tijdbalk?

1. Niets
2. Ze worden ongeveer hetzelfde weergegeven.
3. De afbeeldingen onderaan geven een juist beeld.
4. De bovenste afbeeldingen zijn wetenschappelijk onderbouwd.

Reconstructie van Marcellin Boule.

Geknikte knieën, gebogen rug. 

De Neanderthaler mocht niet op ons lijken, want dan zou het betekenen dat de mens niet geschapen was, maar geëvolueerd was. 

Zo onstond het beeld van 'een wildeman'. 

Reconstructie van Frans Kupka.

Deze afbeelding gaf ook een verkeerd beeld. Hij beeldde de Neanderthaler uit met een knots! 
Er is echter nooit een knots teruggevonden in de nabijheid van een skelet van deze soort. 

De afbeeldingen 2-4-6 en 8 zijn fout omdat de wetenschappers niet beter wisten.

1. Juist
2. Fout

Men creëerde een soms een fout beeld door het geloof.

1. Juist
2. Fout

Door nieuwe wetenschappelijke kennis is het beeld veranderd.

1. Juist
2. Fout

Enkele weetjes over de Neanderthaler

Door DNA- onderzoek weten we dat er weinig verschil is tussen de Neanderthaler en Homo Sapiens. 

Meer nog: 

“Mensen die op het euraziatische continent wonen, hebben gemiddeld 2,5 procent neanderthaler-DNA in zich. Dat komt omdat de Homo sapiëns ongeveer zestigduizend jaar geleden in het Midden-Oosten in contact is gekomen met de neanderthaler. Die hebben zich vervolgens samen voortgeplant. Hun nakomelingen zijn op hun beurt terug naar Azië getrokken, waar ze zich opnieuw met de Homo sapiëns hebben voortgeplant. Dat verklaart waarom er maar zo weinig neanderthaler-DNA aanwezig is in het lichaam van mensen die in Europa of Azië wonen. Het DNA van dat type heeft zich de voorbije jaren namelijk fel verdund”, zegt Dominique Adriaens, professor evolutionaire biologie aan de UGent.

Ook al gaat het maar om een klein deeltje DNA, toch kan dat in de meeste gevallen wél geassocieerd worden met genetische afwijkingen, weet Adriaens. “Zo zijn er genen die gelinkt kunnen worden met diabetes, autisme of schizofrenie. Bizar genoeg zijn die genen door de jaren heen niet verdwenen door natuurlijke selectie. Let wel: sommige personen beschikken over dat specifieke gen, anderen dan weer niet.”

“Mensen die op het euraziatische continent wonen, hebben gemiddeld 2,5 procent Neanderthaler-DNA in zich. Dat komt omdat de Homo sapiens ongeveer zestigduizend jaar geleden in het Midden-Oosten in contact is gekomen met de Neanderthaler. Die hebben zich vervolgens samen voortgeplant. Hun nakomelingen zijn op hun beurt terug naar Azië getrokken, waar ze zich opnieuw met de Homo sapiens hebben voortgeplant. Dat verklaart waarom er maar zo weinig Neanderthaler-DNA aanwezig is in het lichaam van mensen die in Europa of Azië wonen. Het DNA van dat type heeft zich de voorbije jaren namelijk fel verdund”, zegt Dominique Adriaens, professor evolutionaire biologie aan de UGent.

Ook al gaat het maar om een klein deeltje DNA, toch kan dat in de meeste gevallen wél geassocieerd worden met genetische afwijkingen, weet Adriaens. “Zo zijn er genen die gelinkt kunnen worden met diabetes, autisme of schizofrenie. Bizar genoeg zijn die genen door de jaren heen niet verdwenen door natuurlijke selectie. Let wel: sommige personen beschikken over dat specifieke gen, anderen dan weer niet.”

Enkele weetjes over de Neanderthaler

De Neanderthaler had grotere hersenen dan ons. 

Dus misschien was die intelligenter. 

Enkele weetjes over de Neanderthaler

Ze werden niet 'uitgeroeid' door de Homo Sapiens. 

Doordat ze gemiddeld maar 2 kinderen kregen, stierven ze uit. 

Sommige onderzoekers beweren dat de Neanderthalers zich zo aanpasten, dat ze opgingen in de nieuwe populatie. 

Er wordt hierrond nog steeds aan wetenschappelijk onderzoek gedaan.