11.1 Het zintuigenstelsel en 11.2 de tien zintuigen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Thema 11

basisstof 1: Het zintuigenstelsel

Voorkennis activeren

We maken de introductie van thema 11, blz. 182

Je maakt dit onderdeel in je boek.

Je hebt hier 10 minuten de tijd voor.

Ben je eerder klaar? Lees dan alvast de tekst van blz. 184 en 185.

Wat weet je al over het zintuigenstelsel?

Je zintuigen zitten in bepaalde organen:

gehoorzintuig in oren,

gezichtszintuig in ogen, etc.

Je zintuigen zitten in bepaalde organen:

gehoorzintuig in oren,

gezichtszintuig in ogen, etc.

In een zintuig bevinden zich zintuigcellen:

elke zintuigcel is verbonden met een uitloper van een gevoelszenuwcel.

Een prikkel moet sterk genoeg zijn voordat een zintuigcel impulsen gaat afgeven. Dat noemen we de  drempelwaarde.

Elk zintuig is gevoelig voor een specifieke prikkel: de adequate prikkel

Elk zintuig is gevoelig voor een specifieke prikkel: de adequate prikkel

Zintuigen kunnen ook andere, niet-adequate prikkels opvangen. De drempelwaarde voor deze prikkels is veel hoger. 

Denk bijvoorbeeld aan sterretjes bij de ogen als je er op drukt.

Wat is de adequate prikkel voor de gezichtzintuigcellen?

Wat is de adequate prikkel voor het reukzintuig?

Wat is de adequate prikkel voor het tastzintuig?

Als een prikkel lang aanhoudt of steeds herhaald wordt (gewenning), gaat de drempelwaarde omhoog.

Als een prikkel lang aanhoudt of steeds herhaald wordt (gewenning), gaat de drempelwaarde omhoog.

Als je niet gemotiveerd bent, is de drempelwaarde hoger. 

Je werk in de bakkerij, na een tijdje ruik je het gebakken brood niet meer.
De drempelwaarde ging ...

1. omhoog
2. omlaag

Je loopt langs een pizzatent, maar je ruikt het niet, want je hebt geen honger. Je bent...

1. gemotiveerd, drempelwaarde is hoog
2. gemotiveerd, drempelwaarde is laag
3. niet gemotiveerd, drempelwaarde is hoog
4. niet gemotiveerd, drempelwaarde is laag

Aan de slag:

• Begin met opdracht 1,2 t/m 7 van basisstof 1
• Je hebt hier 10 minuten de tijd voor.

Over welk onderdeel wil je extra uitleg?

adequate prikkels

drempelwaarde

gewenning / motivatie

Geen extra uitleg nodig

BS 2: Tien zintuigen van de mens

Leerjaar 3

Mevrouw Rottier & Mevrouw van Brakel

Leerdoelen

* Je kunt aangeven waar het gezichtszintuig, het gehoorzintuig en het evenwichtszintuig liggen en wat hun adequate prikkels zijn.

* Je kunt aangeven waar de zintuigcellen in je huid, de reukzintuigcellen en de smaakzintuigcellen liggen, hoe ze werken en wat hun adequate prikkels zijn

Welke tien zintuigen ken je?

Ligt in de ogen

Het gezichtszintuig bestaat uit een vlies van lichtgevoelige cellen. Dit noemen we het netvlies 

Het netvlies bevindt zich helemaal achterin de oogbol 

Adequate prikkel= Licht

Gezichtszintuig

Gehoorzintuig 

Ligt in de oren.

Reageert op geluiden/trillingen. 

De zintuigcellen (haartjes) in het slakkenhuis sturen impulsen naar de hersenen, waardoor je kunt horen.

Adequate prikkel = Geluid/trilling

Slakkenhuis

Hier zitten de zintuigcellen in om te waarnemen

Het lijkt op een slak

Evenwichtszintuig

In de oren ligt ook het evenwichtszintuig of evenwichtsorgaan. 

De maakt gebruik van de zwaartekracht om de stand van je hoofd te meten zodat je rechtop blijft staan. 

Ook meet deze of je snel of langzaam gaat.

Adequate prikkel = zwaartekracht

In de huid bevinden zich vijf verschillende typen zintuigen

Zintuigen in de huid 

• Koudezintuig: Reageert op lagere temperaturen, kou dus.
• Warmtezintuig: Reageert op hoge temperaturen, warmte dus
• Tastzintuig: Reageert op hele lichte aanraking.
• Drukzintuig: Reageert op druk (kracht)
• Pijnpunten : Reageren op pijn en schadelijke prikkels. 

Pijnpunten zien er iets anders uit dan de  andere zintuigen in de huid.  

Ze zitten niet alleen in de huid, maar overal in het lichaam.

Lederhuid

Opperhuid

Reukzintuig

Ligt in de neus.

Reageert op geuren.

De zintuigcellen (haartjes) in de neus sturen impulsen naar de hersenen, waardoor je kunt ruiken.

Adequate prikkel = Geuren

Smaakzintuig

Ligt in de tong

Reageert op smaken

De zintuigcellen de smaakknopjes (groeven) in de tong sturen impulsen naar de hersenen, waardoor je kunt proeven.

Adequate prikkel = smaakstoffen.

Er bevinden zich vijf verschillende typen smaakzintuigcellen op de tong.

Welke vijf smaken kunnen wij onderscheiden?

• zoet - zuur - zout - bitter - umami

Vier leerlingen doen een uitspraak over de afbeelding.
- Anja zegt dat in die afbeelding een deel van de tong is getekend.
- Boris zegt dat in die afbeelding een deel van de huid is getekend.
- Caspar zegt dat P een smaakknopje aangeeft.
- Diane zegt dat P een tastknopje aangeeft.

Welke leerlingen hebben gelijk?

1. Boris en Caspar
2. Boris en Casper
3. Anja en Diane
4. Anja en Caspar

Over welk onderdeel wil je extra uitleg?

Aan het werk

Thema 11, basisstof 1 opdracht 1,2 en 4 t/m 7

Thema 11, basisstof 2 opdracht 1, 2, 4, 5 en 6