Interpunctie

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Interpunctie

Diverse leestekens:

Hoofdletters, komma's, punten

Wanneer plaats je de komma?(1)

• Voor en na een bijstelling
   Bijleveld, de minister van Defensie, deed een nieuw voorstel.
• In een opsomming
  Ik reed door Duitsland, Slovenië, Oostenrijk en Tjechië.
• Na de aanhef boven en de slotgroet onder een brief of e-mail.
  Geachte heer Bakker,     -    Met vriendelijke groet, 
• Voor en/of na een aanspreking.
  Sofie, wil jij mij de boter aangeven?

Wanneer plaats je de komma?(2)

• Tussen twee persoonsvormen
  Nu ik er langer over nadenk, vind ik het geen gek idee.

• Tussen gelijkwaardige bijvoeglijke naamwoorden
   Ik erger me aan zijn platvloerse, flauwe grappenmakerij. 
• Voor onderschikkende voegwoorden
   Hij is ziek, want hij heeft koorts.
• Voor een uitbreidende bijzin.
  Mijn buurman Arend, die vroeger een collega van mij was, heeft alles geregeld voor het straatfeest.
  

Handig weetje:

• Als je de zin uitspreekt, hoor je dan een rust? Of een duidelijk verschil in toonhoogte?
  
  
• Vaak gebruik je op die plek een komma.
  

Zet de komma('s) op je juiste plek in de zin.

Ik was het niet het was volgens mij Joris die jongen die gisteren ook mee voetbalde

1. Ik was het niet, het was, volgens mij, Joris, die jongen die gisteren ook mee voetbalde.
2. Ik was het niet, het was volgens mij Joris, die jongen die gisteren ook mee voetbalde.
3. Ik was het niet, het was volgens mij Joris die jongen die gisteren ook mee voetbalde.
4. Ik was het niet het was volgens mij Joris die jongen die gisteren ook mee voetbalde.

De originele marmeren schoorsteenmantel is nog geheel intact.

1. De originele marmeren schoorsteenmantel is nog geheel intact.
2. De originele, marmeren schoorsteenmantel is nog geheel intact.

De koning die vorig jaar op het ijs uitgleed tijdens de wedstrijd zal morgen aftreden.

1. De koning die vorig jaar op het ijs uitgleed, tijdens de wedstrijd zal morgen aftreden.
2. De koning, die vorig jaar op het ijs uitgleed, tijdens de wedstrijd, zal morgen aftreden.
3. De koning die vorig jaar op het ijs uitgleed tijdens de wedstrijd, zal morgen aftreden.
4. De koning, die vorig jaar op het ijs uitgleed tijdens de wedstrijd, zal morgen aftreden.

Wanneer gebruik je aanhalingstekens?

'Enkele' aanhalingstekens

• Zelfnoemfunctie (gebruik van woord in context die over het woord gaat)
  Het woord ’kerel’ betekent hetzelfde als het woord ’man’. 
  
  
• Betekenis
  Die bestanden kun je op een ’boekenplank’ in je computer zetten. 
  
  
• Ironie/cynisme
  Die ’leuke’ buurman van jou heeft een overval gepleegd. 
  
  
• Naamsvermelding
  Het schilderij ’De Schreeuw’ is over de hele wereld bekend. 
  

''Dubbele'' aanhalingstekens

• Directe rede 
  

Mark Rutte verklaarde: ”Dan ga je toch lekker lenen?”

• Citaat
  

Met de zin ”Ik ben ein Berliner” maakte de president zich onsterfelijk.

• Maar
  

Mijn collega zei: ”Je moet niets steeds ’ja, ja’ zeggen.”

Aanhalingstekens, punten en komma’s

• Is het citaat / de directe rede een volledige zin en staat dit citaat aan het eind van de zin waar deze bij hoort: zet de punt dan binnen de aanhaling (en zet anders geen punt).
  Maarten suste: ”Dat went wel.”
  ”Dat went wel”, suste Maarten.
  

• Voor na, of rond de hoofdzin waarin een zin wordt aangehaald, wordt een komma geplaatst. Alleen als een aanhaling zelf een komma bevat, wordt die binnen de aanhalingstekens geschreven.
  ”Luister Paultje,” zei Rosalie, ”we moeten eerst wat eten.” 

Aanhalingstekens, punten en komma’s

• Het vraagteken wordt alleen binnen de aanhalingstekens gezet als het citaat een vraag is. Voor het uitroepteken geldt dezelfde regel.
  Henk vroeg: ”Wat is dat voor onzin?”
  

• Let op: slechts een van twee dezelfde leestekens die door een aanhalingsteken worden onderscheiden wordt geplaatst.

De koning, die vorig jaar op het ijs uitgleed tijdens de wedstrijd, zal morgen aftreden.

1. Deze ’heer’ duwde haar achteloos opzij.
2. Deze heer duwde haar achteloos opzij.
3. Deze heer duwde haar 'achteloos' opzij.
4. Deze heer, duwde haar achteloos opzij.

Zij zei Maar of hij dat meende…

1. Zij zei ”Maar of hij dat meende…”
2. Zij zei: ”Maar of hij dat meende…”
3. Zij zei: Maar of hij dat meende…
4. Zij zei: ”Maar of hij dat meende!”

Amsterdam heeft negen letters.

1. Amsterdam, heeft negen letters.
2. Amsterdam heeft negen letters.
3. ’Amsterdam’ heeft negen letters.
4. ’Amsterdam’, heeft negen letters.

Met de woorden ”Hij was een beetje dom” werd Máxima snel populair.

1. Met de woorden: "Hij was een beetje dom” werd Máxima snel populair.
2. Met de woorden ”Hij" was een beetje dom werd Máxima snel populair.
3. Met de woorden: Hij was een beetje dom, werd Máxima snel populair.
4. Met de woorden ”Hij was een beetje dom” werd Máxima snel populair.

De dubbele punt

Gebruik je bij:

• opsommingen 
  
• het gebruik van de directe rede.  
  

Het spreekwoord zegt “De appel valt niet ver van de boom.”

1. Er moet geen dubbele punt
2. Er moet een dubbele punt vanwege de aangekondigde opsomming.
3. Er moet een dubbele punt, vanwege de directe rede.
4. Er moet een dubbele punt, omdat een verklaring volgt.

Hij verovert de sympathie van iedereen hij is erg charmant.

1. Er moet geen dubbele punt, wel een komma.
2. Er moet een dubbele punt vanwege de aangekondigde opsomming.
3. Er moet een dubbele punt, vanwege de directe rede.
4. Er moet een dubbele punt, omdat een verklaring volgt.

Die laarzen zijn lek ze moeten nieuwe zolen krijgen.

1. Er moet geen dubbele punt, wel een komma.
2. Er moet een dubbele punt vanwege de aangekondigde opsomming.
3. Er moet een dubbele punt, vanwege de directe rede.
4. Er moet een dubbele punt, omdat een verklaring volgt.

De ; plaats je in de volgende gevallen:

1. Tussen twee zinnen die zo nauw met elkaar verbonden zijn dat een punt wellicht iets te veel scheiding zou aangeven.
   
   Niemand had van tevoren gedacht dat Joke zou slagen; zij was immers ziek.
   

2. Bij opsommingen waarvan de delen uit zinsdelen bestaan. 

Voorbeeld:

We zien verschillende mogelijkheden: 

• meer prullenbakken plaatsen; 
  
• statiegeld invoeren; 
  
• met corveeploegen werken. 
  

Bestaan de delen van een opsomming uit hele zinnen dan gebruik je punten en hoofdletters. 

Voorbeeld:

We zien verschillende mogelijkheden: 

• We gaan meer prullenbakken plaatsen. 
  
• We gaan statiegeld invoeren. 
  
• We gaan met corveeploegen werken. 
  

Voor in de gereedschapskist

Omdat de puntkomma midden in een zin wordt geschreven, komt er nooit een hoofdletter achter.

Denk aan de volgende spullen
- toiletspullen
- een handdoek
- een warme trui, want het kan koud zijn
- iets lekkers voor bij de koffie

1. Denk aan de volgende spullen: - toiletspullen; - een handdoek; - een warme trui, want het kan koud zijn; - iets lekkers voor bij de koffie.
2. Denk aan de volgende spullen; - toiletspullen: - een handdoek: - een warme trui, want het kan koud zijn: - iets lekkers voor bij de koffie.

We stonden vroeg op we hadden een lange reis voor de boeg

1. We stonden vroeg op; we hadden een lange reis voor de boeg.
2. We stonden vroeg op: we hadden een lange reis voor de boeg.
3. We stonden vroeg op, we hadden een lange reis voor de boeg.
4. We stonden vroeg op; We hadden een lange reis voor de boeg.

Ik heb een hekel aan zwemmen toch neem ik een zwembroek mee

1. Ik heb een hekel aan zwemmen: Toch neem ik een zwembroek mee.
2. Ik heb een hekel aan zwemmen; toch neem ik een zwembroek mee.
3. Ik heb een hekel aan zwemmen, toch neem ik een zwembroek mee.
4. Ik heb een hekel aan zwemmen: toch neem ik een zwembroek mee.

Geert die behoorlijk geagiteerd was riep zet kritisch denken ook in tijdens de gymles maar doe dat met mate

1. Geert, die behoorlijk geagiteerd was, riep: “Zet ‘kritisch denken’ ook in tijdens de gymles, maar doe dat met mate!”
2. Geert die behoorlijk geagiteerd was, riep: “Zet ‘kritisch denken’ ook in tijdens de gymles, maar doe dat met mate!”
3. Geert, die behoorlijk geagiteerd was riep: “Zet ‘kritisch denken’ ook in tijdens de gymles, maar doe dat met mate!”
4. Geert, die behoorlijk geagiteerd was, riep: “zet ‘kritisch denken’ ook in tijdens de gymles, maar doe dat met mate.”