Literaire begrippen - les 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Wat gaan we doen?

• Dagopening


• Lezen 3 PAK
• Literaire begrippen
• Herhaling Lezen onderbouw

Dagopening

Vanaf vandaag wordt alles anders ...

Literaire begrippen - doel

Ik kan verschillende soorten perspectieven onderscheiden.

3PAK - verhaal 3

25 minuten lezen

3PAK - verhaal 3

Wat hebben jullie gelezen?

Begrippen

-literatuur

-lectuur

-personages: hoofdpersoon, bijpersoon, tegenspeler, typen, karikatuur

-conflictmodel: evenwicht, conflict, motorisch moment, ontwikkeling

-perspectief: ik-perspectief, personaal perspectief, auctoriaal perspectief, 

                            wisselend perspectief, onbetrouwbaar perspectief

-tijd: historische tijd, duur, vertelde tijd, chronologie, vertelheden, vertellend ik, belevend ik, 

          flashback, terugwijzing, flashforward, vooruitwijzing, proloog, fabel, sujet

-motieven en thema's: concreet motief, abstract motief, symbolen

Perspectieven

In een verhaal ligt het perspectief bij degene van wie je weet wat die ziet, hoort, denkt en voelt. Het perspectief bepaalt welke informatie je over een personage krijgt.

Soorten perspectief

1. Ik-perspectief

Het personage vertelt in de eerste persoon (ik-vorm) wat het ervaart.

2. Hij/zij-perspectief (=personaal perspectief)

Wat een personage ervaart, wordt in de derde persoon (hij/zij-vorm) verteld; de verteller beweegt als het ware mee met het personage.

Soorten perspectief

3. Auctoriaal perspectief (=vertellersperspectief)

Er is een alwetende verteller. Het perspectief lijkt op het personaal perspectief, vanwege het gebruik van de derde persoon. Maar in plaats van mee te bewegen met één personage, hangt de verteller als het ware 'boven' het verhaal en kom je van meerdere personages te weten wat ze ervaren, denken en voelen.

Soorten perspectief

4. Wisselend perspectief

Er kan sprake zijn van een wisselend ik- of personaal perspectief, maar ook van een afwisseling tussen ik, personaal en alwetend perspectief. Soms zijn de wisselingen duidelijk gemarkeerd door bijvoorbeeld een witregel of een hoofdstuktitel, maar de overgangen kunnen ook heel vloeiend zijn.

Onbetrouwbaar perspectief

Als een tekst aanwijzingen bevat dat de weergave van bepaalde gebeurtenissen vertekend, onvolledig of onjuist is, is er sprake van een onbetrouwbaar perspectief.

Gameplan 

Philip Huff

Welk perspectief wordt er in dit verhaal gebruikt?

Opdracht 1 (blz 183)

1. Wat denk je dat er met Maria is gebeurd? Licht je antwoord toe.
2. Donald stelt zich voor dat hij tegen de mannen van de reddingsbrigade zegt: 'Ik weet zeker dat ik niet ben weggesukkeld.' Welke aanwijzing krijg je dat dit misschien niet waar is?
3. Donald zegt: 'Ik ben in orde. Met mij is niets aan de hand.' Denk je dat dit waar is? Licht je antwoord toe.
4. Het perspectief in tekst 1 en 2 is betrouwbaar/onbetrouwbaar, want ...
5. Verandert er in de loop van tekst 2 iets in de mate waarin je met Donald meeleeft? Licht toe.
6. Noteer zo nauwkeurig mogelijk wat het effect van dit perspectief op jou als lezer is.

Literaire begrippen - doel

Ik kan verschillende soorten perspectieven onderscheiden.

Herhaling Lezen onderbouw

• Ik ken verschillende manieren om een inleiding aantrekkelijk te maken.
  
• Ik ken verschillende manieren om het onderwerp van een tekst te  introduceren.
• Ik ken verschillende manieren om een tekst af te ronden.
  

Inleiding

Een goede tekst bestaat uit drie delen: inleiding, middenstuk, slot.

De inleiding van een tekst heeft twee functies:

-de aandacht van het publiek trekken

-het onderwerp van de tekst introduceren

Inleiding: aandacht trekken

• Naar een actuele gebeurtenis verwijzen
• Kort de voorgeschiedenis van het onderwerp beschrijven
• Een aantrekkelijk voorbeeld geven (anekdote)
• Het belang voor het publiek aangeven

Aandacht trekken: sterke eerste zin

• een intrigerende vraag: Hoeveel keer per dag liegt u?
  
• schokkende of opvallende cijfers: een op de zeven leerlingen in havo 4 blijft zitten
• een paradox (tegenstelling): hoe gespecialiseerder iemand is, hoe minder hij kan.
• een prikkelend citaat: 'Ik denk, dus ik besta', schreef de Franse filosoof ...
• een bijzondere opsomming: vijf stripboeken, een weduwe en een prinses. Wat hebben die met elkaar te maken?

Inleiding: onderwerp introduceren

• Een of meerdere vragen stellen
• Een mening (standpunt) formuleren
• Een probleem schetsen

In het middenstuk worden dan de vragen beantwoord, de argumenten bij het standpunt gegeven of de verklaringen of oplossingen voor het probleem gepresenteerd.

-> voorbeeld bladzijde 14

Opdracht 2 (blz 14/15)

Lees tekst 1, 2, en 3. Beantwoord voor elke tekst de volgende vragen:

1) Op welke manier(en) trekt de schrijver de aandacht van het publiek?

2) Wat is het onderwerp van de tekst?

3) Op welke manier wordt het onderwerp van de tekst geïntroduceerd?

4) Wat is waarschijnlijk het tekstdoel?

Slot

Een tekst wordt afgerond met een slot. Het slot bevat meestal de hoofdgedachte (de conclusie) van de tekst. Deze is dan vaak in één zin geformuleerd. Vaak begint het slot met een signaal(woord): kortom, al met al, we hebben dus gezien dat ...

Slot

Naast de hoofdgedachte bevat het slot soms:

-een samenvatting

-een afweging

-een aansporing of aanbeveling

-een toekomstverwachting

De manier waarop een tekst wordt afgerond, wordt onder andere bepaald door het doel van de tekst en door de inleiding. Een activerende tekst kan bijvoorbeeld eindigen met een aansporing.

Slot: aantrekkelijk eindigen

-aansluiten bij de inleiding: in het slot wordt teruggekomen op de aandachtstrekker uit de inleiding ('de cirkel rondmaken')

-een uitsmijter: een pakkende slotzin, bijvoorbeeld door een retorische   vraag of een citaat

-> voorbeeld blz 18

Opdracht 6 (blz 18/19)

Lees tekst 8, het slot van tekst 1.

1) Onderstreep de hoofdgedachte van de hele tekst.

2) Welke elementen bevat de tekst nog meer? Kies uit:

      aansluiting bij begin, aansporing/aanbeveling, afweging, citaat, 

     retorische vraag, samenvatting, toekomstverwachting, uitsmijter

Herhaling Lezen onderbouw

Ik ken verschillende manieren om een inleiding aantrekkelijk te maken.

Ik ken verschillende manieren om het onderwerp van een tekst te introduceren.

Ik ken verschillende manieren om een tekst af te ronden.