Machtsuitbreiding en verzet: 1870 - 1918

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Voordat we beginnen met het nieuwe hoofdstuk, even een paar vragen over het vorige.

Deelvraag:

Hoe werd Nederlands-Indië een winstgevende kolonie?

• Begin 19e eeuw problemen in Nederland:
  
• 1. 1810-1813: Ned. onderdeel van Frankrijk
  
• 2. last van de Napoléontische oorlogen
  
• 3. Engeland had veel Nederlandse bezittingen overgenomen
  
• 4. schulden van de VOC overgenomen door de staat
  

ander probleem:

• opstanden op Java door:
• 1. meer invloed door Ned >
• minder macht inheemse adel
• 2. belastingen en misoogsten >


• 1825 - 1830: opstand olv prins Diponegoro >
• Ned. schatkist bijna leeg >
• Cultuurstelsel 

Diponegoro

Cultuurstelsel: 1830 -1870

• 1. Gouverneur-generaal Johannes van den Bosch
  
• 2. doel: de kolonie moet geld opbrengen
  
• 3. uitgangspunt: grond op Java is van Nederland >
  
• 1/5 bebouwd met exportprodukten ('cultures' zoals suiker, thee)
• boeren kregen (heel weinig) 'plantloon' 
• herendiensten (maximaal 66 dagen per jaar):
• onbetaald
• aanleg (spoor-)wegen, kanalen, irrigatiewerken e.d.

Deelvraag: Hoe werd Nederland in bijna heel Nederlands-Indië de baas, en welke gevolgen had dit?

• Grondwetswijziging van 1848 was erg belangrijk:
• Koning verloor macht, het parlement werd machtiger.
• In de volksvertegenwoordiging waren de meeste kamerleden liberaal >
• Liberalen bepalen toekomst in Nederlands-Indië:
• Liberalen gaan uit van: vrijheidsgedachte > 
• tegen NHM en dwangarbeid
• Cultuurstelsel werd stap voor stap afgeschaft:
• Mijnwet (1850) en Agrarische wet en Suikerwet (1871)

liberaal Thorbecke,

opsteller grondwet 1848

Gevolgen afschaffen Cultuurstelsel:

• 1. Europese ondernemers beginnen bedrijf in Ned-Indië:
• - koffie-, thee- en suikerplantages
• - tabaksplantages op Sumatra
• - rubberplantages
• - mijnbouw (tin, steenkool, goud en aardolie)
• 2. Komst contractarbeiders (koelies):
• - wurgcontracten >
• - lage lonen, slecht voedsel en onderdak
• - lijfstraffen

Internationale ontwikkelingen eind 19e eeuw:

• 1. nieuwe produkten (zeep/auto's) vereisen andere grondstoffen
• vele (palmolie, benzine, rubber) te vinden Indië
• 2. door stoomschepen en Suezkanaal sneller vervoer Europa <> Azië >
• modern imperialisme:
• Europese landen wilden meer koloniën voor:
• - grondstoffen
• - afzetgebied
• - aanzien

Nederlands imperialisme:

• n.a.v. opstand en zeerovers, in Atjeh veel strijd >
• guerilla-oorlog (1873 -1903/09)
• ook op Lombok strijd, na aanval op KNIL (1894) >


• militair hard optreden tegen opstandelingen (ook signaal naar andere landen)
• Uiteindelijke resultaat:
• Nederland kreeg geheel Nederlands-Indië onder controle
• prijs: vele doden en gewonden

Documentaire over 

de Atjeh-oorlog

(1873 -1903)

10 minuten

Ethische politiek

• Eind 19e eeuw groeide kritiek in Nederland op beleid in de kolonie:
• winsten alleen voor Nederland en
• uitbuiting boeren en arbeiders >
• Ethische politiek
• gedachte: 'na uitbuiting moet nu iets goeds gedaan worden' 
• Nederland had een 'Eereschuld' in te lossen
• Hoe?

Onderdelen Ethische politiek (vanaf 1901)

• Indiërs meer betrokken bij bestuur (mislukt)
• verbeteren onderwijs (plattelandsscholen, scholen voor kinderen elite)
• verbeteren irrigatie
• migratie naar dunbevolkte gebieden (mislukt)
• verbeteren gezondheidszorg (inentingen)
• Belangrijk:
• het modern imperialisme was noodzakelijk om de ethische politiek mogelijk te maken!!!!

Opkomst nationalisme in Indië

• Nationalisme bevorderd door:
• 1. hoger en universitair onderwijs voor Indische studenten >
• moderne ideeën over bestuur
• 2. werk Gandhi bekend dankzij communicatiemiddelen
• 3. Russische nederlaag tegen Japan (1905)

Ook: gematigde nationalisten 

• wens: meer zelfstandigheid,
• geen onafhankelijkheid >
• samenwerking met Nederland in
• de Volksraad
• steeds meer frustratie:
• Nederland wilde geen macht afstaan.

Documentaire over 

de Atjeh-oorlog

(1873 -1903)

60 minuten