Les 03 - Literaire vormen in de middeleeuwen

• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Literatuur in de middeleeuwen

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- Waar de oorsprong van de middeleeuwse literatuur ligt. 

- Welke verschillende literaire genres er in de middeleeuwen waren. 

Oorsprong middeleeuwse literatuur

- In het begin van de middeleeuwen vielen scholen onder de Geestelijkheid; de enige vakken waren godsdienst en Latijn. 

- Monniken stelden verhalen op schrift. 

- Ook in de volkstalen waren er verhalen, maar die werden mondeling overgeleverd.

-Toen er stadsscholen kwamen, werd deze literatuur ook op schrift gesteld. Dit betekende het begin van de West-Europese literatuur. 

Boekproductie

- In eerste instantie schreven monniken boeken over. Dit duurde soms langer dan een jaar. 

- Soms maakten ze schrijffouten of 'verbeterden' ze de tekst naar eigen inzicht. 

- In het scriptorium werd de Bijbel geciteerd. Monniken schreven mee. 

- Rond 1400 werd de boekdrukkunst uitgevonden en kon worden voorzien in de grote vraag naar alle boeken. 

Europese literatuur in de middeleeuwen

- Aanvankelijk was de middeleeuwse letterkunde om te beluisteren. 

- Troubadours schreven de teksten en componeerden de muziek. 

- Minstrelen presenteerden deze teksten aan het publiek. 

- De teksten waren rijmende poëzie; dat is makkelijk te onthouden. 

Literaire genres in de middeleeuwen

Ridderromans

Volksballade

Fabel

Legende 

Toneel

Ridderromans

- De middeleeuwse literatuur was theocentrisch; dit komt in de literatuur terug. 

- Vooral in adellijke kringen waren ridderromans zeer populair. 

- We onderscheiden twee soorten ridderromans: hoofse en voorhoofse.

Voorhoofse ridderromans

- Noemen we ook wel Chansons de geste, Frankische romans of Karelromans. 

- Geven een goed beeld van het leven in de kastelen. 

- Gaan over het leven en de avonturen van de machtige keizer Karel de Grote en zijn vazallen. 

- Vaak speelt de hofdag een belangrijke rol. 

- Werden rond 1170 geschreven. 

Kenmerken voorhoofse ridderromans

- Ingewikkelde vetes hangen samen met het feodale stelsel.

- Trouw en ontrouw aan leenheer en God. 

- De vrouw is eigendom van haar man. 

- Liefde is geen verhaalelement. 

- Ruige duels demonstreren de dapperheid en status van de adellijke hoofdpersonen. 

- Karel de Grote is de centrale figuur; zelfs in verhalen die hij in werkelijkheid nooit beleefd zou kunnen hebben. (epische concentratie) 

Hoofse ridderromans

- Spelen zich af aan het hof (vaak dat van koning Arthur). 

- Omgangsvormen zijn verfijnder dan in de hoofse ridderromans. 

- Liefde speelt een belangrijke rol. 

- Ridders zijn niet langer moedig, krachtig en trouw, maar hulpvaardig, rechtvaardig en hoffelijk. 

- De ridders ondergaan queestes waarbij ze heldendaden verrichten om een vaak onbereikbare vrouw te veroveren; om de koning een dienst te bewijzen of om achter het geheim van hun afkomst te komen. 

Volksballade

Een verhalend lied in de vorm van een gedicht. 

Sprongsgewijze verteltrant

Bedoeld voor mondelinge overlevering; daarom rijmt het. 

Tragische gebeurtenissen worden in korte strofen verteld. 

Vaak een tragische afloop. 

Veel herhalingen. 

Fabel

- Een dierenverhaal met een diepere betekenis. 

- Dieren krijgen karaktereigenschappen van mensen. (zowel sterke als zwakke eigenschappen)  

- Vaak wordt in fabels de spot gedreven met personen of maatschappelijke omstandigheden. 

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Legende

Godsdienstig verhaal; berust vaak niet op historische werkelijkheid.

Centrale rol voor Jezus, Maria, andere heiligen of een heilig voorwerp. 

Mondeling overgeleverd. 

De heilige uit het verhaal verricht wonderen. 

Toneel

Het toneel in de middeleeuwen was oorspronkelijk geestelijk van aard. 

Hierbij riepen priesters in korte scènes op tot vroomheid. 

Daarna was er wereldlijk toneel: 

Het geestelijk karakter maakte plaats voor wereldlijke elementen. 

Er werden abele spelen opgevoerd, gevolgd door een sotternie