Spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Lekker stukje lezen in je boek.

Tussenklank in samenstellingen

Wanneer gebruik je -en-?

• het eerste deel is een zelfst. nw én heeft alleen een mv op  

-en-: kattenspeeltje

Wanneer gebruik je -s-?

• je hoort een -s-: dorpschef, want: dorpshuis

speel af

Tussenklank

Wanneer gebruik je -e-?

• eerste deel heeft geen mv: gerstenat
• van het eerste deel is er maar 1: zonnewijzer
• eerste deel heeft een mv op -s-: aspergesoep
• eerste deel heeft een mv op -s- of -n-: groentesap
  
• eerste deel is geen zelfst. nw.: rodekool
• eerste deel versterkt een bijv. nw.: apetrots
• geen 'woord': elleboog
  

speel af

De tussen -s:
Hoofdregel
In samenstellingen wordt een -s geschreven, wanneer deze ook wordt uitgesproken.

Dus: moederskindje, dorpsplein, scheepswrak

De tussen -e of -en
Hoofdregel: De tussen -en wordt geschreven wanneer het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud heeft op -en.

Het is dus: kippenei, want het meervoud van kip is alleen kippen. Maar het is aspergesoep en gedaanteverwisseling,
want het meervoud van asperge is asperges.

Maar het is aspergesoep en gedaanteverwisseling,
want het meervoud van asperge is asperges. En gedaante heeft twee meervoudsvormen: gedaanten en gedaantes.

Uitzonderingen:
Sommige woorden houden een -e als tussenletter.

De voorbeelden zie je zo!

1. Woorden die verwijzen naar een unieke persoon of zaak: zonnestraal, maneschijn en Koninginnedag.

2. In bijvoeglijke naamwoorden waarvan het eerste deel alleen maar wordt gebruikt als versterking van het bijvoeglijke tweede deel:

apetrots, beresterk, boordevol, reuzeleuk

3. Woorden van het type ‘dier+plant’ vallen (vanaf 2005) onder de hoofdregel en krijgen een tussen-n:

eendenkroos, rattenkruid, paardenbloem

Samenstelling met HOND

Samenstelling met GEDACHTE

Samenstelling met BOEK

Uitleg aan elkaar of los 

Theorie: aan elkaar 

- Samenstellingen van twee of drie woorden

- Getallen tot duizend en samenstellingen met honderd en duizend (vijfduizend)

- Combinaties van een voorzetsel + bijwoord (erbij, dichtbij) --> maar los als na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord staat (Floor woont dicht bij Tim)

- Combinaties van twee voorzetsels (voorin, achterin) --> maar los als na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord staat (Hij zat voor in de auto)

- Voornaamwoordelijke bijwoorden: er, hier, daar, waar + voorzetsel (hieraan, waarvoor)

Theorie: los 

1. Getallen met miljoen of miljard: vijf miljoen, zes miljard.

2. Combinatie van voorzetsel en bijwoord als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: hij woont dicht bij de stad.

3. Combinatie van twee voorzetsels als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: ik zit graag achter op de fiets. 

5. Voorzetsels die onderdeel uitmaken van een werkwoord: inpakken, opschieten, bijzetten. 

Aan elkaar of los?

Aan elkaar of los?

Bah, wat is dit ___!

1. huis vuil
2. huisvuil

Elke dinsdag wordt het ___ opgehaald.

1. huis vuil
2. huisvuil

Lativa begon te huilen als een ___, toen ze haar telefoon kwijt was.

1. klein kind
2. kleinkind

Tot 1 december kun je je___ voor de schaatswedstrijd.

1. in schrijven
2. inschrijven

Welk woord is goed geschreven?

1. geirriteerd
2. ge-irriteerd
3. geïrriteerd

Welk woord is goed geschreven?

1. fotoonderschrift
2. foto-onderschrift
3. fotoönderschrift

Welk woord is goed geschreven?

1. onderzeeer
2. onderzee-er
3. onderzeeër

Zelf aan het werk

§8.1 opdr.5 t/m 7

§8.2 opdr. 4 en 5

§8.3 opdr. 3 en 7

§8.7 opdr. 6 en 7

§8.8 opdr. 3 en 4