Op reis met Vincent van Gogh in Drenthe (geschiedenis)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Introductie

Les over Van Goghs periode in Drenthe. In de les zit een opdracht rondom brieffragmenten van Van Gogh. De les kan zowel klassikaal als individueel gedaan worden.

Instructies

Na deze les weten de leerlingen:

- wie Vincent van Gogh was;

- waarom hij naar Drenthe ging;

- op welke plekken hij daar is geweest;

- hoe hij Drenthe heeft ervaren;

- waarom hij er weer wegging;

- hoe je bronnen kunt lezen en gebruiken.

Deze les is gemaakt i.s.m. het Drents Museum in Assen.

Op reis met Vincent 

In deze les leer je:

- wie Vincent van Gogh was;

- waarom hij naar Drenthe ging;

- op welke plekken hij daar is geweest;

- hoe hij Drenthe heeft ervaren;

- waarom hij er weer wegging;

- hoe je bronnen kunt lezen en gebruiken.

Van Gogh in Drenthe

Vincent van Gogh(1853 - 1890), Hutten,

Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)

Dit schilderij is gemaakt in Nieuw-Amsterdam/Veenoord in september-november 1883.

Video

Bekijk hier de video over Vincent van Gogh.

Wie was Vincent van Gogh?

Portretfoto van Vincent van Gogh, 1872. Op deze foto is Vincent 19 jaar.

Vincent van Gogh, Zelfportret als schilder, december 1887-februari 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting) 

In welke tijd groeide Vincent op?

1. 17de eeuw
2. 18de eeuw
3. 19de eeuw
4. 20ste eeuw

Wat tekende Vincent het liefst?

1. 'gewone' mensen
2. dieren
3. stillevens
4. de zee

Welke karaktereigenschappen passen het beste 

bij Vincent?

1. lui & gevoelloos
2. fanatiek & doelgericht
3. vrolijk & onnozel
4. eigenwijs & nieuwsgierig

Schilder: Julius van de Sande Bakhuyzen (1835-1925)

Titel: Drents landschap met koeien en boerin

Olieverf op doek, datering onbekend

Schenking van Jan Hasker en Betty Jonkman aan het Drents Museum, Assen

Schilder: Anton Mauve

Titel: Lopende koe

Jaar: 1853-1888

De Mesdag Collectie, Den Haag

Vincent liet zich door verschillende kunstenaars inspireren

Schilder: Georges Michel

Titel: L'Orage (Het onweer)

Jaar: 1820-1830

Musée des Beaux-Arts, Strasbourg

Schilder: François Pieter ter Meulen 

Titel: Schaapskooi in Drenthe

Jaar: 1883

De Mesdag Collectie, Den Haag

Schilder: Jean-François Millet

Titel: Man met een schoffel

Jaar: 1860-1862

J. Paul Getty Museum, Los Angeles.

Schilder: Max Liebermann

Titel: Voorstudie voor Bleek te Zweelo

Jaar: 1882

Het Drents Museum, Assen

Barbizon-schilders, Haagse school. 

En toen maakte Vincent de keuze...

Hij besloot om naar Drenthe te gaan.

Op dinsdag 11 september 1883 stapte Vincent op de laatste trein van Den Haag naar Drenthe.

Afbeelding: foto uit 1882 van 'Station Staatsspoor',  het oude treinstation van Den Haag dat op de plek stond van het huidige station Den Haag Centraal. In Vincents tijd heette het station Rhijnspoor.

Tekening: Vincent van Gogh, Rijnspoor Station 1882, Gemeentemuseum, Den Haag

Nieuw-Amsterdam/Veenoord

Met de trekschuit reisde Vincent vanaf Hoogeveen naar Nieuw-Amsterdam/Veenoord. 

Na een reis van 6 uur kwam Vincent op 2 oktober 1883 aan. Hij verbleef in de herberg van Hendrik Scholte, waar hij de mooiste kamer kreeg met uitzicht op de ophaalbrug.

Welke plekken bezocht Vincent?

Zweeloo

Vincent trok er regelmatig op uit. 

Op 1 november 1883 maakte hij een uitstapje naar Zweeloo. Dat dorp was in die tijd erg geliefd bij kunstenaars, omdat het in een prachtige landelijke omgeving lag.

Hoogeveen (startpunt)

Vincent begon zijn bezoek aan Drenthe in Hoogeveen. Het was een snel groeiend dorp en kon met de trein worden bereikt.

Vincent kwam 's avonds aan en vond een kamer bij spoorwegbeambte Albert Hartsuiker in de Pesserstraat 24.

Dit huis staat er nog steeds en je kunt er zelfs overnachten.

Wat zie je hier?

Uitzicht op de ophaalbrug vanuit de herberg waar Vincent verbleef in Nieuw-Amsterdam / Veenoord.

Uitzicht op de ophaalbrug vanuit het logement waar Vincent verbleef in Nieuw-Amsterdam.

Vincent van Gogh, Aquarel, Ophaalbrug in Nieuw-Amsterdam, november 1883, Groninger Museum, Groningen

Vincent in een brief aan Theo op 15 oktober 1883: 'Zoek het niet te Parijs, zoek het niet in Amerika, dat is alles hetzelfde, precies eeuwig 't zelfde. Verander inderdaad, zoek het op de hei.'

Het Drentse landschap inspireerde enorm

De natuur

Vincent schilderde veel buiten. Zo dicht bij de natuur zou Vincent helpen een beter mens te worden.

Vincent probeerde zijn broer, Theo, over te halen om ook naar Drenthe te komen en schilder te worden.

Vincent van Gogh, De turfschuit, 1883, Drents Museum, Assen

De mens

Ook in Drenthe speelden mensen een belangrijke rol in Vincents werk. In zijn brieven aan Theo stonden tekeningen van turfstekers die aan het werk waren. Zij droegen vaak korte broeken, waardoor Vincent hun benen en bewegingen goed kon bestuderen.

Jammer genoeg wilden de Drenten niet voor Vincent poseren. 'Ze lachen erom en houden me voor de gek', schreef hij aan Theo.

Werkomstandigheden

In tegenstelling tot wat Vincent verwachtte was Hoogeveen een dorp en geen stad. 

Er was geen schildermateriaal te koop. De herberg waar hij verbleef bleek geen goede plek om te schilderen. Hij schilderde op de donkere zolder, waar het enige licht van buiten door één glazen dakpan naar binnen kwam.

Hoe beleefde Vincent Drenthe?

Rust

Vincent vond Drenthe mooi en vredig. De omgeving bracht hem rust. 

'Ik geloof dat ik mijn landje heb gevonden hoor', schreef hij aan Theo op zondag 7 oktober 1883. 

Brief 396

Van: Vincent van Gogh

Aan: Theo van Gogh

Datum: Nieuw-Amsterdam, op of rond maandag 15 oktober 1883

Vincent van Gogh, Onkruid verbrandende boer, oktober 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam / Drents Museum, Assen

opdracht brieffragmenten

Lees de stukjes uit de brieven die Vincent aan zijn broer Theo schreef.

Beantwoord daarna de vragen over deze fragmenten.

Opdracht brieffragmenten

Op de volgende 2 slides staan 2 brieffragmenten uitgewerkt. Je kan deze klassikaal onderzoeken en de leerlingen laten benoemen welke woorden ze herkennen of kunnen lezen. Wanneer je op het envelopje klikt, zie de uitgetypte tekst.

Brief 387, zondag 16 september 1883, Hoogeveen

'Waarde Theo,

Zooeven komt Uw brief en weet ik dus dat de correspondentie geregeld gaat. Ik schreef een paar dagen geleden nog een woordje om U een & ander van het land hier te vertellen. Mooi is het hier alles, waar men ook gaat. De heide is veel uitgestrekter dan de Brabantsche, bij Zundert of Etten althans – ietwat monotoon als het middag is & de zon schijnt vooral, doch juist ook dat effekt, ’twelk ik vruchteloos een paar maal reeds toch heb willen schilderen, zou ik niet willen missen.'

Brief 397, dinsdag 16 oktober, Nieuw-Amsterdam

'Het schilderen valt mij makkelijker, ik voel trek om allerlei dingen aan te grijpen die ik nog daarliet tot heden.– Ik weet dat er mee zamengaat een zoo ongedecideerd zijn der omstandigheden dat het verre van zeker is of ik hier zal kunnen blijven. Misschien zou juist door Uw omstandigheden ’t anders kunnen loopen. Maar ik zou dat wel jammer vinden, al zou ik het heel kalm opnemen. Maar ik kan niet nalaten mij de toekomst voor te stellen als bestaande uit niet ik alleen doch gij en ik schilders, en zamen werkende als kameraads hier in dit turflandje.'

Vragen

• Wat is je opgevallen aan de brieffragmenten?
• Kon je het goed lezen?
• Hoe denk je dat Vincent Drenthe heeft ervaren?
• Zijn dit directe- of indirecte bronnen?

Vincent aan Theo in brief 408, zaterdag 1 december 1883.

'Wij zijn nu op een punt gekomen dat ik zeg: momenteel kan ik niet voort.' 

(dit zijn de laatste woorden waarmee Vincent zijn laatste brief uit Drenthe afsloot)

Vertrek uit Drenthe: dinsdag 4 december 1883

'Wij zijn nu op een punt gekomen dat ik zeg: momenteel kan ik niet voort.'

(dit zijn de laatste woorden waarmee Vincent zijn laatste brief uit Drenthe afsloot)

Vertrek uit Drenthe

Ondanks dat hij 'alles aan Drenthe mooi vond', koos Vincent er uiteindelijk toch voor om te vertrekken.

Hij had geprobeerd zijn broer Theo over te halen om ook kunstenaar te worden, en ook in Drenthe te komen schilderen. Maar Theo had een goede baan en wilde dat helemaal niet. Zonder familie of vrienden in de buurt begon Vincent zich in Drenthe na een paar weken echt alleen te voelen. Het weer werd slechter en hij werd ziek.

Op een stormachtige middag liep hij in zes uur tijd door regen en sneeuw over de hei naar Hoogeveen. Daar stapte hij op de trein naar huis, naar Brabant.

Drenthe als rode draad

Drenthe als aanloop

Voor Vincent bleef de aantrekkingskracht van de natuur en van mensen die op het land werken altijd aanwezig. Zijn verblijf in Drenthe was een leerzame periode. Veel onderwerpen die hij daar schilderde, kwamen ook in zijn latere werk steeds weer terug. 

Vincent van Gogh, Boerderij met turfhopen, oktober 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam