Deze les is gemaakt i.s.m. het Drents Museum in Assen.
Onderdelen in deze les
Op reis met Vincent
In deze les ontdek je ...
... wie Vincent van Gogh was.
... waarom hij naar Drenthe ging.
Van Gogh in Drenthe
Slide 1 - Tekstslide
Vincent van Gogh (1853 - 1890), Hutten, 1883
Van Gogh Museum, Amsterdam
Wie was Vincent van Gogh?
In de video op de volgende slide ontdek je (nog) meer!
Slide 2 - Tekstslide
Schilderij:
Vincent van Gogh, Zelfportret als schilder, 1887 - 1888
Foto:
Portretfoto van Vincent van Gogh, 1872. Op deze foto is Vincent 19 jaar.
Slide 3 - Video
Vertel de leerlingen dat ze aan het eind van de video een aantal vragen krijgen over wat ze hebben gezien.
En? Wie was Vincent van Gogh?
Test je kennis met de volgende vragen!
Slide 4 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
In welke tijd groeide Vincent op?
A
17de eeuw
B
18de eeuw
C
19de eeuw
D
20ste eeuw
Slide 5 - Quizvraag
Vraag de leerlingen eventueel nog even of ze weten welk tijdvak daarbij hoort (burgers en stoommachines).
Wat tekende Vincent het liefst?
A
'gewone' mensen
B
dieren
C
stillevens
D
de zee
Slide 6 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Welke van deze eigenschappen passen het beste bij Vincent?
A
lui & gevoelloos
B
doelgericht & fanatiek
C
vrolijk & onnozel
D
eigenwijs & nieuwsgierig
Slide 7 - Quizvraag
Er zijn twee antwoorden goed.
Schilder Julius van de Sande Bakhuyzen
TitelDrents landschap met koeien en boerin
Jaar onbekend
Drents Museum, Assen (Schenking Jan Hasker en Betty Jonkman)
Schilder Anton Mauve
TitelLopende koe
Jaar ca. 1853-1888
De Mesdag Collectie, Den Haag
Vincents inspiratiebronnen
Schilder Georges Michel
Titel L'Orage (Het onweer)
Jaar 1820-1830
Musée des Beaux-Arts, Strasbourg
Schilder François Pieter ter Meulen
TitelSchaapskooi in Drenthe
Jaar 1883
De Mesdag Collectie, Den Haag
Schilder Jean-François Millet
TitelMan met een schoffel
Jaar 1860-1862
J. Paul Getty Museum, Los Angeles
Schilder Max Liebermann
TitelVoorstudie voor 'Bleek te Zweelo'
Jaar 1882
Drents Museum, Assen
Slide 8 - Tekstslide
Vincent van Gogh keek natuurlijk niet alleen maar naar zijn eigen schilderijen. Hier zie je er een aantal van kunstenaars waar hij van had gehoord en die hij bewonderde.
Vraag of de leerlingen de overeenkomsten tussen deze zes werken zien: ze hebben allemaal te maken met 'buiten(leven)' - 'platteland' - 'boeren(leven)' - landschap.
In tegenstelling tot mensen in de stad leefden de mensen op het platteland dichterbij de natuur. Hoe is dat nu?
Kunstenaars gingen graag op zoek naar de natuur en het buitenleven. Welke werken zijn in Drenthe gemaakt, denken jullie?
(De onderste drie - stel deze vraag dus vóór het aanklikken van de hotspots.)
Den Haag, 1881 - 1883
Vincent woonde een paar jaar in Den Haag. Daar kreeg hij een aantal lessen van een neef, die kunstenaar was. Vincent oefende veel met tekenen. Zo maakte hij bijvoorbeeld deze tekening van de stad.
Slide 9 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Den Haag, 1881 - 1883
Er was genoeg te zien in de stad. Zoals deze fabrieken, waar gas werd gemaakt.
'... ik vind het hier ook mooi', zei Vincent. 'Maar toch – ik wou wel eens met de natuur alleen zijn – zonder stad.'
Slide 10 - Tekstslide
Het citaat is uit een brief van Vincent aan zijn broer Theo, 21 augustus 1883 (brief 378)
Vincent van Gogh, Gasfabriek, 1882
Van Gogh Museum, Amsterdam
Hij ging naar Drenthe!
Op dinsdag 11 september 1883 stapte Vincent op dit station in Den Haag op de trein naar Hoogeveen.
En toen maakte Vincent een keuze...
Slide 11 - Tekstslide
Afbeelding: station Staatsspoor in 1882, waar nu station Den Haag Centraal staat.
Dichtbij de natuur zijn zou hem helpen een beter mens te worden, dacht hij.
Het Drentse landschap inspireerde Vincent
Dit zei Vincent zelf
'Zoek het niet te Parijs, zoek het niet in Amerika, dat is alles hetzelfde, precies eeuwig 't zelfde (...) zoek het op de hei.'
Slide 12 - Tekstslide
In een brief vanuit Nieuw-Amsterdam (15 oktober 1883) probeerde Vincent zijn broer Theo over te halen ook naar Drenthe te komen.
Veen en turf
In Drenthe verdienden veel mensen hun geld met veen. Veen bestaat uit de resten van op elkaar gedrukte, dode planten. Gedroogd noem je het turf. Turf brandt goed, en werd in Vincents tijd gebruikt als brandstof.
Veen zit in de grond en werd door veenarbeiders uitgegraven. Die mensen werkten hard, maar kregen daar weinig voor betaald. Hier worden turven op een boot geladen, om te worden vervoerd en verkocht.
Wat zie je hier?
Voor Vincent was dit een interessant onderwerp om te schilderen. Maar wat gebeurt hier precies? Wat denk jij?
Slide 13 - Tekstslide
Vincent van Gogh, Turfschuit met twee figuren, 1883
Mensen speelden in Vincents Drentse werk een grote rol. In de brieven aan Theo stonden veel tekeningen van turfstekers die aan het werk waren. Zij droegen vaak korte broeken. Zo kon Vincent hun benen en bewegingen goed bestuderen.
Jammer genoeg wilden de Drenten niet graag voor Vincent poseren. 'Ze lachen erom en houden me voor de gek', schreef hij aan zijn broer.
Werkomstandigheden
In Hoogeveen was geen schildersmateriaal te koop. Dat moest Vincents broer Theo naar hem opsturen. Helaas was de herberg waar Vincent verbleef ook niet echt een ideale plek om te schilderen. Hij schilderde op zolder, waar het licht maar door één glazen dakpan naar binnen kon komen. Na een tijdje reisde Vincent verder, naar Nieuw-Amsterdam.
Hoe ging het met Vincent in Drenthe?
Rust
Vincent vond Drenthe mooi en vredig. De omgeving bracht hem rust.
'Ik geloof dat ik mijn landje heb gevonden hoor', schreef hij aan zijn broer Theo.
Weer weg
In december 1883 vertrok Vincent weer uit Drenthe. Het was een natte en koude tijd: niet fijn als je veel buiten wil tekenen en schilderen. Vincent voelde zich eenzaam, en besloot dat hij naar huis zou gaan, naar zijn vader en moeder in Brabant. Maar hij had in Drenthe wel veel mooie en bijzondere onderwerpen gezien!
Slide 14 - Tekstslide
Vincent van Gogh, Onkruid verbrandende boer, 1883
Van Gogh Museum, Amsterdam / Drents Museum, Assen
'Gisteren tekende ik verrotte eikenwortels, zogenaamde veenstammen. Die wortels lagen in een plas zwarte modder.'
Zo beschreef Vincent het onderwerp van een tekening die hij maakte.
Probeer je eens voor te stellen wat hij zag. Kun jij het tekenen?
Tekenopdracht
veenstammen...
... zijn de houten resten van oeroude bossen. Ze kunnen tot wel 10.000 jaar oud zijn! Deze stronk komt uit het Stobbenven, bij Roderwolde in Drenthe. Dat is het oudst bekende fossiele bos van Nederland.
Slide 15 - Tekstslide
Laat de leerlingen aan de hand van Vincents omschrijving een snelle tekening maken. Vertel dat ze hiervoor maximaal 5 minuten hebben.
Daarna laten de leerlingen hun tekening aan elkaar zien. Wat denken zij dat Vincent zag?
'Gisteren tekende ik verrotte eikenwortels, zogenaamde veenstammen. Die wortels lagen in een plas zwarte modder.'
Dit zag Vincent
Slide 16 - Tekstslide
Vincent van Gogh, Landschap met veenstammen, 1883
Museum of Fine Arts, Boston
Dit stukje Drents landschap, getekend door Vincent, is nu onderdeel van de verzameling van een beroemd Amerikaans museum.
Vraag eventueel nog even waarom de 'plas zwarte modder' op Vincents tekening niet zwart is? (Weerspiegeling van de lucht in het wateroppervlak.)
Drenthe als 'rode draad'
Veel onderwerpen die Vincent in Drenthe schilderde, kregen een vaste plek in zijn werk. Landschappen, hardwerkende landarbeiders, de huizen waar ze woonden... Allemaal onderwerpen waar hij altijd van zou blijven houden. Vincents tijd in Drenthe was een bijzondere periode voor hem.
Vijf jaar later tekende Vincent in Zuid-Frankrijk deze vissershutten. Ze deden hem denken aan huizen ‘zoals op onze heidevelden en veengronden in Drenthe’...
Slide 17 - Tekstslide
Vincent van Gogh, Boerderij met turfhopen, 1883
Van Gogh Museum, Amsterdam
Vincent van Gogh, Vissershutten in Les Saintes-Maries-de-la-Mer, 1888
Van Gogh Museum, Amsterdam
Op reis met Vincent
Nu weet je...
... wie Vincent van Gogh was.
... waarom hij naar Drenthe ging.
Van Gogh in Drenthe
Slide 18 - Tekstslide
Vraag een aantal leerlingen een paar voorbeelden te noemen van wat ze deze les hebben geleerd over Vincent van Gogh. Benoem tenslotte dat hij zijn ervaringen in Drenthe altijd met zich meenam, en dat ze van invloed waren op zijn ontwikkeling als kunstenaar. Zoals dat eigenlijk voor iedereen geldt: bepaalde plekken en ervaringen kunnen zoveel indruk maken, dat je die altijd bij je blijft dragen.