2.1 De eerste contouren van het wereldsysteem

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Hoofdstuk 2

De wereld: een systeem van wereldrelaties

Planning

vandaag uitleg §2.1

15 maart-> HW =zelfstandig maken § 2.1 en §2.2 (ook nakijken)

15maart -> we gaan verder met §2.3

18 maart -> §2.3 en § 2.4

19 maart -> afmaken § 2.4 en afronden hoofdstuk

22 maart -> examentraining, terugblik, vragen

Daarna de toetsweek

Deelvragen

Vergeet chatgpt niet

2.1 Wereldsysteem

Slave trade gif

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

Zwaarbewapende Hollandse schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) voeren in 1603 uit met bestemming Ambon. Daar woedde al enkele jaren een strijd met de Portugezen om de handel in kruidnagels. De Hollanders versloegen de Portugezen en namen hun bezittingen over: een eerste stap naar een wereldwijd monopolie in de handel. De VOC verscheepte vanuit het tropische deel van Azië ook andere specerijen, zoals nootmuskaat en peper. De reis naar Nederland duurde maanden en was kostbaar. En de peper? Die was peperduur.

Benodigde voorkennis 

Je kent de termen centrum-periferie;
Je weet wat globalisering is;
Je weet wat kolonialisme is;
Je weet wat MNO's zijn;

Het naast elkaar voorkomen van moderne en traditionele economische activiteiten in hetzelfde gebied.

Centrum

Semiperiferie

Periferie

Het grote plaatje

Het wereldsysteem

Samenhangend geheel van landen met hun onderlinge politieke, culturele en economische relaties, bestaande uit kernlanden (centrum), perifere en semiperifere gebieden.

Het wereldsysteem

Start van moderne vorm van globalisering:

                            eind 15e eeuw start met handelsgewassen, later behoefte grondstoffen i.v.m. de industrialisatie

kolonialisme

Systeem waarin vooral Europese landen (overzeese) gebieden bezetten uit economische en/of strategische overwegingen of als potentieel vestigingsgebied.

internationale arbeidsverdeling

De verdeling van de agrarische, industriële en dienstverlenende activiteiten over de landen van het wereldsysteem.

Centrum-periferiemodel

Centrum

Land in een hoogontwikkelde rijke regio van het wereldsysteem, waarin de economische en politieke macht is geconcentreerd. Heet ook wel kernland.

Semiperiferie

Regio die qua economische en politieke macht een middenpositie inneemt tussen centrum en periferie. Wordt gekenmerkt door een behoorlijke industrialisatiegraad en een behoorlijke afzet van de productie in de kernregio’s van het wereldsysteem.

Periferie

Regio in het wereldsysteem waar de economische activiteiten sterk zijn afgestemd op de belangen van de kernlanden. Er is een lage productiviteit en een laag inkomen per inwoner, een eenzijdige economische structuur en een fragmentarische ontwikkeling.

Interne factoren

- natuurlijke factoren

- menselijke factoren

Externe factoren

Afhankelijkheidsrelaties centrum - periferie

 Ongelijke uitwisseling van:

- goederen

- kennis

- kapitaal

--> Internationale arbeidsverdeling --> ruilvoetverslechtering

--> vernietiging ambachten door goedkope importproducten

Welvaart verschillen

Niet alleen tussen landen

Ook binnen landen

Schaalniveaus!

Zero Sum Economy?

Groei van de kernregio's ten koste van de periferie;

                                          

hegemoniale staat

Staat die met economische, financiële, politieke en militaire middelen een dominerende (overheersende en beslissende) rol speelt in het wereldsysteem.

Imperialisme

Proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren.

Modern imperialisme

Imperialisme --> meer land

modern imperialisme --> winst / macht / veiligstellen grondstoffen

dekolonisatie

Het staatkundig soeverein worden van een vroegere kolonie.

europeanisering

Overname van Europese waarden en normen, maar ook van politieke en economische elementen, in andere cultuurgebieden.

amerikansering

Overname van Amerikaanse waarden en normen, maar ook van politieke en economische elementen, in andere cultuurgebieden.

multinationale onderneming

Onderneming met vestigingen in landen verspreid over de hele wereld.

Global Shift

     1700 - 1950                                        1965 - 2015

Mondiale ongelijkheid

Centrum groeit snel, periferie groeit langzaam.

Verschillen worden groter; ook ruilvoetverslechtering

Afsluitende spotprent

Beschrijving van de afsluitende foto

Woordenboek

Vul je persoonlijke woordenboek aan met de 

woorden die je nog niet kent:

dekolonisatie

imperialisme

(hegemoniale) staat

exploitatiekolonie

vestigingskolonie

MNO

(internationale)- arbeidsverdeling

global shift