2.5 DNA en celcyclus

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De matrijsstreng:

CACCTACAAGGGAGGGATTAC

Bovenstaand gen wordt afgelezen door de cel. 

1. Welk mRNA wordt er gevormd?

2. Wat is de volgorde van de aminozuren in het eiwit?

De coderende streng:

CGGCATGGCACCATACTGAGA

Bovenstaand gen wordt afgelezen door de cel

1. Welk mRNA wordt er gevormd?

2. Wat is de volgorde van de aminozuren in het eiwit?

3. Wat gebeurd er als de de dik gedrukte G in een C veranderd?

2.5 DNA en de celcyclus 

Voorkennisvragen:

1. Ooit was jij maar 1 bevruchte eicel. Welk proces zorgt ervoor dat je van die ene cel naar de biljoenen cellen gaat die je nu bent?

2. Heeft iedere cel in jouw lichaam hetzelfde DNA? 

3. Hoe noemen we een foutje in de DNA code? 

Leerdoelen vandaag

Je kunt benoemen wat in de verschillende fases van de celcyclus gebeurd

Je kunt de stappen van de mitose benoemen en uitleggen. 

Bevruchting: DNA van vader en moeder

komen samen in 1 cel

Celdeling

Celdeling

Voor groei, herstel en ontwikkeling 

Cel differentiatie

verschillende soorten cellen en weefsels

celdeling volgens een vaste celcyclus   (BINAS A)

interfase

= G1 + S + G2 fase

mitose 

= kerndeling en celdeling

Na de celdeling

opnieuw een celcyclus (stamcel) 

 of specialisatie

www.bioplek.org

Chromosomen en chromatiden

• Na DNA verdubbeling verandert het aantal chromosomen niet.
•  Ieder chromosoom bestaat dan uit twee chromatiden. 
• Tijdens de celdeling worden de chromatiden van elkaar gescheiden. 
• Zodra ze los van elkaar komen spreken we wel weer van 2 chromosomen

Mitose = kerndeling + celdeling

kerndeling:   profase, metafse, anafase en telofase
cytokinese = celdeling

Profase

DNA gaat zich invouwen/oprollen zodat chromosomen gevormd worden.
Kernmembraan verdwijnt.

Metafase

Chromosomen liggen in het midden van de cel
Trekdraden

Anafase

Chromosomen worden uit elkaar getrokken

Telofase

Chromosomen ontvouwen zich, kernmembraan ontstaat.

cytokinese = celdeling

In welke fase van de celcyclus vindt de DNA-replicatie plaats?

1. G1-fase
2. S-fase
3. G2-fase
4. M-fase

Wat gebeurt er in de G1/G2 fasen?

1. Celdeling
2. Celgroei
3. DNA-replicatie
4. Rust

Zet de fasen van de mitose in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

7

8

Controlepunten

Tijdens de celcyclus zijn er controles om te zien of alle processen goed verlopen:

G1-fase (P53):

- grootte van de cel

- voedingsstoffen

- DNA-schade

Controlepunten

Eind G2-fase:

- DNA verdubbeling correct?

Tijdens M-fase:

- Chromosomen goed verdeelt (spoelfiguur)

Kanker

Kanker is een ziekte waarbij cellen niet meer luisteren naar de programmering:

Controles werken niet,

communicatie met omgeving verstoort,

zelfvernietiging (apoptose) werkt niet.

Tumorsuppressorgenen

en proto-oncogenen

Tumorsuppressorgen:

Genen die celdeling reguleren / remmen / controleren

Proto-oncogen:

Genen die celdeling stimuleren 

0

Kanker

Bij kanker deelt een cel met fouten zich ongeremd. Gevolg: tumor.

Bij uitzaaiingen (metastaseren) verspreiden kankercellen zich.

Behandeling bestralen en chemotherapie: kapot maken cellen.

Immunotherapie stimuleert eigen afweer.

Kleine uitlegafsluiter

1. Waarop wordt de cel gecontroleerd tijdens de controlepunten?

2. Wat voor soort gen is het p53 gen? 

3. Hoe ontstaan oncogenen?

4. Wat is er gebeurd als een kanker gaat metastaseren?

5. Welke drie behandelingen zijn er voor kanker?

Maak de oefentoets.
Maak een screengrab van je score (Windowstoets + Shift + S)

Link naar oefentoets

biologiepagina.nl

Aan de slag

Maak leerdoel 15 en 16 van 2.5