Week 7

• Geschiedenis
• Secondary Education

Week 7 C4 en C5

opkomst handel                                       ontdekkingsreizen          
steden met stadsrechten                    nieuwe wetenschap
strijd tussen kerk en staat                   Renaissance
kruistochten
begin van staten 

Wat gaan we doen?

• terugblik vorige week -> evaluatie en presentaties
• opkomst Islam
• investituurstrijd
• gevolgen ontdekkingsreizen

Doel

• goed de begrippen verandering (= discontinuïteit) en continuïteit begrijpen en kunnen toepassen a.d.h.v. bronnen 
• stof begrijpen voor de toetsweek

Terugblik op Bestuurlijk gebied

Discontinuïteit (=verandering) op bestuurlijk gebied:

• eerst feodale heren aan de macht daarna meer invloed van de burgers
• Macht van de Kerk heel groot, ook op het gebied van benoemingen, later minder door de investituurstrijd

 Bestuurlijk gebied

Continuïteit op bestuurlijk gebied:

• kleine groep mensen aan de macht 

Terugblik op Kerkelijk gebied

Discontinuïteit (=verandering) op Kerkelijk gebied:

• eerst natuurgodsdienst in de vroege Middeleeuwen
• kersteningsproces neemt toe in de 10e eeuw en de eerste kerk wordt gebouwd
• Kerk krijgt steeds meer invloed =>investituurstrijd
• In de 16e splitst de kerk zich in een katholieke tak en een protestantse tak 

Kerkelijk gebied

Continuïteit op Kerkelijk gebied:

• als eenmaal de macht van de kerk heel groot is, blijft deze een belangrijke rol spelen
• grote rol van de kerk binnen de politiek

Terugblik op economisch gebied

Discontinuïteit (=Verandering) op economisch gebied: 

• van agrarisch gebied in de vroege middeleeuwen
• concurrentie met Kampen -> Zwolle wint
• wordt een belangrijke handelsstad in de Hanze
• 14e eeuw Gouden Eeuw voor Zwolle
• door dichtslibben haven minder handel mogelijk

Economisch gebied

continuïteit op economisch gebied:

• handel blijft belangrijk
• Zwolle blijft de belangrijkste economische centrum in de regio

Investituurstrijd

• strijd tussen kerk en staat: Wie heeft de macht?
• 11e en 12e eeuw met name in Duitsland
•  Direct gevolg van het Feodale stelsel en de toegenomen macht van de Paus

Gevolg

Concordaat van Worms in 1122:

• Paus benoemt de bisschoppen (geestelijke macht)
• Vorst mag beslissen of hij deze bisschoppen aanstelde als leenman (wereldlijke macht)
• scheiding tussen kerk en staat

Kruistochten

• macht van de Paus steeds groter maar heeft geen eigen leger
• strijd tussen de verschillende vorsten niet goed voor het geloof 

Verschillende kruistochten

• Naar het Noorden -> vooral Duitse vorsten
• Iberisch schiereiland -> Reconquista 
• Midden-Oosten -> Jeruzalem

opkomst Islam

• gesticht door Mohammed in 610 op het Arabisch schiereiland
• monotheïstisch, Christenen hadden de boodschap verkeerd begrepen
• gebaseerd op joods-christelijke tradities
  
• verspreiding door Jihad

Islam

groot Islamitisch-Arabisch rijk ontstaat  door: 

1. geen scheiding tussen staat en geloof

2. tolerantie

Begin van staten

• terug naar het feodale stelsel
• leenheren (=vorsten) willen hun leengebieden terug
• krijgen daarbij hulp van steden
• komt centralisatie -> nationale staten ontstaan, belastingen

C 5  - Ontdekkers en hervormers 

De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid

&

Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

C 5 - Ontdekkers en hervormers

nieuw tijdvak

einde middeleeuwen, begin 

vroegmoderne tijd (verandering)

Renaissance = wedergeboorte

ontstaat in de 15e eeuw in de Noord-Italiaanse stadstaten

• Politieke oorzaak: Italiaanse stadstaten werden onafhankelijk van Heilige Roomsche Rijk
• Economische oorzaak: gunstige ligging tussen het Midden-Oosten en Vlaamse steden en daardoor bloeiende handel

Wat ook hielp: de val van Constantinopel (hoofdstad van het Oost Romeinse Rijk) , waardoor handelaren en geleerden naar Italië vluchtten en allerlei klassiek Romeinse geschriften meenamen

De verschillende handelsroutes vanuit Azië

De verschillende handelsroutes

Vanaf 1000 bloeide Europa op. Er was (1) meer veiligheid, (2) een toename van de handel en (3) werd een christelijke eenheid onder gezag van de paus.

Wat zien we daar onder anderen van? Kruistochten (behalve naar het Heilige Land ook naar het oosten om de slavische volkeren te bekeren. daarnaast ook de bevrijding van het Iberisch schiereiland op de moslims). Opkomst handelssteden (Vlaanderen, Hanze en Noord-Italië). Kortom Europa was niet meer naar binnen gericht maar had haar blik ook op de rest van de wereld gericht.

Renaissance

• Er ontstaat een rijke bovenlaag van handelaren en bankiers met een nieuw levensgevoel
• memento mori  =>  carpe diem
• Nieuwe belangstelling voor de klassieke oudheid
• Humanisten spelen een grote rol, zij bestuderen op kritische wijze de klassieke teksten 

Humanisme als basis

• Voor de gegoede burgerij wordt de kritische denkhouding de basis
• Hieruit ontstaat: de uomo universalis , een breed geschoolde kunstenaar/wetenschapper die al zijn talenten gebruikt. Grootste voorbeeld: Leonardo Da Vinci!

Renaissance

• Dankzij boekdrukkunst verspreiding over Europa, vooral via handelscontacten
• De kritische denkhouding van de humanisten  is de basis voor de nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Renaissance 

• middeleeuwen - geloof centraal, relatie tussen God en de mens is het allerbelangrijkste
  
• renaissance - het individu (en niet zijn relatie met God) is het belangrijkste

Er ontstaat dus een ander mensbeeld!
In de renaissance is iedereen nog steeds christelijk, maar de  elite vult het geloof meer op haar eigen manier in.

Gevolgen ander mensbeeld

• ontdekkingsreizen
• Reformatie -> kerkelijk schisma: katholieke Kerk en Protestantse kerk
• Nederlandse Opstand

Ontdekkingsreizen

• Europeanen trekken erop uit -> Spanjaarden en Portugezen als eerste
• op zoek naar bondgenoten, nieuwe visgronden en meer  land
• hoogstaande beschavingen worden vernietigd

Europese expansie

• Politiek: meer invloed voor een sterkere staat
• economisch: meer handel, visgronden
• cultureel: christelijk geloof verspreiden, geloof in eigen superioriteit 

Reformatie

• Erasmus begint de Bijbel opnieuw te vertalen
• Luther en Calvijn protesteren tegen de misstanden binnen de Katholieke Kerk
•  Protestantse kerk ontstaat waar de Bijbel leidend is en niet de Paus

Reformatie

• zorgt voor verdeeldheid -> Noord-Europa protestants, Zuid-Europa katholiek
• veel godsdienstoorlogen in de 16e eeuw
• 2 geloven konden niet naast elkaar bestaan 

Renaissance, beeldende kunst 

• naast christelijke onderwerpen ook mythologische onderwerpen
  
• realisme door toepassing van perspectief, aanbrengen van details, anatomisch correcte weergave, correcte weergave van stoffen en uitdrukking van emoties 
  

Da Vinci - Dame met hermelijn

Michelangelo -  plafond Sixtijnse Kapel

Michelangelo - David

Nederlandse Opstand

Heeft 3 verschillende oorzaken:

1. Bestuurlijke oorzaak
2. economische oorzaak
3. godsdienstige oorzaak

Bestuurlijke oorzaak

• Nederlanden onderdeel van het Habsburgse Rijk, wat bestuurd werd door Spanje
• Karel V en zoon Filips II willen centralisatie
• Nederlandse edelen zijn bang hun macht te verliezen 
• rechtspraak wordt centraal

Economische oorzaak

• Er worden centraal belastingen geheven
• Nederlandse edelen zijn bang om inkomsten kwijt te raken
• Tiende penning wordt voorgesteld -> weigering Nederlandse volk 

Godsdienstige oorzaak

• Nederlandse edelen waren voorstanders van godsdiensttolerantie
• helft Nederlandse bevolking neigde naar het protestantisme
• 1566 Beeldenstorm ontstaat door radicale aanhangers van Calvijn