KA 15: het begin van staatsvorming en centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

KA 15: het begin van staatsvorming en centralisatie

Persoon: Jeanne D'Arc (1412-1431). Door Jeanne, zeggen historici, veranderde de Honderdjarige Oorlog van een strijd over feodale rechten in een strijd voor nationale  bevrijding. Sinds Napoleon wordt zij in Frankrijk als nationaal symbool moeiteloos voor afwisselend conservatieve en progressieve doeleinden ingezet. De kerk heeft het ook goedgemaakt door in 1456 haar veroordeling te vernietigen en in 1920 werd ze heilig verklaard.

Gebeurtenis: Filips de Goede bedwingt Gent 1453. Op 23 juli 1453 leed een leger van Gentse ambachtslieden bij Gavere een beslissende nederlaag tegen de troepen van de Bourgondische hertog Filips de Goede (r. 1419 - 1467). Filips had het conflict met Gent zelf uitgelokt, omdat het Gentse stadsbestuur had geweigerd een permanente zoutbelasting te heffen. Hiermee hoopte Filips zich van vaste inkomsten te verzekeren.

Kenmerken

Verkorte versie: Begin staatsvorming en centralisatie

Tijdvak: Tijd van Steden & Staten

Jaartallen: 1000-1500

Periode: Middeleeuwen

Samenleving: Landbouwstedelijke samenleving

Invalshoek: politiek

Mindmap: eenheid, Bourgondische Rijk (aaneengesloten grondgebied), Honderdjarige Oorlog, centralisatie (vorst) vs. particularisme (adel en steden)

Leerdoel

• De leerling kan het begrip staatsvorming uitleggen.
• De leerling kan beschrijven hoe de Engelse staatsvorming plaatsvind d.m.v. het feodale stelsel.
• De leerling kan beschrijven hoe de Honderdjarige Oorlog leidde tot het begin van de Franse staat.  
• De leerling kan beschrijven hoe de Franse staatsvorming plaatsvind d.m.v. centralisatie.
• De leerling kan het begrip centralisatie uitleggen.
• De leerling kan het begrip uniformering uitleggen.
• De leerling kan beschrijven hoe de Bourgondische staatsvorming plaatsvind d.m.v. centralisatie.

Vragen van betekenis

Is de staat een tijdelijk verschijnsel?

In vroegere tijden zagen we koningen en heersers proberen hun macht te vergroten, vaak met verwijzingen naar het idee van 'res publica', dat uit het Romeinse recht kwam. Hierbij ontstonden staten met centrale autoriteit en wetten voor burgers. Bij de Romeinen kwam eerst de staat en toen de keizers. In de Middeleeuwen was dat andersom. Later in de geschiedenis veranderde het idee van 'staat' naar een meer democratische betekenis: we zijn allemaal de staat en hebben inspraak in wie ons bestuurt.

Nu lijkt het idee van nationale staten in West-Europa te veranderen. Sommigen denken dat staten en grenzen het vrije verkeer van goederen en mensen belemmeren en dus misschien iets van het verleden zijn. Maar anderen zeggen dat de staat gewoon een vorm van organisatie is die zich aanpast aan wat nodig is in een bepaalde tijd.

Test jezelf

Lees de bron. Het verhaal is een voorbeeld van het kenmerkend aspect: 'Staatsvorming en centralisatie.' Leg uit waarom. (2pt)

Een belangrijk kenmerkend aspect van de tijd van steden en staten was het begin van staatsvorming en centralisatie.
a. Leg het verband uit tussen staatsvorming en centralisatie. (2pt)
b. Waarom paste het feodalisme niet goed bij centralisatie? (2pt)

Leg uit hoe de toenemende geldeconomie de staatsvorming en centralisatie bevorderde. (2pt)

Gebruik bron 2.
Een bewering:
Deze bron laat zien dat het Franse leger in die tijd feodaal en niet
nationaal is georganiseerd.
2p 5 Leg dit uit.

Op welke manier droeg de Honderdjarige Oorlog bij aan staatsvorming en centralisatie in Frankrijk?