HV1 les 4 week 9-1 P3 werkwoorden: H7 tijden, voltooid & onvoltooid deelwoord, infinitief

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom 

Ga op je vaste plek zitten. 

Pak je leesboek. 

Laat de iPad in de tas. 

Geen tas op tafel.

Geen jas of kauwgom in het lokaal. 

Vandaag

10 minuten lezen

toets bespreken

woordsoorten en werkwoorden (herhaling)

uitleg bedrijvende of lijdende vorm

keuzebord

Te behandelen grammatica Kern P3

Taalkundig ontleden

H5 Grammatica in talen 

H6 Zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijk naamwoord 

H7 Werkwoordsvormen 

H35 Voornaamwoorden (persoonlijk, betrekkelijk, bezittelijk, aanwijzend) 

H36 Bijwoord & voorzetsel 

Redekundig ontleden

H20 Persoonsvorm & onderwerp 

H21 Soorten werkwoorden en werkwoordelijk gezegde 

H22 Lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp 

H37 Voorzetselvoorwerp & bijwoordelijke bepaling 

oefentoets & oefenbladen

Stil lezen

Lesdoelen

Je leert de woordsoorten. 

Je leert hoe je werkwoordsvormen herkent in een zin. 

Je leert hoe je de tijd van een zin kunt bepalen aan de hand van een stappenplan. 

Taalkundig ontleden 

• De woorden van een zin kan je indelen in woordsoorten. 
  

• Het benoemen van die woorden heet taalkundig ontleden. 
  

Herhaling vorige les

Alle woordsoorten 

Werkwoorden: de tijden 

Hoofdstuk 5

Werkwoorden WW

• Eén van de woordsoorten is het werkwoord. 
• In een zin staat altijd in ieder geval één werkwoord.
• Een werkwoord zegt wat iets of iemand doet. 
• Kijken, lachen, fietsen, plassen

Zelfstandig naamwoord ZN

• Dit is een woord voor een mens, dier, ding, plant of gevoel.
• kat, huis, hond, liefde, verdriet, cactus
• Heeft meestal een enkelvoud en meervoud: kat/katten.
• Je kunt er vaak een verkleinwoord van maken: koekje, bakje, boekje.  
• Je kunt er 'de', 'het' of 'een' voorzetten. 

Lidwoord LW

• De, het of een

• Een lidwoord staat altijd voor een zelfstandig naamwoord. 
  
• de fiets, het huis, de hond, een dier
  

Bijvoeglijk naamwoord BN

Zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Staat meestal vóór en soms achter een zelfstandig naamwoord.

Hoofdstuk 6

Hoe vind je een voltooid deelwoord

Staat vaak aan het einde van de zin.

Aan het begin van het voltooid deelwoord staat vaak ge- be- ver- ont-

Eindigt op

• -d of -t (zwakke werkwoorden) bijv. geopereerd, gevist
• -en (sterkte werkwoorden) bijv. gegeten, gelopen

Er staat altijd een een ander werkwoord in de zin, een hulpwerkwoord: hebben, zijn, worden. 

Eindigt nooit op -dt!!!!!

Hoe vind je het voltooid deelwoord

Hoe vind je een voltooid deelwoord

• Staat nooit als enige werkwoord in een zin. 
  
• Er staat altijd een vorm van hebben, zijn, worden bij. 

Ik heb in de vakantie gewerkt (zwak). 

De brug wordt hersteld (zwak). 

Mijn zus is vertrokken (sterk).

Voltooid deelwoord

Mijn broer moet morgen voetballen. (wij voetballen)

PV = moet

Er is geen voltooid deelwoord. 

voetballen = hele werkwoord (infinitief)

Hij moet nu gaan. (wij gaan)

Mijn vriend moet morgen tennissen. (wij tennissen)

Hele werkwoord = infinitief

Hele werkwoord + d

Sabine en Claire gaan fietsend naar de training.
Lachend vertellen Jarie en Marie een grap.

Huilend vertelde ze het verhaal. 

Onvoltooid deelwoord

De tijden

Werkwoordsvormen geven de tijd van de zin aan:

schema

Onvoltooid tegenwoordige tijd OTT

Staat een werkwoord in de onvoltooid tegenwoordige tijd? Dan wordt er een activiteit of toestand uitgedrukt die nog bezig is of op korte termijn plaatsvindt. 

Voorbeelden:

Noor eet popcorn tijdens de film.

Maaike drukt op de rode knop.

Vandaag ben ik jarig.

Onvoltooid verleden tijd OVT

Naast de onvoltooid tegenwoordige tijd kan een werkwoord ook in de onvoltooid verleden tijd staan. Wanneer een werkwoord in deze tijd staat, wordt er een activiteit in het verleden mee uitgedrukt. 

Voorbeelden:

Mehmet las een goed boek tijdens zijn vakantie.

Hij werkte in de horeca. 

Evelien schreef iets op een briefje.

Voltooid tegenwoordige tijd VTT

Als een werkwoord in de voltooid tegenwoordige tijd staat, betekent dit dat de activiteit die ermee uitgedrukt wordt al is afgerond. Deze tijd kenmerkt zich doordat er altijd een voltooid deelwoord in de zin staat. Het voltooid deelwoord wordt eigenlijk altijd verzegeld door een hulpwerkwoord (hebben, zijn, worden). Bij de VTT staat het hulpwerkwoord in de tegenwoordige tijd.

Voorbeelden:

Hij heeft vanochtend hard gewerkt. 

Mick is geholpen door de dokter. 

Ik ben niet naar het feest gegaan. 

Voltooid verleden tijd VVT

Net als voor de voltooid tegenwoordige tijd geldt ook voor de voltooid verleden tijd dat de activiteit al heeft plaatsgevonden. Bovendien staat er ook altijd een voltooid deelwoord in combinatie met een hulpwerkwoord in de zin. Het belangrijkste verschil met de voltooid tegenwoordige tijd is dat het hulpwerkwoord bij de voltooid verleden tijd in de verleden tijd staat. 

Voorbeelden:

Bas had nog nooit carnaval gevierd. 

Hij was hard op zijn knie gevallen. 

Froukje en Tom hadden veel gelachen samen.  

Onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd OTTT

Werkwoorden die in de onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd staan, drukken een handeling uit die in de toekomst plaatsvindt. Je herkent zinnen die in deze tijd staan aan het gebruik van (een vorm van) het hulpwerkwoord ‘zullen’. In de onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd staat de werkwoordsvorm van ‘zullen’ altijd in de tegenwoordige tijd. 

Voorbeelden:

Sanne zal de cadeautjes voor de kinderen kopen. 

Ik zal mijn werk op tijd klaar hebben vanavond.

Olivier en Felix zullen het probleem samen wel oplossen. 

Onvoltooid verleden toekomende tijd OVTT

Staat een zin in de onvoltooid verleden toekomende tijd? Dan wordt er een handeling uitgedrukt die vanuit het verleden in de toekomst plaatsvindt. Net als bij de bovenstaande twee werkwoordstijden geldt ook hier weer dat het hulpwerkwoord ‘zullen’ in de zin staat. Omdat het hier om de verleden tijd gaat, wordt ook de verleden tijd van dit hulpwerkwoord gebruikt. 

Voorbeelden:

Ik zou graag iets willen bestellen.

Ina zou hem vandaag bellen.

Zij zouden met de trein reizen.

Voltooid tegenwoordige toekomende tijd VTTT

Als een zin in de voltooid tegenwoordige toekomende tijd staat, draait het om een handeling die in de toekomst voltooid zal zijn. Omdat het hier om de voltooide tijd gaat, staat er altijd een voltooid deelwoord in de zin. De vorm van het hulpwerkwoord ‘zullen’ staat bij de voltooid tegenwoordige toekomende tijd altijd in de tegenwoordige tijd. 

Voorbeelden:

De musical zal aan het eind van het schooljaar opgevoerd worden. 

Na het toernooi zullen de prijzen uitgereikt worden.

Hij zal wel heel veel geoefend hebben. 

Stappenplan: bepaal de tijd van de zin

1. Staat er een vorm van hebben of zijn als hulpwerkwoord in de zin? 

ja: v (voltooid) of nee: o (onvoltooid)

2. Staat de persoonsvorm in de t (tegenwoordige) of v (verleden tijd)?

3. Staat er een vorm van zullen in de zin? 

ja: t (toekomende tijd) of nee: -

4. Zet bij het laatste streepje een t van tijd. 

1. volt./onvolt.                 2. tegenw./verl.tijd                  3. toekomende          4. tijd

             -                                      -                                         -                                -

zouden

Bedrijvende of lijdende vorm

Bedrijvende of actieve vorm: het onderwerp in de zin doet iets.

Lize maakt de toets. 

Lijdende of passieve vorm: het onderwerp in de zin ondergaat iets. 

De toets wordt door Lize gemaakt. 

Hoe vinden we het onderwerp van de zin?

Huiswerk nakijken

Theorie lezen H7 goed doorlezen 

en maken opdracht 1 t/m 5

Huiswerk

Noteer in je agenda:

Maken hoofdstuk 7 opdracht 6 en 7

Keuzebord: maak je opdracht 

van de vorige les af

reproductie = het minst moeilijk

toepassen = iets moeilijker

inzicht = moeilijk

Kies een opdracht die past bij jouw niveau. 

Ga bij 3 andere leerlingen zitten die dezelfde opdracht maken, zodat je kunt overleggen.

Ben je klaar: dan maak je de opdracht leesvaardigheid in Teams (af) of je gaat je huiswerk maken. 

Is de opdracht duidelijk?

Volgende les

H35 voornaamwoorden

Zijn voor jou de lesdoelen behaald

Ik kan uitleggen wat zelfstandige naamwoorden, lidwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en werkwoorden zijn. 

Met het schema kan ik de tijd van een zin bepalen. 

Hoe ging deze les?

Wat heb je geleerd vandaag?

Wat vond je leuk aan deze les? 

Heeft iemand vragen?

Fijne dag en tot vrijdag!