14.2 Het centrale zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 14.2 Het zenuwstelsel

Pak een schrift en beantwoord de volgende voorkennisvragen:

1. Hoeveel procent van ons zenuwstelsel bestaat uit neuronen?

2. Welk hoofdonderdeel van een neuron ontvangt signalen?

3. Hoe noemen we de plaats waar neuronen signalen aan elkaar doorgeven?

4. Hoe worden signalen tussen twee zenuwcellen doorgegeven?

5. Waarom zien we dat sommige neuronen axonen hebben van een meter lang in plaats van meerdere neuronen aan elkaar gekoppeld?

6. J of OJ? Sensorisch neuron brengt signalen vanuit de hersenen naar de zintuigen

7. J of OJ? Bij een reflex hoeft het signaal niet eerst langs de hersenen voordat er een reactie kan plaatsvinden.

Leerdoel

Je leert de bouw en de functie van delen van het zenuwstelsel

Lucky Reading Game

We maken groepen van 3-4 personen

De opdracht:

- Als groep ga je gezamenlijk H4 bestuderen. Je mag daarvoor het boek gebruiken en deze lessonup. Jullie krijgen daarvoor 30 minuten.

- Als groep ben je verantwoordelijk voor het lezen van het verhaal en ervoor te zorgen dat iedereen in

hun groep elk woord begrijpt.

- Ben je sneller klaar? Probeer vragen die de leraar kan stellen over het lezen te voorspellen en

elkaar overhoren.

Indeling zenuwstelsel

Centrale zenuwstelsel:

1. Grote hersenen

2. Kleine hersenen

3.Hersenstam

4. Ruggenmerg

Perifere zenuwstelsel:
1. Sensorische neuronen vanaf de zintuigen naar de hersenen

2. Motorische neuronen vanaf de hersenen naar de effectoren

Grijze stof:

Cellichamen van neuronen

Witte stof:

Uitlopers (axonen) met myeline (Wit vetachtige stof)

Bescherming CZS -ruggenmerg

3 vliezen:

Zacht vlies (binnenste)

Spinnenwebvlies 

Hard vlies (buitenste)

Bescherming CZS-hersenen

3 vliezen:

Zacht vlies (binnenste)

Spinnenwebvlies

Hard vlies (buitenste)

Bloed-hersenbarriëre

Tussen spinnenwebvlies en zachte hersen/ ruggenmergvlies zit hersenvocht en daar lopen de bloedvaten.

Er is geen directe verbinding

tussen bloed en hersenvloei-

stof.

Bloed-hersenbarriëre

Controle welke stoffen

wel/ niet van bloed naar hersen-

vloeistof gaan door:

* tight junctions in bloedvatwand

* astrocyten om het bloedvat heen

Stoffen moeten dus door 2 cellen heen.

Bloed-hersenbarriëre

Diffusie:

Kleine en/ of vet-oplosbare

stoffen: zuurstof, koolstofdioxide,

steroïdhormonen maar ook 

alcohol, cocaïne en antidepressiva.

Gefaciliteerd/ actief (transporteiwitten): Grotere moleculen zoals glucose of insuline -> selectief!

Grote hersenen

BINAS 88C

Bestaat uit:

• 80-100 miljard neuronen
  
• 2 helften verbonden via hersenbalk
  
• Heel veel verschillende schorsgebieden, ieder met eigen functie
  

Sensorisch vs motorische schorsgebieden:

Sensorisch ontvangt signalen van zintuigen

Motorisch stuurt signalen naar effectoren

Primair vs secundair:

Sensorisch primair: ontvangt signalen (bewustwording)

Motorisch primair: Stuurt één groep spieren / klier aan

Sensorisch secundair: (verwerking door koppelen verschillende hersengebieden)

Motorisch secundair: Coördinatie tussen verschillende spiergroepen

Anatomie grote hersenen 

Ontvangt informatie van de rechterkant van het lichaam. Stuurt de spieren/ klieren van de rechterkant aan.

L                      R

Ontvangt informatie van de linkerkant van het lichaam. Stuurt de spieren/ klieren van de linkerkant aan.

Grote hersenen (88C3) 

Anatomie hersenen (88C1)

Kleine hersenen 

Coördinatie

bewegingen.

Werkt dus samen 

met de primaire en

secundaire 

motorische schors.

Hersenstam

Hersenstam

Coördineert allerlei 

lichamelijke

basisfuncties.

Bestaat uit: 

• Middenhersenen
• Pons
• Verlengde merg

Hersenstam - middenhersenen

• Beloningscentrum
• Reflexen mbt zien

       en horen

Hersenstam - pons

• Verbinding grote 

       en kleine hersenen

• Verbinding even-

       wichtszintuig en

       kleine hersenen 

Hersenstam - verlengde merg

• Verbinding her-

       senen en ruggen-

       merg

• Kruising zenuw-

       banen  

Hypothalamus

Hypothalamus

Thalamus

Thalamus

• Informatie van de zintuigen richting de sensorische schors (behalve van geur). Daar wordt gefiltert welke informatie wel en niet wordt doorgegeven. 
• informatie van de motorische schors naar de spieren (coordinatie)
• Aansturen van emoties

Ruggenmerg

Ruggenmerg (88J)

Loopt van hersenen naar stuitje. 

Loopt door de wervels in de wer-

velkolom.

Bij elke wervel ontspringen

zenuwen.

Wervel

Ruggenmerg (88J)

Aan de rugzijde (dorsaal) komen de

sensorische neuronen binnen. De cel-

kernen ervan liggen nog buiten

het ruggenmerg in de spinale ganglia.

Ruggenmerg (88J)

Aan de buikzijde (ventraal) gaan de

motorische neuronen naar buiten. 

De celkernen hiervan liggen ín het

ruggenmerg.

Zenuwen

Bundel van uitlopers van 

neuronen.

Gemengde zenuw: zowel uitlopers van

sensorische als motorische neuronen.

Gevoelszenuw: alleen uitlopers van sensorische neuronen.

Bewegingszenuw: alleen uitlopers van
motorische neuronen. 

Zenuwen

Ruggenmerg zenuw: zenuw die ont-

springt in het ruggenmerg.

Zenuwen

Grensstrengen verbinden

de horizontale zenuw-

banen ook vertikaal.

Perifeer zenuwstelsel.

Zenuwen

Ganglia bevatten

cellichamen van de 

zenuwcellen.

Reflex

Een snelle reactie op een prikkel zonder dat daarvoor eerst bewustwording optreedt.

Vaak ter bescherming/ voorkoming van problemen.

Reflexboog

Reflex

De aansturing van de spieren/klieren zonder betrokkenheid van de grote hersnenen.

Loopt meestal via het ruggenmerg en meteen weer terug.

Behalve als het via hersenzenuwen loopt, dan via de hersenstam (bijvoorbeeld pupilreflex, speekselreflex).

Hersenzenuwen (88L)

12 zenuwen ontspringen in

de hersenen zelf. 

I en II in de grote hersenen 

(sensorisch reuk en zicht),

de rest in de hersenstam.

Hersenzenuwen (88L)

Nummer X: Nervus vagus/ zwervende zenuw

maakt verbinding met veel organen.

Braindump

1. Lees blz. 161 - 163 tot aan het kopje Thalamus
2. Schrijf zoveel mogelijk op van wat je hebt onthouden van de uitleg / lezen
3. Vergelijk je resultaat met dat van je buurman, hebben jullie hetzelfde onthouden?