Les 2: De gouden eeuw van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

De tijd van regenten en vorsten

Les 2: De gouden eeuw van Nederland

De leerdoelen

1. Je kunt beschrijven welke staatskundige situatie er was in de Republiek.

2. Je kunt beschrijven hoe in Nederland een bloeiende economie ontstond.

3. Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse cultuur tot grote bloei kwam.

K.A.-de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

We gaan terug naar de tijd 

van de Gouden Eeuw ....

Wat weet je eigenlijk al van
de Gouden Eeuw?

De Nederlanden

In de 16e eeuw bestond Nederland als

land nog niet. De Nederlanden waren

17 verschillende staatjes (gewesten) 

met elk hun eigen regels, wetten en

bestuur (de Staten). Tussen 1515 en 

1543 kwamen al deze staatjes onder 

heerschappij van landsheer Karel V.

Regenten

De Republiek der Nederlanden werd per gewest (7) bestuurd door regenten. Dit waren vertegenwoordigers van steden en de adel (= oligarchie). Zij werkten samen in de Staten Generaal. 

Stadhouders

De hoogste regent in dienst van/en benoemd door de gewesten, was de stadhouder. Dit was altijd een nakomeling van Willem van Oranje. Tot 1650 regenten dit niet meer wilden.

<--                                                        

 stadhouder Willem II                                                      

samen met                                                     

Mary Stuart                                                      

De moord op gebroeders De Witt

Er kwam een stadhouderloos tijdperk tot het rampjaar 1672. Toen ging er van alles mis en werd de Republiek van alle kanten aangevallen. Willem III van Oranje volgde alsnog zijn vader op.

De "Engelse" koning Willem III

In de 17e eeuw hadden Engelse edelen veel problemen met hun koningen die alle macht wilden. Protestantse edelen kwamen in opstand en kregen hulp van stadhouder Willem III van Oranje.

Een gouden eeuw

In de 17e eeuw was de Republiek het rijkste land van Europa. Dit kwam o.a. door de (graan)handel. Vanuit Oost-Europa werd het opgeslagen in Amsterdam en doorverkocht (stapelplaats).

(Handels)kapitalisme

De Nederlanders handelden in veel meer dan alleen graan. Handelaren (ondernemers) staken geld in bedrijven om nog meer winst te maken. Op beurzen werd handel gedreven.

<-->

beursgebouw

Amsterdam

Nijverheid en landbouw

Het vele geld van de ondernemers (Oostzeehandel) werd ook gestopt in de VOC en WIC! Daarnaast was de rijkdom in de Republiek te danken aan nijverheid (textiel) en landbouw ( kaas)

Verstedelijking

Werkgelegenheid trekt mensen aan, dus door de bloeiende economie groeiden steden zoals Amsterdam. Tussen de steden werden kanalen aangelegd (trekschuit) en er kwamen grachten.

De Nachtwacht

Door de bloeiende economie in de Gouden Eeuw lieten veel rijke burgers schilderijen maken van het dagelijks leven of bv. een (groeps)portret, zoals de Nachtwacht van Rembrandt (1640).

Schilderkunst

Het was bijzonder dat in de calvinistische Republiek schilderijen in opdracht van burgers werden gemaakt. Elders was dit vaak in opdracht van de kerk, vorsten en hoge adel.

Stedelijke cultuur

De schilderkunst was het beroemdste voorbeeld van de stedelijke cultuur. Een ander voorbeeld was de literatuur (bv. Vondel) , maar ook de bouwkunst (bv. stadhuis Amsterdam).

De Statenbijbel

De staatsgodsdienst binnen de Republiek was het calvinisme. Maar als je niet gereformeerd was, werd je niet vervolgd. Er was gewetensvrijheid, geen godsdienstvrijheid (openlijk met geloof)

Ook plek voor ongelovigen?

Dominees hadden veel invloed, maar bv. volksvermaak bleef bestaan. Voor anders gelovigen (katholiek of Joods) maakte de plek wel uit waar je woonde. Ongelovigen moesten uitkijken...

                                                  -->

                                                   Baruch Spinoza

Migranten

In de Gouden Eeuw kwam vele immigranten naar de Republiek. De pushfactoren waren: armoede, oorlog en godsdienst. De pull factoren waren: gewetensvrijheid, welvaart/werk en veiligheid.

                                                                                                 <--

                                                                                                    burgers op de                                                                                                       vlucht voor oorlog

Antisemitisme

Tijdens en na de 80-jarige Oorlog vluchtten veel protestanten uit de zuidelijke Nederlanden en Frankrijk naar de Republiek. Uit Spanje/Portugal en Midden/Oost-Europa kwamen veel Joden.

              -->

                  1670: grootste 

                synagoge ter

                wereld 

Aan het werk

Voor de Republiek waren de migranten van groot belang. Sommigen migranten (rijken) investeerden in bv. de VOC en de textielindustrie. Anderen (armen) werkten in en op het land.