Literatuurgeschiedenis zestiende en zeventiende eeuw - V4

Literatuur van de 16e en 17 eeuw
1 / 39
volgende
Slide 1: Tekstslide
NederlandsMiddelbare schoolvwoLeerjaar 3,4

In deze les zitten 39 slides, met tekstslides en 4 videos.

Onderdelen in deze les

Literatuur van de 16e en 17 eeuw

Slide 1 - Tekstslide

historische context 
Ontwikkelingen in Europa, van invloed op de Nederlanden: 

1. hervorming 
2. Europese vorsten willen centralisatie / absolutisme 
               --> gevolg: Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)

Slide 2 - Tekstslide

hervorming / reformatie 
onvrede over misstanden en almacht geestelijkheid RK-Kerk
--> hervorming
Maarten Luther: 95 stellingen,
ageerde o.a. tegen aflaathandel

Johannes Calvijn: voorstander predestinatie (God kiest wie in de hemel komt), grondlegger calvinisme 

Slide 3 - Tekstslide

hervorming / reformatie 
ideeën Luther en Calvijn invloedrijk in Europa en de Nederlanden: 

--> snelle verspreiding door drukpers
--> hard werken, plichtsgetrouw, spaarzaam (calvinistische waarden) sloten aan bij de mentaliteit van de ontwikkelde burgerij 

Slide 4 - Tekstslide

Slide 5 - Video

De Nederlanden (17 gewesten)
eind middeleeuwen geregeerd door Karel V (1500-1558)

--> centralisatie, absolutisme 
--> één vorst, één geloof (Rooms-Katholiek) 
--> trad op tegen aanhangers hervorming 

Slide 6 - Tekstslide

De Nederlanden (17 gewesten)
Karel V wordt opgevolgd door zoon Filips II (1527-1598)

--> absolutistische centralisatiepolitiek neemt toe 
--> calvinisten verzetten zich tegen 
       geloofsvervolging 

Slide 7 - Tekstslide

Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)
Willem van Oranje (1533-1584) leider verzet tegen Filips II

1566: beeldenstorm --> Alva naar de Nederlanden --> 
Tachtigjarige Oorlog: langdurig en bloederig conflict tussen de Nederlanden en Spanje 

1648: Vrede van Münster (einde Tachtigjarige Oorlog)

Slide 8 - Tekstslide

Slide 9 - Link

Republiek van Zeven Verenigde Nederlanden
Twaalfjarig bestand (1609 - 1621): wapenstilstand met Spanje, maar grote binnenlandse conflicten

raadspensionaris Johan van Oldebarnevelt vs. stadhouder Maurits (zoon WvO)

Slide 10 - Tekstslide

Johan van Oldebarnevelt

--> wil vrede met Spanje
--> remonstrant (veroordeelt Calvijns predestinatieleer)

1619: onthoofd op het schavot op bevel van Maurits 

stadhouder Maurits 

--> wil de oorlog voortzetten
--> contraremonstrant (volger Calvijns predestinatieleer) 

1619: Nationale Synode, remonstrantse leer wordt veroordeeld, opdracht  Statenbijbel (1637)

Slide 11 - Tekstslide

Vondel
'Toen hy voor 't bloedigh zwaert most knielen,
Veroordeelt, als een Seneka,
Door Neroos haet en ongena,
Tot droefenis der braefste zielen.’


'Maak het kort, maak het kort.'

Slide 12 - Tekstslide

Handel en welvaart 
15e / 16e eeuw: ontdekkingsreizen, handel komt op gang 
1584: Val van Antwerpen --> immigranten naar Amsterdam
1602: Verenigde Oostindische Compagnie, handel koloniale waren, maar ook slavenhandel 

economie Republiek groeit enorm, term Gouden Eeuw vooral van toepassing op de hogere middenklasse (8-10% bevolking) 

Slide 13 - Tekstslide

Literatuur van de 16e en 17 eeuw

Slide 14 - Tekstslide

culturele context 
eind 14e eeuw: humanisme 

antropocentrisch (op de mens gericht) i.p.v. theocentrisch wereldbeeld 

bekendste humanist: Erasmus (1466 - 1536)

Slide 15 - Tekstslide

Slide 16 - Video

renaissance
renaissance: wedergeboorte van de klassieke oudheid in cultuur, kunst en literatuur

culturele beweging van burgers (humanisten, kunstenaars), ontstaan in Italië 


Slide 17 - Tekstslide

bouwkunst - Capitool

Slide 18 - Tekstslide

schilderkunst - School van Athene

Slide 19 - Tekstslide

Romeinse godenwereld en mythologie
Chronos: tijdgod 

Gezwinde grijsaard die op wakkre wieken staag*
De dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken*
Altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,
Doodsvijand van de rust, die woelt* bij nacht, bij dag,                      P.C. Hooft

Slide 20 - Tekstslide

'De kruisiging'
auteur onbekend - 15e eeuw
'De mens van Vitruvius'
Leonardo da Vinci - ca. 1490

Slide 21 - Tekstslide

burgerlijke cultuur in de Republiek (2.4)
middeleeuwen: adel en geestelijkheid opdrachtgevers kunst en literatuur
renaissance
           --> rijke burgers, stadsbesturen opdrachtgevers
           --> vrije markt 
doel: stedelijke identiteit en burgerlijke normen en waarden propageren
         

Slide 22 - Tekstslide

De nachtwacht (1642) - schuttersstuk 

Slide 23 - Tekstslide

Soo de oude songen, so piepen de jongen - Jan steen 
genreschilderij

exempla contraria (verkeerde wereld)

doel: normen en waarden overbrengen


Slide 24 - Tekstslide

Slide 25 - Tekstslide

Slide 26 - Tekstslide

Slide 27 - Tekstslide

Literatuur van de 16e en 17 eeuw

Slide 28 - Tekstslide

Belangrijke namen:
Erasmus
G.A. Bredero
P.C. Hooft
Joost van den Vondel
Spinoza

Slide 29 - Tekstslide

renaissanceliteratuur
translatio: 

imitatio:

aemulatio: 

Slide 30 - Tekstslide

renaissanceliteratuur
translatio: men bestudeerde en vertaalde werken van klassieke schrijvers (Plautus, Vergilius)

imitatio: klassieke werken werden nagebootst en nagevolgd 

aemulatio: men wilde de klassieken overtreffen 

Slide 31 - Tekstslide

soorten literatuur
Petrarkische gedichten: sonnet , liefdes gedichten
Emblematiek: motto, pictura, subscriptio
Didactische verhalen: morele lessen
Liederen en liedboeken
ernstig toneel: tragedie
komisch toneel: kluchten
Literatuur geschreven in rederijkerskamers: strenge regels

Slide 32 - Tekstslide

Slide 33 - Tekstslide

Pieter Cornelisz Hooft (1581-1647)
zoon van een zeehandelaar, gegoed milieu 

cadeau 17e verjaardag: reis naar Frankrijk en Italië

drost van Muiden, baljuw van Gooiland (ambtenaar, 
verantwoordelijk voor de openbare orde)

Muiderslot --> Muiderkring (artistiek centrum) 

Slide 34 - Tekstslide

Hooft - toneelcarrière 
lid van rederijkerskamer d'Eglentier 

nauw betrokken bij oprichting Nederduytsche Academie --> Hooft schrijft het openingsstuk Warenar 

renaissancetoneel: publiek werd een spiegel voorgehouden van gewenst of ongewenst gedrag 

Slide 35 - Tekstslide

Slide 36 - Video

P.C. Hooft - werken 
Warenar (1617): renaissancekomedie --> 5 bedrijven, happy end, voorspelbare personages, lering en vermaak, moralistisch

bron: komedie van Plautus (ca. 200 v. Chr.) 

Hooft en Coster vertaalden en bewerkten dit stuk, lieten het afspelen in Amsterdam 

Slide 37 - Tekstslide

Slide 38 - Video

P.C. Hooft - werken 
Granida (1605): toneelstuk (opera)

Geeraerdt van Velsen (1613): retorisch-didactische tragedie --> morele les wordt talig overgebracht 

Nederlandsche Historien (vanaf 1628 tot 1647): geschiedenisboek over de Tachtigjarige Oorlog 

petrarkische sonnetten --> komt in een volgende les aan de orde

Slide 39 - Tekstslide