Taalverzorging 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

Taalverzorging paragraaf 4.1

Basis/kader blz. 93

Mavo blz. 105

Leerdoelen (basis en kader)

- Vandaag leer je een bijvoeglijk naamwoord herkennen. 

- Je leert een bouwplan maken.

- Je leert zinsdelen herkennen

- Je weet wat splitsbare werkwoorden zijn.

Leerdoelen (Mavo)

- Je weet wat een meewerkend voorwerp is.

- Je weet wat een bijwoordelijke bepaling is.

- Je weet wat samengestelde zinnen zijn.

- Je weet wat een vragend voornaamwoord is.

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Je weet door een bijvoeglijk naamwoord meer over het zelfstandig naamwoord.

Wat zijn de bijvoeglijke naamwoorden in deze zin?
'De laatste film van Disney is geweldig'

1. film
2. laatste
3. Disney
4. geweldig

Wat zijn de bijvoeglijke naamwoorden in deze zin?
'Het bericht op de vage nieuwssite blijkt onjuist'

Herschrijf de zin:
De pompoen was groot.

Zinsdelen

Een zin | bestaat | uit zinsdelen.

Alles wat voor de persoonsvorm staat is 

één zinsdeel

Zinsdelen

Het onderwerp [ow] en de persoonsvorm [pv] zijn zinsdelen.

Jan | heeft | vorige week | een film | gekeken.

ow  |   pv    | vorige week | een film | gekeken.

Het werkwoordelijk gezegde [wg] is ook een zinsdeel.

Bouwplan van een zin

De hond speelde gisteren met zijn baasje in de tuin. 

Wie doet het? / wat gebeurt er? / wanneer? / met wie? / waar?

De vrouw gaat morgen naar de tandarts met haar dochter.

Stappenplan: 

1. Zoek de persoonsvorm en zet deze tussen twee strepen

2. Zoek andere werkwoorden in de zin en zet deze tussen twee strepen

3. Zoek het onderwerp en zet deze tussen twee strepen (onderwerp = wie/wat?)

Zet strepen in de zin om de zinsdelen te verdelen:
'De boekenlegger is uit mijn boek gevallen'

Zet strepen in de zin om de zinsdelen te verdelen:
'In het park gaan veel mensen in de ochtend hardlopen'

SPLITSBARE WERKWOORDEN

Noem het werkwoord in de zin:
'Mijn moeder zette vanochtend de vaatwasser aan.'

Noem het werkwoord in de zin:
'Ik gooi nu echt mijn oude schoenen weg.'

Meewerkend voorwerp

Aan wie of voor wie + gezegde + onderwerp en lijdend voorwerp

voorbeeld: De aanvoerder gaf zijn medespelers de gewonnen kampioensbeker

Aan wie of voor wie + geeft + de aanvoerder + de gewonnen kampioensbeker?

Antwoord: zijn medespelers

Meewerkend voorwerp

Quinn neemt bloemen mee voor zijn moeder.

Meewerkend voorwerp: aan wie/voor wie + neemt mee + Quinn + bloemen?

Meewerkend voorwerp

Een meewerkend voorwerp is iemand die meewerkt met het onderwerp. Het meewerkend voorwerp ontvangt iets.

Leon geeft een cadeau aan Emma.

Let op! Niet iedere zin heeft een meewerkend voorwerp.

Wat is het meewerkend voorwerp?

'Bjorn leent niemand zijn nieuwe fiets uit'

1. Bjorn
2. leent
3. niemand
4. nieuwe

Wat is het meewerkend voorwerp?
'De docent Nederlands vertelde aan haar leerlingen een spannend verhaal'

Bijwoordelijke bepaling

Waar? Waarheen? Waarom? Waardoor? Waarmee? Met wie? Wanneer? Waarvandaan? Hoe?

Een zin kan geen, één of meerdere bijwoordelijke bepalingen hebben.

Bijwoordelijke bepaling

We noemen de bijwoordelijke bepaling ook wel de ‘prullenbak’. Alles wat je overhoudt na het benoemen, noem je bwb.

Stappenplan

1. Benoem het wwg = alle werkwoorden in de zin

2. Benoem het onderwerp = wie of wat voert het uit?

3. Benoem het lijdend voorwerp = wie of wat is nodig bij de handeling?

4. Benoem het meewerkend voorwerp = Wie of wat is de ontvanger?

5. Alles wat overblijft (waar, wanneer, waardoor, hoeveel) = bijwoordelijke bepaling

Wat is de bwb in deze zin:
'De poes kan urenlang slapen'

1. poes
2. kan
3. urenlang
4. slapen

Wat is de bwb in deze zin?
'Eva draagt ook een jurk'

BWB?
'Linde bewaarde haar dagboek onder haar bed.'

Samengestelde zinnen

Samengestelde zinnen zijn zinnen met meerdere persoonsvormen en onderwerpen. 

Deze zinnen worden bijna altijd verbonden door een voegwoord. 

Dit is theorie voor de tweede klas, maar elke brugklasser maakt al samengestelde zinnen.

Vragend voornaamwoord (vr. vnw.)

Er zijn vier vragende voornaamwoorden:

wie, wat, welk(e), wat voor (een).

Deze vier moet je dus gewoon uit je hoofd leren :)

Vragende voornaamwoorden staan meestal aan het begin van een vraag. 

Vragend voornaamwoord (vr. vnw.)

Let op:

1. Wie en wat zijn geen vragend voornaamwoord als ze terugwijzen naar een eerder genoemd woord.

voorbeeld: Die leuke jongen over wie je me zojuist vertelde....

Hier is wie geen vragend voornaamwoord.

2. Andere woorden waarmee je ook een vraag kan beginnen, zoals waar, waarheen, waarom, hoe, etc. zijn geen vragende voornaamwoorden. Wat deze woorden wel zijn leer je later.

Wat zijn de vragende voornaamwoorden? Noem er 4.

Maken:

Kader 1 t/m 7 (blz.93)

Mavo: 1 t/m 10 (blz. 105)