Les: Spijsvertering

• Schoonheidsverzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Medische basiskennis

Spijsvertering

Lesdoelen

• De student kan van alle buikorganen globaal aangeven hoe ze anatomisch ten opzichte van elkaar liggen.
• De student kent de functie en werking van de spijsverteringsorganen. 

Welke organen horen bij een spijsverteringsstelsel?

Buikorganen

Weet je het nog? 

Benoem de organen die je ziet in de afbeelding.

Spijsverteringsstelsel

• Mondholte
• Keelholte
• Slokdarm 
• Maag
• Dunne darm
• Dikke darm
• Anus

Mondholte

• Gebit
• Speeksel
• Tong

 

Dysfagie

• Slikproblemen
• Vaak onderliggend aan een andere aandoening als: ALS/ MS, gebitsproblemen, stijve keelspieren als gevolg van bestraling of operaties in de mond, algehele achteruitgang/ verzwakking

Keelholte

Plaats: 

Tussen de huig en het strottenklepje

Plaats strottenhoofd: 

Tussen de keelholte en de luchtpijp

Slokdarm

Verbinding tussen de keelholte en de maag

Plaats: 

Achter de luchtpijp

Wand van de slokdarm:

• Slijmvlies
• Laag bindweefsel
• Glad spierweefsel
• Dwarsgestreept spierweefsel
• Bindweefsel

Spruw

• Witte aanslag mondslijmvlies bij zuigelingen.
• Veroorzaakt door een gist.

Hernia hiatus

Middenrifbreuk

Oorzaak:

• Ongeval
• Verslapping van de spieren
• Verhoogde buikdruk door fysiek zwaar werk

Gevolg middenrifbreuk: zie volgende sheet.

Reflux

Brandend maagzuur dat de slokdarm terug invloeit. 

Symptomen: 

• Keelpijn 
• Pijn achter het borstbeen.

Maag

Plaats:

Links in de buik, vlak onder het middenrif

Bouw maagwand:

• Slijmvlies
• Drie lagen glad spierweefsel
• Bindweefsel

Enzymen: protease en lipase

Functies

Maag:

• Bewaren van voedsel
• Kneden van voedsel door peristaltische bewegingen
• Vermengen van voedsel met maagsap

Maagslijmvlies:

• Bescherming tegen zoutzuur
  
• Maken van een stof die nodig is voor de opname van vitamine B12

Zoutzuur:

• Doden van bacteriën
• Beter in laten werken van protease

B12: Belangrijk  aanmaak van rode bloedcellen

Verdiep je in de volgende aandoeningen van de maag

• Gastritis (door virus of bacterie)
• Gastro - enteritis (buikgriep door virus)
• Maagzweer 

Dunne darm

Plaats: 

Sluit aan op de maag

Bestaat uit:

• Twaalfvingerige darm
• Nuchtere darm
• Kronkeldarm

Wand dunne darm:

• Slijmvlies
• Twee lagen glad circulair spierweefsel
• Bindweefsel

Slijmvlies dunne darm

• In de uitstulpingen van deze plooien zitten de darmvlokken met de darmwandcellen
• Hier worden voedingsstoffen opgenomen in bloed en lymfe

Bloed:

• Glucose en aminozuren (via de poortader naar de lever)

Lymfe

• Glycerol en vetzuren (door chylvaatjes) 

Enzymen

In de GEHELE dunne darm:

• Amylase
• Protease
• Lipase

Twaalfvingerige darm

Zure maaginhoud wordt hier geneutraliseerd

Hier komen ...

• Gal
• Alvleessap

... de dunne darm in

Nuchtere darm en kronkeldarm

• Darmsappen knippen voedseldeeltjes verder op

• In de kronkeldarm vindt resorptie van voedingsstoffen plaats

Blinde darm

Plaats:

Tussen de dunne en dikke darm

Wormvormig aanhangsel = appendix

Dikke darm

Bestaat uit:

• Blinde darm
• Karteldarm
• Endeldarm

Karteldarm bestaat uit:

• Opstijgende tak
• Dwars verlopende tak
• Afdalende tak
• Sigmoïd

Dikke darm

Wand van de dikke darm is opgebouwd uit:

• Slijmvlies
• Twee lagen glad spierweefsel
• Bindweefsel

Functies:

• Verzamelen van onverteerbare resten
• Onttrekken van vocht aan de spijsbrij

Resultaat -> feces = ontlasting

Colibacteriën

Functies:

• Vormen van vitamine B, E, K
• Zorgen voor rotting en gisting
• Zorgen voor vertering van cellulose
• Bevorderen darmperistaltiek

Onvoldoende werking = obstipatie

Endeldarm / anus

Functies:

• Verzamelen van ontlasting = feces
• Uitscheiden van ontlasting

Anus

Bestaat uit twee sluitspieren:

• Uitwendige willekeurige sluitspier (dwarsgestreept)
• Inwendige onwillekeurige sluitspier (glad)

Voedselintolerantie / voedselallergie

Allergie

Afweersysteem speelt een rol doordat er IgE- antistoffen worden aangemaakt. 

Intolerantie

Bepaalde hoeveelheid voedingsmiddel leidt tot een abnormale reactie van het lichaam.

Verdiep je in de volgende aandoeningen van de darmen

• Prikkelbare darm ( PDS )
• Lactose - intolerantie
• Coeliakie ( gluten overgevoeligheid)
• Ziekte van Crohn
• Appendicitis acute (blindedarmontsteking) 
• Malaena (zwarte kleverige ontlasting -> bloeding hoog in de darmen)

Wat is niet verstandig om te eten bij een lactose intolerantie?

Alvleesklier / Pancreas

Plaats:

Bovenin de buikholte achter de maag

• Opgebouwd uit klierkwabjes die alvleessap maken met ALLE spijsverteringsenzymen

• Dit orgaan maakt de grootste hoeveelheid lipase aan

• Enzymen gaan via een buis naar de twaalfvingerige darm

Eilandjes van Langerhans

Tussen de klierkwabjes liggen groepjes cellen =  eilandjes van Langerhans

Eilandjes maken twee hormonen:

• Insuline
• Glucagon

Deze hormonen zijn betrokken bij de koolhydraatstofwisseling

Insuline en glucagon

Insuline:

• Zorgt voor de omzetting van glucose in glycogeen 
• Wordt opgeslagen in de lever- en spiercellen

Glucagon:

• Zorgt voor de omzetting van glycogeen (levercellen) in glucose
• Indien nodig zet adrenaline ook glycogeen om in glucose (lever - en spiercellen)

Pancreatitis

Ontsteking van de alvleesklier

Diabetes

• Type 1
• Type 2

Alvleesklier is niet in staat insuline te maken of produceert te weinig.

Lever

Plaats:

Onder het middenrif, rechts van de maag

Lever is donker van kleur door:

• Galkleurstof
• Uitgebreide haarvatennet (kleine bloedvaatjes)

Galblaas en leverpoort

Tussen de twee kwabben zit een groeve en hierin zitten de:

• Galblaas
• Leverpoort

Leverpoort:

• De poortader komt hier binnen
• De leverslagader komt hier binnen
• Hier treden de drie leveraderen naar buiten (gaan over in de onderste holle ader)
• Hier treedt de leverbuis naar buiten (vervoert gal van de lever naar de galblaas)

Functies lever

Voor de stofwisseling:

• Opslag van glycogeen -> koolhydraatstofwisseling
• Bouwt uit aminozuren lichaamseigen eiwitten = assimilatie -> eiwitstofwisseling
• De lever maakt gal -> vetstofwisseling

Andere functies:

• Ontgifting
• Maken van stollingseiwitten met behulp van vitamine K (fibrinogeen en protrombine)
• Opslagplaats voor glycogeen, vitamine ADEK en ijzer (alleen als het lichaam teveel heeft)

Galblaas

Plaats:

Rechtsboven in de buik, tegen de onderkant van de lever aan

• Galblaas maakt geen gal maar is een opslagplaats voor gal

• Gal wordt via de galbuis afgegeven aan de twaalfvingerige darm = eerste deel van de dunne darm

Galstenen

Ingedikt galvloeistof door lange tijd stilstaan of ontsteking.

• Cholestorol stenen
• Pigment stenen (bilirubine) -> komt het meest voor

Galblaasontsteking

• Acute cholecystitis
• Oorzaak: bijna altijd een galsteen die de af- en aanvoer van galvloeistof afsluit

Leververvetting

Levercirrose

Sluipend proces ten gevolge van een chronische leverziekte. Er ontstaat littekenweefsel in de lever ten gevolge van het afsterven van de cellen. 

Bloed stroomt steeds moeilijker door de lever -> stuwing in de bloedvaten -> druk poortader neemt toe. 

Gevolg: de lever kan geen schadelijke stoffen meer filteren.

In een vergevorderd stadium leidt dit tot leverkanker.

Stofwisseling

• Macrostofwisseling
• Celstofwisseling 

Volgende keer

Oefenen voor het examen.

Ik zal wat oefentoetsen klaar zetten in Teams. 

Succes!