Over gedichten: rijm

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3,4

M3 

Over gedichten: rijm

Wat weet je nog van de vorige les poëzie?

Leerdoelen

Aan het eind van de les...

1. kun je uitleggen wat eindrijm is. 
2. kun je uitleggen wat beginrijm (alliteratie) is.
3. kun je uitleggen wat klankrijm (assonantie) is.
4. kun je een rijmschema van een gedicht maken en weet je wat een strofe is.
5. ken je verschillende gedichtsoorten met een vaste vorm (limerick, sonnet)
6. weet je wat gedichtsoorten zonder vaste vorm zijn (vrije verzen).

Rijm?

https://youtu.be/xMJKoNnlz6U

Soorten rijm (beginrijm of eindrijm)

Eindrijm: het laatste deel van het woord rijmt.

Voorbeeld: denken/schenken, fiets/niets, beschuit/fluit

Beginrijm (alliteratie):

Beginrijm is gelijkheid van beginklanken (medeklinker of lettergreep).

Voorbeeld: Heerlijk, helder, Heineken of vriendelijke vriend, gekke Gerrit, harige Harry, jarige Job, dikke Diana

Klankrijm (assonantie): een deel van het woord rijmt, woorden hebben dezelfde klank (niet aan einde van een vers, maar ergens anders in de woorden)

Voorbeeld: schoon/rook, waard/schaar, woest/schoen

Eindrijm

Het laatste woord van een regel rijmt op het laatste woord van een eerdere of vorige regel. 

Voorbeeld:

Sint zat te denken

wat hij jou zou schenken.

Klankrijm (assonantie)

Klankrijm: klankovereenkomst van de klinkers. Voorbeeld:

Gisteren was ik van streek

Vandaag ben ik weer heel

Morgen maak ik opnieuw een troep

Doch overmorgen is alles weer goed

Denk aan veel rapnummers! 

https://youtu.be/YVkUvmDQ3HY (vanaf 0:57 m, Eminem 'Without you')

Beginrijm (alliteratie)

Bij alliteratie gaat het om overeenkomst in klank van medeklinkers aan het begin van woorden.

Stevig staat de sterke man uit Stavoren op zijn standplaats.

Heerlijk, helder, Heineken 

(wordt vaak in reclames gebruikt)

Beginrijm = Alliteratie

Wie weet waar Willem Wever woont?

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan.

Ik houd van zon, zee en zand.

Peter Pieper pakte een plakje pepers.

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm

Ik zit mij voor het vensterglas
Onnoemelijk te vervelen.
Ik wou dat ik twee hondjes was,
Dan kon ik samen spelen.

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm

Rijmschema

Ruzie - Willem Wilmink: rijmschema?

Opdracht

Bekijk het gedicht hiernaast.

Zoek en markeer alle klankherhalingen.

Bepaal op er sprake is van eindrijm.

Bepaal het rijmschema.

Welk rijmschema kun je hier ontdekken?
Rood is al lang het rood niet meer
Het rood van rode rozen
De kleur van liefde van weleer
Lijkt door de haat gekozen

1. aabb
2. abab
3. abba
4. abcb

Strofen

Strofe =
Een gedicht bestaat uit versregels.
De versregels die in groepjes bij elkaar staan noem je een strofe.

Je zou het kunnen zien als de alinea's van een gedicht.

Ruzie - Willem Wilmink: hoeveel strofen?

Vaste verzen - vrije verzen

Gedichten komen in veel vormen voor:

- vaste vorm: gedichten die steeds hetzelfde aantal regels hebben en meestal een vast rijmschema. 

- geen vaste vorm = vrije verzen. De dichter bepaalt dan zelf uit hoeveel regels het gedicht bestaat en op welke manier hij rijm gebruikt.

Vaste verzen - voorbeeld 1: Limerick

Een limerick is een grappig bedoeld gedichtje van vijf regels met een vast rijmschema: aabba. In de eerste regel wordt meestal een naam en een plaatsnaam genoemd. 

Limerick

Een limerick bestaat uit 5 versregels

Voorbeeld Limerick

Er was eens een jongen uit Loenen

die stond met z'n meisje te zoenen

Toen hij vroeg, is het fijn?

zei ze nee, het doet pijn

want je staat al een uur op mijn schoenen.

Vaste verzen - voorbeeld 2: Sonnet

Een sonnet is een gedicht dat bestaat uit veertien regels die verdeeld zijn over vier strofen met bijvoorbeeld het rijmschema abba abba cdc dcd.

Sonnet

Definitie van sonnet. Een sonnet is een rijmend gedicht van 14 regels. In een sonnet zit meestal een wending. Deze wending zit vaak net over de helft of tegen het einde van het sonnet.

Sonnet

kun je uitleggen wat eindrijm is.
kun je uitleggen wat assonantie is.
kun je uitleggen wat alliteratie is.
kun je een rijmschema van een strofe en een gedicht benoemen.
kun je gepaard rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
kun je gekruist rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
kun je omarmend rijm herkennen in een gedicht en benoemen.

😒🙁😐🙂😃

Doen:

Nieuw Nederlands: Cursus 3 §5 Over gedichten (blz. 86 lesboek)

Maken opdracht 1, 2 en 4 (huiswerk)