Les 5 Rijm en andere vormkenmerken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Agenda 

1. Check: iedereen een boek + gelezen?  Planning/praktisch?

2. Verder met poëzie: soorten rijm en rijmschema's (uitleg)

3. Zoeken en/of vertalen van een gedicht (uit jouw taal)

4. Numo: voortgang en vraag?

Hoe gaat het met het lezen van jullie boek?

Nog 3 lessen

Vandaag rijmschema's

Volgende week en erna:

Metaforen en zelf aan de slag

In Toddle staan drie opdrachten: kunnen jullie deze zien?

Oefenen jullie wekelijks met Numo?

Leerdoelen deze les

- Je kunt uitleggen wat eindrijm is

- Je kent een aantal rijmschema’s

- Je kunt uitleggen wat beginrijm (voorrijm en alliteratie) is

- Je kunt uitleggen wat assonantie is

Eventueel: 

- Je kunt een gedicht in je thuistaal vinden en vertalen

Statement of inquiry 

Purposeful use of style and structure helps writers creatively convey their perceptions of inner and outer reality. 

Begrippen uit deze les

Key Concept = 

Creativity

Related Concepts = 

Purpose 

Structure

Style

Global Concept = Personal and Cultural Expression

Vorig les: wat bedoelt men met een bladspiegel?

Kenmerken van gedichten

Uiterlijke vorm(bladspiegel):

- Regels zijn kort

- Veel wit om de regels heen

Vaak:

Soms:

- Sommige woorden hebben meerdere betekenissen

- Sommige woorden worden herhaald

- Opbouw in strofen

- De woorden aan het eind van de regels rijmen

- Klank is belangrijk

Weet je nog: strofe?

De regels in een gedicht noem je versregels. De versregels die in groepjes bij elkaar staan noem je een strofe.

Vergelijk een strofe van een gedicht met 

een alinea van een tekst.

Elke strofe heeft een deelonderwerp

EINDRIJM

Op twee slakken

Twee slakken waren al sinds jaren

op weg van Groningen naar Haren.

Ten slotte kwam geheel ontdaan

de oudste aan het eindpunt aan.

Hij slikte en sprak diep bewogen:

'Mijn broer is uit de bocht gevlogen.'

uit: 'De peperbek', 1966.

RIJMSCHEMA

Een dichter hanteert vaak een volgorde voor zijn rijmwoorden binnen een strofe, dit wordt een rijmschema genoemd.

aabb cc

Elke rijmklank heeft een letter als symbool.

De klank in de eerste regel krijgt de letter a

als symbool, de volgende rijmklank krijgt b

als symbool. Et cetera.

Valentijn is fijn

maar elke dag

bij het zien van je glimlach

is gelukkig zijn

Valentijn is fijn

ik wil elke dag

gelukkig zijn

bij het zien van je glimlach

Valentijn is fijn

is gelukkig zijn
bij het zien van je glimlach

elke dag

abba

aabb

abab

gekruist rijm

omarmend rijm

gepaard rijm

Beginrijm: voorrijm

Voorrijm:

Epikurisch feestgezang

Ruisende wanden, en schittrende zalen,

Bruisende bekers en ramlende schalen,

Blinkende toortsen in flonkrend kristal,

Klinkende kelken en jubelgeschal!

Schaatrende buien van lachen en zingen,

Klaatrende stromen en kurken aan ’t springen;

Spreien van dons voor het uitgerukt lijf,

Reien van vrinden in ’t zalig verblijf!

uit het werk van P.A. de Génestet (1829 – 1861)

Wanneer beginwoorden dezelfde klank hebben

Beginrijm: alliteratie

Alliteratie:

Wij weten wat we willen!

De kat krabt de krullen van de trap.

Berend Botje, Donald Duck, Guus Geluk, Mickey Mouse

Witte winter,

wollen wanten,

warme jas

waar gisteren nog gras was

zie ik pijltjes in de sneeuw

poes volgt de pootjes

van een spreeuw

Wanneer verschillende woorden met dezelfde letter beginnen

Assonantie (klinkerrijm)

Assonantie:

Let op de klank van de klinkers als je half wilt rijmen.

Herhaling van de klank van de klinkers in het midden van woorden, 

zonder verder te rijmen

Alliteratie en assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc.
Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Liesje leerde Lotje lopen langs
de lange Lindenlaan

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De man uit Waddinxveen
woont zijn hele leven al alleen

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De muis gaat naar huis

1. alliteratie
2. assonantie
3. Eindrijm
4. beginrijm

OPDRACHT

Raad het woord dat mist in het navolgende raadgedicht.

raadgedicht.nl

OPDRACHT

Zoek een gedicht in je thuistaal of een taal waarin je je thuisvoelt.

Stel eerst vast wat voor rijm er gebruikt wordt en noteer 2 voorbeelden hiervan.

Vertaal je gedicht en neem mee naar de volgende les

Puntdicht

Puntdicht:

een kort gedicht dat vaak humoristisch is of 

een grappig einde heeft

Ik zit mij voor het vensterglas

onnoemlijk te vervelen.

Ik wou dat ik twee hondjes was,

dan kon ik samen spelen.

Ik had maar één fout in mijn Groot Dictee der Nederlandse Taal.
Przewalskipaard is met een d en niet met een t.

Sonnet

Sonnet:

Een gedicht dat bestaat uit veertien regels,

die zijn verdeeld over vier strofen.

De eerste twee strofen bestaan elk uit vier regels, de laatste twee strofen uit elk drie.

Een sonnet heeft een strak rijmschema. 

Sonnet

Sonnet:

Een gedicht dat bestaat uit veertien regels,

die zijn verdeeld over vier strofen.

De eerste twee strofen bestaan elk uit vier regels, de laatste twee strofen uit elk drie.

Een sonnet heeft een strak rijmschema. 

Wat is het rijmschema? 

ABAB

CDCD

EFG

EFG

Woordspeling

Woordspeling:

Ze heeft dikke billen,

maar ze zit er niet mee.

Spelen met woorden.

OPDRACHT

Maak een limerick

Maak een limerick. 

Kijk in deze les waar je op moet letten bij 

het maken van een limerick.

Als onderwerp van de limerick gebruik je 

een onderwerp dat deze week in het nieuws is.

Maak een geluidsopname waarin je de limerick voordraagt.
Lever de limerick én de opname (geluidsfragment of filmpje) in.

Numo 

Leerplan  werkwoord-spelling

Werken met Numo: hoe gaat het?

Geleerd

-  wat eindrijm is

-  een aantal rijmschema’s

-  wat beginrijm (voorrijm en alliteratie) is

-  wat assonantie is

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel een vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Begrippen uit deze les

Klank

Rijm

Eindrijm

Voorrijm

Alliteratie

Assonantie