15.3 Warmte, water en exoten 5V 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

15.3 Warmte, water en exoten

Inhoud hoofdstuk

15.1 Energiestromen

15.2 Populaties

15.3 Warmte, water en exoten

15.4 Biobrandstof en recycling

15.5 De stad als ecosysteem

Veel toepassen van wat we al weten.

Belangrijk: komt veel terug in het examen.

Halsbandparkieten

 Wat in de jaren zestig en zeventig begon met wat ontsnapte of vrijgelaten parkieten in Den Haag en Amsterdam, is inmiddels uitgegroeid tot een serieuze populatie van de tropische vogels, van origine vaak afkomstig uit Pakistan.

De genetische variatie van de NL populatie is ... dan die van de oorspronkelijke populatie uit Pakistan

1. kleiner
2. groter

Doelen 15.3

• Je leert hoe organismen kunnen leven in een extreme omgeving
• Je leert hoe mensen vervuild water zuiveren.

15.3 Warmte, water en exoten

Beetje een samenraapsel van ongerelateerde onderwerpen:

• extremofielen
• exoten
• waterzuivering

Extremofielen

Organismen die zijn aangepast aan extreme omstandigheden (hitte, kou, lage/ hoge pH).

Deze soorten hebben zich zo ontwikkeld als gevolg van adaptatie (een verandering in leefwijze van een soort, vaak gekoppeld aan een mutatie in het DNA).

Adaptatie is een evolutionair proces, gebaseerd op natuurlijke selectie.

Voorbeelden van extreme omstandigheden:

• temperatuur; heel hoge of juist lage temperatuur;
  
• pH-waarde (zuurgraad); zeer hoge of juist lage zuurgraad;
  
• zoutgehalte; zeer zoute omstandigheden;
  
• omgevingen met hoge concentraties giftige stoffen, bijv zware metalen;
  
• omgevingen met juist een gebrek aan algemeen benodigde stoffen, meestal zuurstof;
  
• koolstofarme of zelfs koolstofloze omgevingen zoals midden in een rots;
  
• zeer hoge druk zoals in diepzeetroggen of diep in de grond.

Tolerantiegrenzen

Leg uit hoe natuurlijke selectie geleid kan hebben tot algen die kunnen leven bij hoge temperaturen

Exoten

Soorten afkomstig uit een ander gebied die zich vestigen in een ecosysteem: exoten.

Plaagorganismen: exoten die zich snel uitbreiden ten koste van andere organismen.

Invasieve exoot: brengt een ernstige verstoring teweeg in het ecosysteem

Exoten voorbeelden

Water

School drinkwater

Rioolwater

Hoe heten de bacteriën die organische stikstofverbindingen omzetten naar ammonium? BINAS ...

Hoe heten de bacteriën die ammonium omzetten naar nitraat?

Hoe heten de bacteriën die nitraat omzetten naar stikstofgas?

Doelen 15.3

• Je leert hoe organismen kunnen leven in een extreme omgeving
• Je leert hoe mensen vervuild water zuiveren.

Begrippen 15.3

extremofielen, adaptatie, exoten, plaagorganismen, invasieve exoot, biologische reiniging, denitrificerende bacteriën

Huiswerk

In de online methode.

Maak de opdrachten van 

15.3: Leerroute B