Stikstof: Wat is het probleem?
1 / 38
Lesduur is: 100 minIntroductie
Deze les laat leerlingen kennismaken met de verschillende vormen waarin stikstof in onze omgeving voorkomt. Zo krijgen ze inzicht in waar het bij 'het stikstofprobleem' nou werkelijk om gaat. Ze oefenen met het opstellen van reactieschema's en - vergelijkingen op basis van teksten.
Instructies
Voorkennis van leerlingen
basale kennis van molecuulformules en elementen; reactieschema's en reactievergelijkingen; stikstofchemie
Voorbereiding voor docent
Deze twee lessen laten leerlingen kennismaken met de chemie achter het stikstofprobleem.
De eerste les is een introductie, waarna de leerlingen in drie typen expertgroepen uit elkaar gaan om zelfstandig reactieschema's en - vergelijkingen te destilleren uit een tekst.
In de tweede les worden er projectgroepjes gevormd met uit elke expergroep (uit les 1) steeds 1 leerling, zodat er in elke projectgroep 3 experts zitten. Samen vullen ze de uitgedeelde stikstofkringloop aan met de kennis uit les 1.
Tot slot volgen er enkele vragen om te checken of de leerlingen e.e.a. goed begrepen hebben.
Zorg voor (kleur)kopiën van de stikstofkringloop, per 3 leerlingen is er 1 exemplaar nodig (in les 2).
Leerdoelen / vaardigheden
Na deze les kunnen leerlingen:
1. ..goede informatie verzamelen uit informatieve teksten.
2. ..juiste reactieschema’s opstellen bij gegeven teksten.
3. ..reactieschema omzetten in kloppende reactievergelijkingen (microniveau).
4. ..een beeld (infographic) schetsen van de reactievergelijking op macroniveau.
5. ..uitleggen waaruit het 'stikstofprobleem' onder andere bestaat.
Aansluiting curriculum
Chemische reacties en formules:
Leerlingen leren reactieschema’s opstellen en omzetten in kloppende reactievergelijkingen.
Ze verdiepen zich in reactieve stikstofverbindingen zoals NOx, NH₃ en kunstmest, en hun vorming/reacties.
De les koppelt chemie aan een maatschappelijk relevant onderwerp: het stikstofprobleem.
Het laat leerlingen de impact van chemische stoffen op milieu en gezondheid onderzoeken.
Sluit aan bij de contexten 'Milieu' en 'Voeding & Gezondheid' die in de syllabus scheikunde zijn opgenomen.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 4 - Tekstslide
Tekst
Deze dia laat zien hoe stikstof in het nieuws komt. Maar weet iedereen wat er met 'stikstof' bedoeld wordt? Hebben we het allemaal over hetzelfde? En waarom is 'stikstof' een probleem?
(Het is niet nodig alle koppen te bespreken, het gaat om een indruk)
Poll
Ik begrijp wat er met het stikstof-probleem in Nederland bedoeld wordt.
😒🙁😐🙂😃
Slide 5 - Poll
Toelichting
Door middel van deze poll wordt snel duidelijk hoe het met het kennisniveau omtrent stikstof bij leerlingen gesteld is. Niet iets om lang bij stil te staan, wel informatief.
Vraag
De formule van de 'stikstof' in de krantenkoppen is volgens mij:
Typ hier je antwoord:
Slide 6 - Open vraag
Toelichting
De bedoeling van deze vraag is dat misconcepten boven water komen. Te verwachten antwoorden zijn NH3, NO2 enz. maar ook N2. En veel leerlingen zullen geen idee hebben. Direct kan duidelijk gemaakt worden dat 'het' stikstofprobleem niet bestaat.
Slide 7 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 8 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 9 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 10 - Tekstslide
Toelichting
NOx staat voor NO, NO2, NO3, ...
In kunstmest zit (o.a.) NH4NO3
Slide 11 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 12 - Tekstslide
Toelichting
Onderdeel c, het maken van de infographic, is bedoeld om leerlingen op een andere, beeldende, manier met de gegevens aan de slag te gaan.
Als er te weinig tijd is, kan dit onderdeel achterwege blijven. Het is namelijk niet strikt noodzakelijk voor het vervolg van de les.
Is er wél tijd, dan is het een verrijking om de gemaakte infographics op te hangen in het lokaal, of op een andere manier te bespreken!
Slide 13 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 14 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 15 - Tekstslide
Toelichting
Voor de leerlingen is het nu duidelijk dat ze volgende les de opgedane kennis uit deze les moeten gebruiken.
Het daadwerkelijk indelen in nieuwe groepjes kan wachten tot les 2.
Slide 16 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 17 - Tekstslide
Toelichting
In deze tweede les gaan de leerlingen aan de slag met de informatie die ze in les 1 hebben opgezocht. Het maken van nieuwe groepjes kan even lastig zijn.
Een manier om dit te doen is:
- Laat de leerlingen in drie groepen gaan staan op basis van hun expertise uit de vorige les (dus groep E1, E2, E3).
- Nummer (als docent) binnen elke groep de leerlingen (bijv. 1 t/m 10)
- De nummers 1 vormen nu een projectgroep, de nummers 2 ook, enz.
Slide 18 - Tekstslide
Toelichting
Elke projectgroep ontvangt een geprint exemplaar van de stikstofkringloop, bij voorkeur in kleur (is kleur niet mogelijk, laat dan de dia met de kringloop tijdens het invullen op het digibord staan, zodat de leerlingen de kleuren daar kunnen zien).
Leg uit dat in elke projectgroep expertise aanwezig is om 1 vakje in te vullen, dus samen moet het lukken om de 3 vakjes te vullen! Aantekeningen uit de vorige les erbij!
Slide 19 - Tekstslide
Toelichting
Elke projectgroep ontvangt een geprint exemplaar van de stikstofkringloop, bij voorkeur in kleur (is kleur niet mogelijk, laat dan de dia met de kringloop tijdens het invullen op het digibord staan, zodat de leerlingen de kleuren daar kunnen zien).
Leg uit dat in elke projectgroep expertise aanwezig is om 1 vakje in te vullen, dus samen moet het lukken om de 3 vakjes te vullen! Aantekeningen uit de vorige les erbij!
Slide 20 - Tekstslide
Toelichting
Elke projectgroep ontvangt een geprint exemplaar van de stikstofkringloop, bij voorkeur in kleur (is kleur niet mogelijk, laat dan de dia met de kringloop tijdens het invullen op het digibord staan, zodat de leerlingen de kleuren daar kunnen zien).
Leg uit dat in elke projectgroep expertise aanwezig is om 1 vakje in te vullen, dus samen moet het lukken om de 3 vakjes te vullen! Aantekeningen uit de vorige les erbij!
Slide 21 - Tekstslide
Toelichting
Het filmpje start nét iets voor het moment waar het de vorige keer eindigde.
Slide 22 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 1
N2 (g) wordt ook wel:
A
niet-reactief stikstof genoemd
B
reactief stikstof genoemd
Slide 24 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 2
Reactieve stikstofverbindingen zijn:
A
N2, NOx en NH3
B
N2 en NOx
C
N2 en NH3
D
NOx en NH3
Slide 25 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 3
Bij de verbranding van fossiele brandstoffen ontstaan stikstofoxiden, doordat:
A
zuurstof uit de lucht reageert met stikstof uit de fossiele brandstoffen
B
zuurstof en stikstof uit de lucht met elkaar reageren bij de hoge temperaturen van de motoren
C
Stikstofmonoxide wordt rechtstreeks uit de fossiele brandstoffen vrijgegeven tijdens verbranding.
D
Stikstofoxiden worden gevormd doordat koolstof uit de brandstof reageert met zuurstof.
Slide 26 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 4
Veel ammoniak is afkomstig uit:
A
koemest
B
dierlijke mest
C
kunstmest
Slide 27 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 5
Het aantal verschillende planten dat in de natuur voorkomt is groot, als er:
A
veel stikstof in de grond beschikbaar is
B
veel stikstof in de lucht beschikbaar is
C
weinig stikstof in de grond beschikbaar is
D
weinig stikstof in de lucht beschikbaar is
Slide 28 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 6
Een weelderige groei van veel dezelfde planten zorgt voor:
A
veel verschillende insecten
B
het uitsterven van veel soorten insecten
C
grotere variatie in vogelsoorten
D
betere overlevingskansen voor amfibieën
Slide 29 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 7
Welke stelling is juist?
A
Reactief stikstof is van invloed op hoeveelheid fijnstof
B
Reactief stikstof is geen broeikasgas
C
Reactief stikstof draagt bij aan een goede ozonlaag
D
Reactief stikstof is niet oplosbaar in water
Slide 30 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag 8
De uitstoot van reactieve stikstofverbindingen:
A
mag de komende jaren niet toenemen
B
moet gehalveerd worden
C
moet voorkomen worden
D
mag de komende jaren minder toenemen
Slide 31 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag
Ik begrijp (beter) wat er met het stikstof-probleem in Nederland bedoeld wordt.
😒🙁😐🙂😃
Slide 32 - Poll
Toelichting
Door middel van deze poll wordt snel duidelijk hoe het met het kennisniveau omtrent stikstof bij leerlingen gesteld is. Niet iets om lang bij stil te staan, wel informatief.
Vraag
Ik kan aan anderen uitleggen wat er met het stikstofprobleem van Nederland bedoeld wordt.
geen probleem!
min of meer...
met mijn aantekeningen erbij moet dat wel lukken
lastig
nee
Slide 33 - Poll
Toelichting
Door middel van deze poll wordt snel duidelijk hoe het met het kennisniveau omtrent stikstof bij leerlingen gesteld is. Niet iets om lang bij stil te staan, wel informatief.
Slotvraag
Probeer het maar: Leg in drie zinnen uit wat het stikstofprobleem in Nederland inhoudt!
Typ hier je antwoord:
Slide 34 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 35 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 36 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 37 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 38 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
