Hoofdstuk 2.1: Beweging vervolg 2023

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom bij het mooiste vak op het VC! Biologie!

Wat gaan we doen vandaag?

- Leerdoelen

- Check HW
- 'Het biologische momentje van de dag',

- Check vorige les + korte herhaling

- Uitleg van de stof

- Demo proefje
- Afsluiting (Tijd voor HW)

Leerdoelen voor deze les:

Na deze les kun je:

• De bekendste botten uit het lichaam benoemen.
  
• De functies van het skelet uitleggen (aan de hand van bepaalde botten)
  
• Vorm en functies van botten toelichten.
  
• Kun je de onderdelen en functies van de botonderdelen benoemen.
  
• Celweefsels van botten herkennen.
  
• Uitleggen hoe je kan groeien met behulp van groeischijven.

Check HW

Is het iedereen gelukt? 

Nog vragen over het HW?

Vragen over de ELO?

Het 'biologische momentje' van de dag... 

• Hoe behoud je sterke en gezonde botten
• Beweeg elke dag minimaal een half uur: wandelen, fietsen, hardlopen of een andere sport. 
• Vitamine D (maakt je oiv de zon).
• Calcium is ook erg belangrijk. 
• 'Zware botten' bestaan niet. 
  Skelet gewicht man: tussen  12-15 kg,
  Skelet gewicht vrouw: tussen 9-11 kg.

• Meest kwetsbare bot is je sleutelbeen. 

Check vorige les:
Probeer eens in 5 steekwoorden te noteren waar de les vorige week over ging.

Check check vorige les! 

D.m.v. 5 vragen

1. Wat is levenloos?

1. Drijvende vis, steen, wolken
2. Blikje cola, tractor, lucht
3. Schedel, drijvende vis, overreden egel
4. Blikje cola, libelle, water

2. Wat is een torso?

1. Het onderlichaam
2. Het bovenlichaam
3. Het hele lichaam
4. Deel van het lichaam zonder hoofd, armen en benen

3. Organismen vertonen 7 levensverschijnselen/levenskenmerken.

Welke van de onderstaande antwoorden is juist?

1. Waarnemen, ademhalen, voortplanten, uitscheiden, groeien, voeden, bewegen.
2. Waarnemen, ademhalen, verplanten, uitscheiden, groeien, voeden, ontwikkelen.
3. Waarnemen, ademhalen, voortplanten, uitgaan, groeien, voeden, ontwikkelen.

4. Welk orgaanstelsel zie je hier?

1. Ademhalingstelsel
2. Voortplantingstelsel
3. Verteringstelsel
4. Beenderenstelsel

5. Welke celorganellen zitten in een dierlijke cel? Meerdere antwoorden mogelijk!

1. Celkern
2. Celwand
3. Celmembraan
4. Cytoplasma

Herhaling stof vorige les. 

• Grieks: bíos "leven" en lógos "leer") = Leer van het leven. 
  
• Organismen - voldoen aan 7 levensverschijnselen (kenmerken). 
  
• Levend - Dood - Levenloos (natuur of mens).
  
  
• Torso - orgaanstelsels (+functies) - organen - weefsel - cel - celorganelen
  
• Borstholte en buikholte (middenrif)
  
• Celmembraan -cytoplasma - celkern

Start nieuwe stof

Paragraaf 2.1 

Orgaanstelsel: paragraaf 2.1
Het skelet - botten

• Skelet/Geraamte: Bestaat uit botten/beenderen (+- 206)
   - inwendig (endoskelet).
  
  
• Botten bestaan uit kraakbeen of beenweefsel.
  
  
• Functies: - Stevigheid, - bescherming, - vorm - beweging.
• Botten bron 2, 3, 4, 5 blz. 34/35 KK!!!

Meisje van Yde

Vorm en functie: 

• Zoolgangers: zool
  
  
  
• Teengangers: tenen
  
  
  
• Topgangers/hoef-gangers:
    hoeven.

Zie blz. 39 - toepassen!

Bouw van het bot: beenweefsel

• Bestaat uit beenweefsel: bron 6 blz. 36
  - beencellen (groeien in ringen, voor stevigheid): rondom bloedvat. 
  - bloedvaatjes (aanvoer/afvoer stoffen)
  - zenuwen (voor pijn)
  - beenmerg
  (herstelt redelijk snel na een breuk). 
  
  
• Beencellen hebben tussencelstof, dat bevat:
  - Veel kalkzouten – stevigheid
  - Klein beetje lijmstof (collageen) - buigzaam.
  

DEMO

Botje zoutzuur + botje verbrand

Bouw van het bot: kraakbeenweefsel

• Bestaat uit kraakbeenweefsel: bron 8 blz. 36
   - kraakbeencellen (groeien in groepjes).
• Kraakbeencellen hebben tussencelstof, dat bevat:
   - Veel lijmstof (collageen) - buigzaam
   - heel weinig kalkzouten – stevigheid
  
  
• Bindweefsel (verbinding tussen botten/ schokdemper gewrichten etc.)
  
  
• Geen zenuwen, geen bloedvaten! Herstelt heel langzaam.

2 soorten beenderen: 

 - Pijpbeenderen

   (geel beenmerg = vet opslag)

 - Platte beenderen

  (rood beenmerg = aanmaak

   bloedcellen)

Bron 6 blz. 36 KK!

Jong vs Oud: 

• Skelet baby:
  - veel kraakbeen,
  - meer lijmstof dan kalkzouten,
  - fontanellen schedel (tot 1,5 jaar).
  
  

• Verbening = kraakbeen verandert in beencellen (in de groeischijven).
  
  
  
• Skelet oudere:
  - minder kraakbeen,
  - meer kalkzouten dan lijmstof,
  - schedel vastgegroeid.

Groeischijven:

• Groei = toename grootte + gewicht van organismen.
  

Invloeden:
- buitenaf: o.a. voeding, ziekte.
- binnenuit: genetische bepaling. 

• Lengtegroei: groei uiteinde pijpbeenderen.
• Uiteinde van kraakbeen = groeischijf. 

Bron 10 blz. 37 KK!

Groeischijf verbeend? Groeien stopt. 

Zelf oefenen: 

Biologiepagina.nl - vwo 1 - nectar - bewegen - oefenen

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Bottenskelet/bottenskeletoefenen.htm

Terug naar de leerdoelen:

Kun je nu?

• De bekendste botten uit het lichaam benoemen.
  
• De functies van het skelet uitleggen (aan de hand van bepaalde botten)
  
• Vorm en functies van botten toelichten.
  
• Kun je de onderdelen en functies van de botonderdelen benoemen.
  
• Celweefsels van botten herkennen.
  
• Uitleggen hoe je kan groeien met behulp van groeischijven.