Wijn

• Voeding
• Praktijkonderwijs
• Leerjaar 4

Magazine

Wijnbouw- gebieden in de Oude Wereld

Welke druivensoorten ken je?

Bij dit onderwerp zijn de volgende doelen:

• Wat voor klimaat hebben deze gebieden?
• Wat voor druiven staan er aangeplant? 
• Wat voor wijnen komen er vandaan?

1. Oude Wereld

Druiven groeien op veel verschillende plekken ter wereld. Vroeger werden wijndruiven vooral in Europa verbouwd, maar tegenwoordig wordt wijn op alle continenten van de wereld gemaakt, op Antarctica na. De Europese wijnproducerende landen worden samen ook wel de Oude Wereld genoemd.

De belangrijkste wijnbouwlanden uit de Oude Wereld zijn Frankrijk, Italië, Spanje en Duitsland. Ook in Portugal en Oostenrijk wordt wijn geproduceerd, maar op kleinere schaal. De landen in de Oude Wereld worden ook wel de klassieke wijnproducerende landen genoemd.

Wat is het oudste wijnbouwland van de wereld?

1. Georgië
2. Spanje
3. Libanon
4. Frankrijk

Wijnbouw is rond 3000 voor Christus ontstaan in Georgië. De wijnbouw werd via Azerbeidzjan en Libanon naar Griekenland gebracht. De Romeinen keken de kunst af van de Grieken en via Rome werd de wijnbouw naar Frankrijk en daarna naar de rest van Europa gebracht.

Frankrijk

2. Frankrijk

Frankrijk wordt gezien als hét wijnland. Andere landen hebben veel van het wijn maken afgekeken van de Fransen. Het land heeft een enorme variëteit aan druivenrassen en bodemsoorten. Frankrijk kent ook veel variatie in wijntypen: in Frankrijk wordt elk type wijn gemaakt. Hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld mousserende wijn en dessertwijn. Veel van deze wijnen zijn van het hoogste niveau ter wereld.

Wijnbouwgebieden

Frankrijk kent veel wijnbouwgebieden verspreid over het land. Een aantal bekende gebieden zijn de Elzas, Loire, Champagne, Bourgogne, Bordeaux, Rhône en Languedoc-Roussillon.

1. Champagne

Witte druivenrassen:

Chardonnay

Blauwe druivenrassen:

Pinot Noir

Pinot Meunier

Wijnbouwgebieden

2. Elzas (Alsace)

Witte druivenrassen:

Riesling

Pinot blanc

Gewürztraminer

Pinot gris

Sylvaner

Muscat

Blauwe druivenrassen:

Pinot noir

Wijnbouwgebieden

3. Bourgogne

Witte druivenrassen:

Chardonnay

Blauwe druivenrassen:

Pinot noir

Beaujolais:

Blauwe druivenrassen:

Gamay

Wijnbouwgebieden

4. Rhône

Witte druivenrassen:

Viognier

Blauwe druivenrassen:

Syrah

Grenache

5. Languedoc-Roussillon

Blauwe druivenrassen:

Grenache

Syrah & Mourvèdre

Wijnbouwgebieden

6. Bordeaux

Blauwe druivenrassen:

Merlot

Cabernet sauvignon

7.  Loire

Witte druivenrassen:

Sauvignon blanc

Chenin blanc

Blauwe druivenrassen:

Pinot noir

Champagne

De Champagne ligt in het noorden van Frankrijk. Belangrijke steden in het gebied zijn Épernay en Reims. Het gebied heeft een koel klimaat, waardoor het verbouwen van druiven er uitdagend is. Maar door de goede kalkbodem kunnen druivenstokken er toch goed groeien en rijpen, vooral die van de druivenrassen Chardonnay en pinot noir. Ook de pinot meunier groeit hier goed. Deze wordt vooral gebruikt als mengdruif in champagnes. Ook de Chardonnay en pinot noir worden gebruikt om champagne te maken. Champagne is een mousserende wijn die wordt gemaakt met de méthode traditionelle: de wijn ondergaat een tweede gisting op fles, waardoor er bubbels in de wijn komen. In de kalk- en krijtbodem van de streek zijn speciale kelders gemaakt om de champagne er te laten rijpen.

Elzas

De Elzas ligt in het noordoosten van Frankrijk, tegen de grens van Duitsland en tussen het gebergte de Vogezen en de rivier de Rijn. Wijn uit de Elzas is bijna altijd gemaakt van één druivenras en is dus monocépagewijn. De uitzonderingen zijn de mengwijnen edelzwicker en gentil. Hoewel in de Oude Wereld vaak het herkomstgebied op het etiket van de wijnfles staat, gebeurt dit in de Elzas niet. Daar wordt alleen de naam van het druivenras op het etiket vermeld. Door de variatie aan druivenrassen en bodemsoorten in het gebied verschillen de karakters van Elzaswijnen, maar de stijl van de Elzas is over het algemeen kruidig en droog.

Edele druivenrassen

Om welke edele druivenrassen staat de Elzas bekend?

Bourgogne

De Bourgogne is een wijnbouwgebied in het oosten

van Frankrijk met een lange wijntraditie. De wijngaarden in dit gebied zijn meestal klein en ommuurd. Deze ommuring noem je clos.

De betere wijngaarden in de Bourgogne hebben de vermelding premier cru. Behoort een wijngaard tot de beste in de Bourgogne, dan is hij geclassificeerd als grand cru


De Bourgogne heeft een hoge reputatie en kent veel regels wat betreft de kwaliteit van wijn. Het gebied heeft wit, kalkrijk gesteente dat erg geschikt is voor druivenstokken. Bekende wijnstreken in de Bourgogne zijn Chablis en Beaujolais.

.

Beaujolais

Beaujolais ligt geografisch gezien deels in de Bourgogne en zou je dus een streek in Bourgogne kunnen noemen. Toch wordt de Beaujolais meestal als op zichzelf staand wijnbouwgebied gezien. Het gebied produceert alleen namelijk meer wijn dan de rest van de Bourgogne gecombineerd. De wijnen uit de Beaujolais zijn ook lichter en makkelijker drinkbaar dan die uit de Bourgogne. De bodem van het gebied bestaat voornamelijk uit zand, klei en kalk. De druif die daar het best op groeit is de blauwe Gamay. Ook komt in de Beaujolais graniet naar boven.
De derde donderdag van november is de Beaujolais Primeur weer verkrijgbaar. De druiven van deze extreem jonge, lichte wijn hangen in de wijngaard in de Beaujolais, ten oosten van het Frans Centraal Massief (hooggelegen gebied Zuid-Frankrijk, bestaande uit bergen en plateaus).

Beaujolais Primeur

De derde donderdag van november is de Beaujolais Primeur weer verkrijgbaar. De druiven van deze extreem jonge, lichte wijn hangen in de wijngaard in de Beaujolais, ten oosten van het Frans Centraal Massief (hooggelegen gebied Zuid-Frankrijk, bestaande uit bergen en plateaus).

 Rhône

Het Rhônegebied kun je verdelen in een noordelijk en zuidelijk gebied.

Noordelijke Rhône

De Rhône ligt aan de gelijknamige rivier in het zuidoosten van Frankrijk. Het belangrijkste herkomstgebied in het noordelijke Rhônegebied is de Condrieu, waar alleen de viognierdruif groeit. Het noordelijke Rhônegebied is erg oud en steil, en de bodem bestaan voornamelijk uit graniet.

 Rhône

Zuidelijke Rhône

Is het iets warmer dan in het noordelijke Rhônegebied. Een bekende druif uit het zuidelijke Rhônegebied is de Grenache. Uit dit gebied komt ook de Châteauneuf-du-Papewijn. Deze wijn mag gemaakt worden van veertien verschillende druivenrassen samen, zowel wit als blauw. Het landschap is glooiend en het heeft grote keien.

Languedoc-Roussillon

Languedoc-Roussillon staat bekend om de grote hoeveelheid wijn die er wordt geproduceerd.
Het gebied staat ook bekend om de vele verschillende druivenrassen die er worden aangeplant en vermengd. Er komt veel goedkope IGP-wijn vandaan (Indication Géographique Protegée). In de supermarkt heeft een fles uit Languedoc-Roussillon meestal een Engelstalig etiket met dieren erop.

Bordeaux

De Bordeaux ligt tegen de Atlantische Oceaan aan. Het gebied ligt aan de monding van de rivier de Gironde, waar de rivieren Garonne en Dordogne samenkomen. Op de linkeroever van de Gironde staan de wijngaarden aangeplant op de kiezels van oude rivierbeddingen, en de frisse lucht van de Atlantische Oceaan blaast er naar de wijngaarden. Op de rechteroever staan de wijngaarden aangeplant op kalk en klei.

Op de rechteroever van de Gironde, in het noorden en oosten van de Bordeaux, staat met name de merlotdruif aangeplant. Aan de andere kant van de rivier, in het westen van de Bordeaux, vind je voornamelijk cabernet sauvignon. Rode wijn uit de Bordeaux is meestal een mengsel van deze twee druiven, samen met nog maximaal drie andere druivenrassen.

Loire

De tuin van Frankrijk
De Loire ligt voor een groot deel aan de gelijknamige rivier de Loire. Het is een veelzijdig wijnbouwgebied met veel variatie in klimaat, bodem, druivenrassen en wijntypen. Er groeien frisse blauwe (pinot noir) en witte (sauvignon blanc en chenin blanc) druiven.

ITALIË 

3. Italië 

Al sinds de Grieken en Romeinen de wijnbouw naar Italië hebben gebracht, wordt er in Italië wijn gemaakt. Samen met Frankrijk is Italië een voorloper op het gebied van wijnbouw. Deze twee landen wisselen elkaar dan ook af als land dat de meeste wijn ter wereld produceert. Italiaanse wijn is vaak bijzonder, omdat er in Italië veel druivenrassen groeien die je nergens anders ter wereld kunt vinden.

Italië kent veel diverse microklimaten met bergen, eilanden, zeeën, meren en rivieren. Daardoor heeft iedere regio in Italië kenmerkende wijnen.

Wijnbouwgebieden

Piemonte

Blauwe druivenrassen:

• nebbiolo
  
• barbera

Zo bevatten wijnen van de nebbiolodruif vaak veel tannines en zijn ze kruidig. 

De wijnen barolo en barbaresco worden gemaakt van het druivenras barbera.

1. juist
2. onjuist

Hoewel de barbera de meest aangeplante druif van de Piemonte is, wordt de blauwe nebbiolodruif gebruikt voor barolo- en barbarescowijnen. Deze zijn kenmerkend voor de Piemonte. Piemonte is een van de belangrijkste wijnbouwgebieden van Italië en er komt voornamelijk rode wijn vandaan.

Wijnbouwgebieden

Italië kent veel wijnbouwgebieden. Een aantal bekende gebieden zijn Piemonte, Veneto, Emilia-Romagna en Toscane.

Veneto

Witte druivenrassen:

• garganega

Veneto

In Veneto worden hele mooie, maar ook wel iets goedkopere wijnen gemaakt. Naast de amaronewijn komt ook de bekende – iets zoetige – rode valpolicella ervandaan. Verder komt er ook witte wijn uit Veneto: de bekendste witte wijn uit het gebied is de soave. Deze wijn wordt gemaakt van de garganegadruif.

Wijnbouwgebieden

Emilia-Romagna

Blauwe druivenrassen:

• lambrusco

Emilia-Romagna ligt tussen de Po, de Adriatische zee en het Apennijnengebergte. Door deze ligging heeft het gebied een bijzonder vruchtbaar microklimaat. De buik van Italië

Emilia-Romagna ligt onder Veneto. Dit gebied wordt ook wel ‘de buik van Italië’ genoemd, omdat er veel culinaire specialiteiten vandaan komen. Het is een vruchtbaar gebied waar wijnmakers frisse, lichte wijnen maken. Emilia-Romagna is vooral bekend van de lambrusco; een licht zoete, rode, mousserende wijn gemaakt van de blauwe lambruscodruif.

Wijnbouwgebieden

Toscane

Blauwe druivenrassen:

• sangiovese

 Van deze druif maken wijnmakers vaak krachtige en kruidige

 rode wijn met een volle body. De druif wordt ook gebruikt als basis voor de bekende en vaak lichtere wijn die chianti

 wordt genoemd. Naast de sangiovese wijn en chiantiwijn, wordt ook de bekende brunello di montalcino gemaakt in Toscane.

Wat is amarone?

1. een wijnbouwgebied in het noorden van Italië
2. een zoetige rode wijn uit Veneto
3. een rode wijn gemaakt van ingedroogde druiven
4. een blauwe druivenras die alleen voorkomt in Italië

Amarone is een zware, droge rode wijn die wordt gemaakt in het gebied Veneto. Dit gebied ligt in het noordoosten van Italië, rondom de stad Venetië.

4. Spanje en Portugal

Spanje en Portugal vormen samen het Iberisch schiereiland. Waar Portugal nog niet heel bekend staat als wijnbouwland, wordt Spanje gezien als groots en afwisselend wijnbouwland. Spanje heeft veel wijnbouwgebieden, waar vooral veel rode wijn van de blauwe tempranillodruif vandaan komt.

4. Spanje en Portugal

Wijnbouwgebieden

De bekendste Spaanse wijnbouwgebieden zijn La Rioja, Navarra, Rueda, La Mancha, Ribera del Duero en Jerez de la Frontera, en het bekendste Portugese wijnbouwgebied is Douro.

1. La Rioja

Blauwe druivenrassen:

• tempranillo
• garnacha

4. Spanje en Portugal

2. Navarra

Witte druivenrassen:

• chardonnay
  

Blauwe druivenrassen:

• tempranillo
  
• garnacha
  
• cabernet sauvignon
  

3 La Mancha

Witte druivenrassen:

• airén
  

Blauwe druivenrassen:

• tempranillo

4. Spanje en Portugal

4. Jerez de la Frontera

Witte druivenrassen:

• palomino
  

5 Rueda

Witte druivenrassen:

• verdejo
  
• sauvignon blanc
  

4. Spanje en Portugal

6 Ribera del Duero

Blauwe druivenrassen:

• tempranillo
  

Portugal:
7. Douro

Blauwe druivenrassen:

• tinto roriz
  

La Rioja is een oud en prestigieus wijnbouwgebied waar riojawijn wordt gemaakt.

1. juist
2. onjuist

La Rioja ligt vlakbij de Franse grens in het noorden van Spanje en er wordt al eeuwenlang riojawijn gemaakt. Deze wijn wordt voornamelijk gemaakt met tempranillo en garnacha (die in Frankrijk grenache wordt genoemd). Hij is intens en heeft een duidelijke houtsmaak.

Navarra

Navarra ligt tussen La Rioja en de Franse grens. Hier staat veel tempranillo en garnacha aangeplant, dezelfde rassen als in het aangrenzende La Rioja. Ook staan in Navarra veel internationale druivenrassen aangeplant, zoals chardonnay en cabernet sauvignon. Toch staat het gebied vooral bekend om heel donkere rosé, die gemaakt wordt van garnacha.

La Mancha
La Mancha ligt in het midden van Spanje. Je vindt er veel tempranillo, maar ook witte wijn van de witte airéndruif. De airéndruif was vroeger het meest aangeplante druivenras van de wereld. Van deze druif worden ook rozijnen gemaakt.

Jerez de la Frontera

In het zuiden van Spanje ligt Jerez de la Frontera. Uit dit gebied komt de versterkte wijn sherry. Deze drank varieert in smaak van droog tot mierzoet. In sherry zit voornamelijk de witte palominodruif. Deze druif groeit goed op de kalkrijke bodem in het warme zuiden van Spanje.

Rueda

In het wijngebouwgebied Rueda liggen de oudste wijngaarden van Spanje, die zijn aangeplant op een zandbodem

Het gebied ligt in het binnenland van Spanje, ten noordwesten van Madrid. Rueda is een fris, wit wijnbouwgebied waar met name verdejo en sauvignon blanc staan aangeplant. Van deze druiven worden witte Spaanse kwaliteitswijnen  gemaakt.
Omdat de wijngaarden in Rueda op zand staan aangeplant, zijn ze bestand tegen druifluis. Dit beestje houdt namelijk niet van zandgrond.

Portugal

De rivier Douro ontspringt in Spanje en eindigt in Portugal. De rivier zorgt ervoor dat wijnbouw in Portugal mogelijk is. De Douro zorgt namelijk voor watertoevoer en makkelijk transport, en het water weerspiegelt zonlicht en warmte naar de wijngaarden. Net als in Spanje staat in Portugal voornamelijk de tempranillo aangeplant. Deze druif wordt in Portugal en Spanje ook wel tinta roriz, tinto fino of tinta del pais genoemd. Daarnaast staan er veel inheemse druivenrassen aangeplant in Portugal, zoals de blauwe touriga nacional en de witte tinta amarela en tinta cao. Deze druivenrassen staan vaak aangeplant op smalle terrassen op de steile rivieroever. Door de variaties in klimaat en bodem bestaan er veel verschillende Portugese wijnen.

Wat is zo bijzonder aan de wijngaarden in het Portugese Dourogebied?

1. De wijngaarden staan in valleien langs de rivier de Douro.
2. Allerlei druivenrassen staan er door elkaar aangeplant.
3. In het Dourogebied staat maar één soort druif aangeplant.

Omdat druivenrassen in Portugal meestal door elkaar staan aangeplant, weet je nooit zeker wat je precies drinkt. De wijnen zijn dus bijna altijd blends. De meest aangeplante druif is de blauwe tinto roriz – de Portugese naam voor tempranillo.

In Portugal wordt de versterkte wijn sherry gemaakt.

1. juist
2. onjuist

Dezelfde inheemse blauwe en witte druivenrassen die gebruikt in Portugal worden voor blends worden ook gebruikt om port van te maken. Deze port wordt gemaakt aan de rivier Douro.

Theorie opdracht wijn t/m Portugal