Trede 23 - voorbereiding toets

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Theorie toets

Voorbereiding

Nederlands

Lesprogramma

1. Wat moet je leren?
2. Uitleg op maat.
3. Voorbereidingstoets doornemen.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat je voor de theorietoets moet leren
  
  
• kun je bepalen aan welke onderdelen jij nog (extra) aandacht moet besteden.
  
  
• kun je drie vragen bedenken die je mij nog wilt stellen m.b.t. de theorietoets.

• kun je jezelf goed voorbereiden voor de theorietoets.

Doelen stroom rood/wit

• Je spelt woorden met een trema en een accent goed (de woorden uit de voorbereidende oefeningen kan je foutloos spellen).
  

• Je kan het verschil uitleggen tussen een accent aigu, accent grave en een circonflexe. 

• Je kunt vertellen wat het verschil is tussen formeel en informeel taalgebruik.  

• Je kan het verschil uitleggen tussen een standpunt en een argument.

• Je kent de vier verbindingsmanieren tussen alinea's (T22).

• Je kan het verschil uitleggen tussen een novelle, een roman, een kort verhaal, proza en poëzie.

• Je kent de vijf beoordelingscriteria voor de bruikbaarheid en betrouwbaarheid van een internetbron.
   
• Je herkent en benoemt de volgende stijlfiguren: vergelijking, metafoor, personificatie en synesthesie.
  
  
• Je kent de betekenissen van lastige woorden (woordbetekenissen T21). 

• Je kent en herkent de verschillende soorten verwijswoorden/signaalwoorden (T21)

Doelen stroom blauw

• Je spelt woorden met een trema en een accent goed (de woorden uit de voorbereidende oefeningen kan je foutloos spellen). 

• Je kan het verschil uitleggen tussen een accent aigu, accent grave en een circonflexe. 

• Je kunt vertellen wat het verschil is  tussen formeel en informeel taalgebruik. 

• Je kan het verschil uitleggen tussen een standpunt en een argument. 
  
  
• Je kent de vier verbindingsmanieren tussen alinea's (T22)

• Je kan het verschil uitleggen tussen een novelle, een roman, een kort verhaal, proza en poëzie.
   
• Je kent de vijf beoordelingscriteria voor de bruikbaarheid en betrouwbaarheid van een internetbron.
  
  
• Je herkent en benoemt de volgende stijlfiguren: vergelijking, metafoor, metonymia, personificatie en hyperbool, understatement, eufemisme, antithese, repetitio, enumeratie, parallelisme, pleonasme en tautologie.
  
  
• Je kent de woorden van onderdelen woordbetekenis (T21)+ Examenwoorden (T21)
   
• Je kent en herkent de verschillende soorten verwijswoorden/signaalwoorden (T21)
   
• Je weet wat het naamwoordelijk gezegde is en wat koppelwerkwoorden zijn (T22)

Naamwoordelijk gezegde

• Bestaat uit een werkwoordelijk deel en een naamwoordelijk deel.

• Het werkwoordelijk deel bevat alle werkwoorden uit de zin. Een van deze werkwoorden is een vorm van een koppelwerkwoord.

• Het naamwoordelijk deel is een kenmerk of eigenschap van het onderwerp. 
  Meestal is het naamwoordelijk deel een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord. 

Koppelwerkwoorden

• Koppelwerkwoorden ‘koppelen’ het onderwerp aan een toestand, functie, hoedanigheid of eigenschap. In ‘Ik ben blij.’ en ‘De soep lijkt klaar.’

• Bij een koppelwerkwoord gaat het erom dat het onderwerp iets is.

• Alle koppelwerkwoorden zijn vormen van: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen.

Naamwoordelijk gezegde

In zinnen met een naamwoordelijk gezegde zit nooit een lijdend voorwerp!

Naamwoordelijk gezegde test

Staat er wel of geen naamwoordelijk gezegde in de zin? 

Stel drie vragen:

• Vraag 1: Staat er een vorm van één van de negen koppelwerkwoorden in de zin? 

• Vraag 2: Gaat het in de zin om een ‘toestand’ (ook wel: eigenschap)? 

• Vraag 3: Wordt er in de zin iets over het onderwerp gezegd?

Naamwoordelijk gezegde

Een naamwoordelijk gezegde bevat altijd een koppelwerkwoord

1. juist
2. onjuist

Welk van de onderstaande woorden is geen koppelwerkwoord.

1. zijn
2. blijken
3. kijken
4. schijnen

Een naamwoordelijk gezegde heeft altijd een lijdend voorwerp.
Juist of onjuist?

1. Juist
2. Onjuist

Mijn vriend wordt leraar.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Hij gaat naar huis.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

De baby wordt groot.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Mijn zus is vervelend.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Welk gezegde?
Zijn vriend was gisteren ineens ziek geworden.

1. Werkwoordelijk gezegde
2. Naamwoordelijk gezegde

Ik snap nu het WG en NG

1. ja
2. nee

Beeldspraak

Vergelijking

• Je vergelijk iemand/iets met iemand/iets anders.

• Iets of iemand lijkt wel/is echt een brombeer

Metafoor

• Met het beeld iets of iemand anders bedoelen.

• Zoals een spreekwoord.

• Onkruid vergaat niet.

Metafoor met werkwoord

• Een handeling die symbool staat voor iets anders.

• Bijvoorbeeld: Jij moet op je tenen lopen.

Personificatie

• Een ding/voorwerp menselijke eigenschappen geven.

• De M&M's kijken mij verleidelijk aan.

Verschil metafoor en vergelijking

• Anna is zo trots als een pauw.
  Vergelijking altijd met als en dan.
• Anna is een pauw.
  Geen verbindingswoord en vaag wat er bedoeld wordt

Metonymie (1)

Je zegt niet rechtstreeks wat je bedoelt, maar je gebruikt een woord  dat daarmee te maken heeft. 

• Zo kun je spreken van koppen tellen, terwijl je bedoelt: 'mensen tellen'. In plaats van het 'geheel' (mens) noem je een onderdeel (kop). 
• En wie zegt dat hij een mooie zonsondergang boven z'n bank heeft hangen, gebruikt ook metonymie: er hangt een afbeelding van een zonsondergang boven zijn bank. 
  

Metonymie (2)

Wie metonymie gebruikt, 'verschuift' zijn woordgebruik: in plaats van precies te zeggen wat bedoeld is, wordt een ander woord gebruikt, dat het bedoelde begrip oproept.

Wij krijgen een nieuwe badkamer. (bedoeld is: een nieuwe inrichting van de badkamer)

Ik ben dol op de polderlandschappen van Willem Roelofs. (bedoeld is: schilderijen van polderlandschappen)

Marianne Timmer won in 1998 en in 2006 goud. (bedoeld is: een gouden medaille)

Ghana speelde vanavond zijn laatste wedstrijd. (bedoeld is: het Ghanese team, voetbalelftal o.i.d.)

Onze buren hebben lekkage. (bedoeld is: (in) het huis van de buren lekt (het))

Stijlfiguur 1

Hyperbool

=

Overdrijven

Je wilt ergens de nadruk op leggen.

Ik heb het wel 100x gezegd. 

Stijlfiguur 2

Understatement

= 

afzwakken

Het is namelijk wel duidelijk.

Mbappé kan een aardig balletje trappen. 

Stijlfiguur 3

Eufemisme 

=

afzwakken

om iemand niet te kwetsen.

Hij is heengegaan en niet Hij is dood.

Pleonasme 

• Iets is een pleonasme als een eigenschap die onlosmakelijk verbonden is met het genoemde, nog eens in een bepaling uitgedrukt wordt.
  
• De toevoeging is overbodig, het is immers altijd zo.

• Dit is een stijlfiguur en kan bewust gebruikt worden.
  

Hiernaast zie je allemaal ronde cirkels.

Tautologie

• Iets is een tautologie als twee woorden met dezelfde betekenis in een zin worden gebruikt.
  

• Je zegt iets dus twee keer en dubbel.
  

• Een tautologie is ook een stijlfiguur en kan ook bewust gebruikt worden door mensen.

Een contaminatie is een vermenging van twee uitdrukkingen die niet klopt. Bijvoorbeeld: het kost duur. Dat moet zijn: Het is duur of Het kost veel.

Geef telkens aan of het een pleonasme of tautologie is en leg uit waarom (antwoorden op de volgende slide).

1 geeft gratis weg

2 uitgesteld tot een latere datum

3 natuurlijk, vanzelfsprekend

4 never nooit

5 kans op mogelijke

6 identiek hetzelfde

7 voorspellen in de toekomst

8 exact precies

9 uitmuntende topprestatie

10 verzoeken te willen

11 nog een keer herhalen

12 moet verplicht

13 want immers

14 nieuwe aanwinst

1 geeft gratis weg – ‘gratis’ is overbodig

2 uitgesteld tot een latere datum – ‘tot een latere datum’ is overbodig

3 natuurlijk, vanzelfsprekend – twee woorden die precies hetzelfde betekenen

4 never nooit – twee woorden die precies hetzelfde uitdrukken

5 kans op mogelijke – ‘mogelijke’ is overbodig

6 identiek hetzelfde – twee woorden die precies hetzelfde betekenen

7 voorspellen in de toekomst – ‘in de toekomst’ is overbodig

8 exact precies – twee woorden die precies hetzelfde uitdrukken

9 uitmuntende topprestatie – ‘uitmuntende’ is overbodig

10 verzoeken te willen – ‘willen’ is overbodig

11 nog een keer herhalen – twee woorden die precies hetzelfde uitdrukken (of: ‘nog een keer’ is overbodig)

12 moet verplicht – twee woorden die precies hetzelfde uitdrukken

13 want immers – twee woorden die precies hetzelfde uitdrukken

14 nieuwe aanwinst – ‘nieuwe’ is overbodig

1 pleonasme

2 pleonasme

3 tautologie

4 tautologie

5 pleonasme

6 tautologie

7 pleonasme

8 tautologie

9 pleonasme

10 pleonasme

11 tautologie (nog een keer voorlezen = herhalen) of pleonasme (zie opdracht 1)

12 tautologie (moeten = verplicht zijn)

13 tautologie

14 pleonasme

Alinea's verbinden

Er zijn vier manieren waarop alinea's met elkaar verbonden kunnen worden:

1. door signaalwoorden
   
2. door herhaling
   
3. door overgangszinnen met een verwijswoord
   
4. door aankondigende zinnen

Proza

• Bij proza gebruikt het hele papier.

• De tekst is altijd verdeeld in hoofdstukken en alinea's.

• De drie genres van proza: roman, novelle en verhaal. En voorbeelden van subgenres: sprookjes, oorlogsromans, liefdesverhalen, detectives.

Roman, novelle, kort verhaal

• Roman: lange tekst (meer dan 100 pagina's), verschillende personages die zich ontwikkelen en vaak verschillende verhaallijnen.

• Novelle korte tekst (minder dan 100 bladzijdes), minder personages en minder uitgewerkt dan in een roman. Er is maar 1 verhaallijn.

• Een kort verhaal is compact (minder dan 50 pagina's), nadruk ligt op 1 gebeurtenis. Soms afgeleid van een groter verhaal, bundels en een open einde.

Sleep de kenmerken naar het juiste onderdeel

Roman

Kort verhaal

Novelle

Meer dan 40.000 woorden

Ongeveer 20.000 tot 40.000 woorden

Nadruk op 1 gebeurtenis

uitgebreide personages

Simpele personages

Minder dan 20.000 woorden

Poëzie

• Poëzie gebruikt een gedeelte van de pagina (veel wit).

• De regels  zijn niet volgeschreven en zijn vaak ongelijk in lengte. 

• De tekst wordt soms verdeelt in strofen.

• Voorbeelden subgenres van poëzie: ode, lied, haiku, limerick.
  
• Rijm en ritme zijn belangrijk.

Voorbeeld poëzie

Betrouwbaarheid internetbronnen

Waarop moet je letten als je een tekst gaat beoordelen op betrouwbaarheid?

1. Is de tekst verschenen in een serieuze bron, die goed bekend staat?
2. Lijkt de schrijver/maker van de tekst een bepaald belang te hebben? Wil hij bijvoorbeeld iets verkopen? Is de informatie objectief of subjectief?
3. Kun je de feiten in de tekst controleren? Vergelijk de informatie uit een tekst altijd met gegevens uit andere teksten.
4. Is de tekst goed en vakkundig geschreven?
5. Is de gegeven informatie min of meer volledig?

• Klopt de inhoud met wat je gezonde verstand zegt?

Welke onderwerpen wil je nog met bij bespreken ter voorbereiding op de toets?